دره پنجشیر" در یک نگاه

پنجشیر" و "شیر دره پنجشیر" در یک نگاه

به گزارش فارس، پنجشیر نام دره ای در شمال شرق افغانستان است که نام آن با نام شهید "احمد شاه مسعود" مشهور به شیر دره پنجشیر عجین شده است.

این دره با کوه‌های سر به فلک کشیده پر از برف، صخره‌های عظیم، شیب‌های تند و رودخانه خروشان خود مناظر چشم اندازی را بوجود آورده که چشم هر بیننده ای را می‌نوازد.

پنجشیر در فاصله ۱۲۰ کیلومتری کابل و بین ۲ شاخه جنوبی هندوکش واقع شده است.

رودخانه پنجشیر

رود پنجشیر از سلسله کوه‌های هندوکش سرچشمه می‌گیرد.

این رودخانه از میان دره‌های عمیق عبور کرده و پس از اتصال چند شاخه دیگر مانند "غوربند" و "پریان دریا" به آن و طی مسافتی حدود ۴۸ کیلومتر در شرق کابل و در منطقه سروبی به رودخانه کابل می‌پیوندد.

این رودخانه از رودهای دائمی افغانستان است.

اقوام مستقر در پنجشیر

اکثریت مردم این ولایت "تاجیک" تبار بوده و مردم آن به زبان "فارسی دری" تکلم می‌کنند. همچنین عده‌ای از "هزاره‌ها"، "نورستانی‌ها" و "پشه‌ای‌ها" نیز در این ولایت زندگی می‌کنند.محصولات و معادن پنجشیر

گندم، جو، حبوبات و ذرت از محصولات عمده این منطقه است که بیشتر در کرانه‌های غربی دره پنجشیر کشت می‌شود و توت، انگور، زردآلو و گردو از فرآورده‌های باغی این دره به شمار می‌روند.

در این ولایت حیواناتی مانند "آهو"، "روباه"، "پلنگ"، "گرگ"، "خرس"، "بز کوهی" و از پرندگان هم "کبک" زیست دارند.

دره پنجشیر معادنی از قبیل آهن، نقره، لاجورد و مس را در دل خود جای داده است که لاجورد پنجشیر شهرت خاصی دارد.

پنجشیر از نظر استراتژیک

گردنه سالنگ، از گردنه‏های معروف هندوکش در مسیر راه کابل به شمال افغانستان، در شمال غرب دره پنجشیر قرار دارد.

جمعیت آن در حدود ۳۰۰ هزار نفر است.

دره پنجشیر با حصارهای بلند طبیعی خویش در نزدیکی پایتخت افغانستان، پایگاه مطلوبی برای جنگ‎های چریکی - به خصوص در سال‌های ۱۹۷۸ تا ۱۹۹۲میلادی (نبرد مجاهدان به رهبری احمد شاه مسعود بر ضد روس‌ها) - فراهم کرده بود.

پنجشیر محل استقرار احمدشاه مسعود، این فرمانده مشهور مجاهدان افغانستان بود.

پنجشیر در هنگام اشغال ارتش سرخ

در فاصله سالهای ۹۲ تا ۹۶ میلادی، شهید احمدشاه مسعود، وزارت دفاع و فرماندهی نیروهای دولتی در برابر حملات گروه‌های مخالف، به ویژه "گلبدین حکمتیار" را بر عهده داشت.
پس از تسلط یافتن طالبان بر کابل در سال ۱۹۹۶، مسعود از پایگاه سنتی خود در دره پنجشیر، به مقاومت علیه طالبان به ویژه در مناطق شمالی کابل ادامه داد.
طالبان به تدریج بر اکثر نقاط افغانستان، به جز مناطقی که تحت فرماندهی احمدشاه مسعود قرار داشت، تسلط یافتند.
۲ روز پیش از حملات یازدهم سپتامبر به برج‌های ساختمان تجارت جهانی در نیویورک، احمد شاه مسعود بر اثر یک حمله ناجوانمردانه و انتحاری به شهادت رسید و درست چند هفته پس از این دو حادثه نیروهای ائتلاف به رهبری آمریکا، به بهانه همکاری محو تروریسم به افغانستان حمله کرده و دولت طالبان را سرنگون کردند.


امروز دره پنجشیر در کنار اهمیت نظامی که دارد به عنوان یکی از زیباترین نقاط افغانستان مطرح بوده و بسیاری از تروریست‌ها از این دره زیبا و آرامگاه احمدشاه مسعود دیدن می‌کنند.
بسیاری از مردم برای زیارت آرامگاه مسعود در زادگاه وی - روستای "جنگلک" - از طریق یک جاده ۴۷ کیلومتری که به تازگی احداث شده، به پنجشیر سفر می‎کنند.

۲۰ هزار نیروی ارتش سرخ به همراه پنج هزار نیروی دولتی افغان ۹ بار برای کنترل درهٔ استراتژیک پنجشیر دست به تهاجم زدند که هر بار با تلفات و خسارات هنگفت انسانی و تسلیحاتی شکست می‌خوردند.

چهار تهاجم اولیه به پنجشیر به صورتی کاملا کلاسیک انجام ‌شد، به این معنا که بعد از بمباران‎های هوایی، ستونی از زره پوش‎ها دست به حمله می‌زدند.

نوع تجهیزات و تاکتیک‌های مورد استفاده روس‌ها در این جنگ‌ها نشان می‌داد که پنجشیر و شخص احمدشاه مسعود، هدف شماره یک اشغالگران روس در این عملیات‌ها بودند.

سهم اعظم این عملیات‌ها بر عهده واحدهای چتربازی بود که در عمق جبهه، بر خط الرأس بلندی‎ها، روستاها و نقاط عبور، پیاده می‌شدند و سپس واحدهای زرهی جای آنها را می‌گرفتند.

استراتژی مسعود در این نبردها عقب نشینی به دره‌های مجاور و پراکنده ساختن نیروهای ارتش سرخ شوروی‎ و سپس باز پس گیری مواضع از دست رفته بود.

با وجودی که حملات به پنجشیر از شدیدترین عملیات‌های رزمی ارتش‌ شوروی و افغانستان محسوب می‌شد اما آن‌ها هرگز قادر به کنترل درهٔ پنجشیر نشدند.

پنجشیر ۲ بار به خاطر حملات گسترده ارتش سرخ از سکنه خالی شد و مردم به ولایت‌های همجوار و کشورهای خارجی مانند پاکستان و ایران مهاجر شدند.

مقاومت سرسختانه شهید مسعود علیه نیروهای شوروی در زادگاهش، او را به "شیر پنجشیر" معروف کرد.

او پس از چهارده سال مقاومت در برابر ارتش سرخ شوروی و حکومت تحت حمایتش در افغانستان، نقش مهمی در به قدرت رسیدن مجاهدان در سال ۱۹۹۲ میلادی در کابل داشت.

مسعود و مبارزات وی

مسعود همزمان با آغاز تحصیلات در دانشگاه کابل، با مهندس "حبیب الرحمان " از پیشگامان "نهضت اسلامی افغانستان " آشنا شد و این آشنایی مسیر زندگی مسعود را تغییر داد.

او به همراه دوستان خود علیه دولت "داوود خان " که با شوروی سابق رابطه نزدیکی داشت دست به کودتا زدند.

وظیفه مسعود و یاران او، شورش در دره پنجشیر بود و گروه دیگری نیز قصد داشتند که در کابل دست به اقدام مشابهی بزنند.

مسعود به اتفاق ۳۷ تن از یاران خود موفق شدند تا مهمترین مرکز دولتی در مرکز دره پنجشیر را به تصرف خود درآوردند.

بعد از تسخیر این مرکز، مسعود و یاران او منتظر شنیدن خبر سقوط دولت افغانستان از رادیو بودند، اما دولت که به موقع از کودتا آگاه شده بود، آن را خنثی کرد و دستگیرشدگان را اعدام کرد.

به دنبال این خبر، مسعود از پنجشیر خارج شد و به علت این که تحت تعقیب بود، مجبور شد به پاکستان عزیمت کند.

مسعود از سال ۱۳۵۴ تا ۱۳۵۸ در شهر "پیشاور " به صورت نیمه مخفی زندگی می کرد تا این که در نخستین مرحله خیزش مردم علیه رژیم کمونیستی در سال ۱۳۵۸ رهبری قیام در دره پنجشیر را به‎عهده گرفت و از آن تاریخ به بعد نام مسعود با دره پنجشیر گره خورد و به شیر پنجشیر معروف شد.

احمد شاه مسعود طی ده سال جنگ در دره پنجشیر، هفت بار با لشکرکشی نیروهای تا دندان مسلح ارتش سرخ مواجه شد.

در تمامی این تهاجمات مسعود و یاران او سرسختانه از دره پنجشیر دفاع کردند و این دره را به دژ تسخیر ناپذیری مبدل کردند.

مسعود با طرح ریزی جنگ های چریکی متناسب با اوضاع و شرایط افغانستان نام خود را در قطار بزرگترین رهبران جنگ چریکی جهان به ثبت رساند.

تشکیل گردان‏ها و قرارگاه‌های متحرک از ابتکارات مسعود بود که در افغانستان سابقه نداشت.

رژیم کمونیستی افغانستان به رهبری دکتر "نجیب الله " که از اختلافات داخلی رنج می‌برد با سقوط شهر "مزار شریف " به دست ژنرال "عبدالرشید دوستم " در سال ۱۳۷۰خورشیدی در آستانه سقوط قرار گرفت.

بلافاصله پیش از سقوط مزار به دست دوستم که با برخی از نیروهای جهادی هماهنگ شده بود، مسعود به همراه دوستم و "عبدالعلی مزاری " رهبر حزب وحدت اسلامی در شهر "جبل السراج " ولایت پروان گرد آمدند و اتحادی را با نام "شورای عالی جهادی افغانستان " که بعدها به "ائتلاف شمال " معروف شد بنیاد گذاشتند.

در این ائتلاف، مسعود به عنوان رئیس، مزاری به عنوان معاون و ژنرال دوستم به عنوان مسئول نظامی در ولایت های شمالی برگزیده شدند.

سرانجام دکتر نجیب الله آخرین رئیس دولت کمونیستی افغانستان، در ۲۵ اسفند ۱۳۷۰با پیشروی نیروهای جهادی از قدرت کنار رفت و پایتخت افغانستان در سحرگاه پنجم اردیبهشت ۱۳۷۱ به دست مجاهدان افتاد.

پس از تصرف کابل، جنگ‌های خانمان‎سوز افغانستان به راه افتاد و بر اثر این جنگ‌ها میلیون‌ها افغان کشته، مجروح و آواره شدند.

چهار سال پس از این واقعه، در پائیز ۱۳۷۵ پیشروی طالبان بسیار سریع و برق‎آسا صورت گرفت و در عرض کمتر از یک ماه چندین ولایت و پایتخت افغانستان به دست طالبان افتاد.

این پیشروی خیره کننده تمامی نیروهای جهادی از جمله احمد شاه مسعود را به هراس افکند. مسعود، دوستم، خلیلی با کنارگذاشتن اختلافات خود، در شهر "خنجان " گردهم آمدند و ائتلاف جدیدی را به نام "شورای عالی دفاع از افغانستان " به وجود آوردند.

پیشروی طالبان در افغانستان ادامه پیدا کرد و با سقوط "بامیان " تمامی رهبران جهادی به استثنای احمد شاه مسعود به خارج از افغانستان عزیمت کردند و تنها جبهه شمال با محوریت مسعود در افغانستان باقی ماند

احمد شاه مسعود در طول دوران مبارزه خود به‎خلاف دیگر رهبران جهادی که بیشتر اوقات را در خارج از افغانستان به سر می بردند، هیچ گاه افغانستان را در این سال‌ها ترک نکرد و از قول او نقل کرده اند که گفته است "اگر به اندازه همین کلاه من در افغانستان برایم جا باقی بماند، خاکم را ترک نخواهم کرد و به مبارزه ادامه خواهم داد ".

احمد شاه مسعود، پس از سال‌ها مقاومت در برابر اشغال افغانستان توسط ارتش شوروی و نبرد با گروه طالبان ۲ روز قبل از حملات یازدهم سپتامبر، در نتیجه حمله انتحاری ۲ مرد عرب وابسته به گروه تروریستی "القاعده " به شهادت رسید.

نیاز روز.