دشمن شماره یک شرکت نفتی انگلیسی
دشمن شماره یک شرکت نفتی انگلیسی – ایرانی
برچسب‌ها: مقالات, سیاسی, ایران,
18.08.2013, 12:00
مردی در حدود هفتاد سال سن، چهره ای شکسته، سر کاملا ب
ی مو و بین دراز و نوک تیز و چشمانی ریز. محمد مصدق یا موصی پیر همانطور که بریتانیایی ها و امریکای...ی ها او را خطاب می کردند، کارگردان اصلی سناریویی بود که طی سال های 1951تا 1953 در ایران به اجرا درآمد. دکتر مصدق همه را دور انگشت می چرخاند: از شرکت های نفتی خارجی گرفته تا دول امریکا و بریتانیا و حتی شاه و رقبای داخلی خود. تاریخ جهانی دانیل ارگین در کتاب خود تحت عنوان «مبارزه برای نفت»، این سخنان را راجع به محمد مصدق آورده است. محمد مصدق نخست وزیر ایران به عنوان اولین سیاست مدار خاور میانه در تاریخ جهانی وارد شد که توانست منبع مهم انرژی کشور خود یعنی نفت را ملی کند. الکساندر واویلوف استاد دانشگاه دولتی مسکو در این باره می گوید:
«مصدق یک ملی گرای معمولی بود که در بحبوحه جنبش های ملی گرایی و استقلال طلبی بر سر قدرت آمد. این جنبش پس از پیروزی اتحاد جماهیر شوروی در جنگ جهانی دوم در میان کشورهای آسیا و آفریقا درگرفت. خدمت ارزنده مصدق به عنوان رهبر جنبش ملی در این است که او اولین پیشنهاد دهنده به شرکت های خارجی برای تقسیم مساوی سهم سود حاصل از استخراج نفت بود. تا پیش از این، شرکت های ایرانی که مالک واقعی منابع طبیعی کشور بودند، تنها 20 درصد از سود را دریافت می کردند. و درخواست مصدق می توانست ضربه بزرگی به سرمایه نفتی امریکا وارد کند، زیرا این سرمایه به فروش نفت شرکت های انگلیسی – ایرانی وابسته بود.»
از دست دادن شرکت انگلیسی – ایرانی به معنای از دست رفتن نفوذ بریتانیا در تمام منطقه خاور میانه بود. اگر پرس ها از کنترل خارج شوند، آنگاه مصر و سایر کشورهای خاورمیانه نیز تصمیم می گیرند راه ایران و پیشنهاد مصدق را در پیش روی خود قرار دهند. گام بعدی می تواند تلاش برای ملی کردن کانال سوئز باشد. امانوئل شینوئل وزیر دفاع بریتانیا این سخنان را در سال 1951 مطرح کرد.
پس از تلاش بی ثمر برای تنظیم توافق نامه ای جدید میان ایران و بریتانیا که به پیشنهاد اَلن دالس وزیر خارجه وقت امریکا صورت گرفته بود، طرحی برای کنار زدن مصدق از قدرت ریخته شد. این طرح توسط سازمان مخفی اطلاعات بریتانیا و سازمان اطلاعات مرکزی امریکا تحت عنوان عملیات «آژاکس» تهیه شد. نیروهای تجسس بریتانیا و امریکا برنامه ریزی کرده بودند که پس از برکناری مصدق به دستور شاه، عملیات خود را به اجرا بگذارند. اما فرمان با سه روز تاخیر به دست مصدق رسید و تا قبل از آن کسانی به وی هشدار داده بودند. طرفداران مصدق به خیابان ها ریختند و مجسمه پدر شاه را در میدان تهران واژگون کردند. شاه محمد رضا پهلوی نیز مجبور شد از تهران بگریزد.
روز هجدهم آگوست، والتر بیتل اسمیت به ایزنهاور رییس جمهور امریکا اطلاع داد که عملیات «آژاکس» با شکست روبرو شده و با لحنی غمگین اضافه کرد: «ما مجبوریم نگاهی جدید به شرایط ایران داشته باشیم و زیر بال مصدق پناه بگیریم. البته اگر بخواهیم منافع خود را تا حدی در این کشور حفظ کنیم. به خود جرات می دهم بگویم که این موضوع مناسبات ما با بریتانیا را تا حدی مشکل می کند». اما صبح روز بعد، در تهران کودتایی صورت گرفت. ژنرال زاهدی از طرفداران شاه در یک نشست مطبوعاتی حضور پیدا کرده و کپی دستور شاه مبنی بر برکناری مصدق از سمت نخست وزیری را به همه اعلام نمود. تظاهرات نه چندان بزرگی در حمایت از شاه به راه افتاد که به سیل عظیمی مبدل شد. دستور برکناری مصدق و انتصاب زاهدی به عنوان جانشین وی، در همه جا پیچید. بیشتر افسران از سخنان شاه حمایت کرده و سربازان و نیروهای پلیس که برای متفرق ساختن مردم فرستاده شده بودند، به صف آنها پیوستند.
اواخر ماه آگوست 1953، شاه به کاخ بازگشت. در این زمان نخست وزیر جدید بر سر قدرت آمده بود که از طرف قدرت های غربی انتصاب شده بود و مصدق تحت بازداشت قرار داشت. در سال های بعد، مباحثات زیادی حول عملیات امریکایی- بریتانیایی و حتی قیمت آن درگرفت. آیا هزاران دلار برای عملی کردن این پروژه خرج شده بود یا میلیون ها دلار؟ آیا کشورهای غربی کودتا را سازمان دهی کرده بودند یا فقط محرکی برای آغاز آن بودند؟
هر چه که بوده، امروز در ایران برکناری مصدق را ضربه ای بر تمامیت اعتبار کشور می دانند. در این خصوص ایوان زاخاروف خبرنگار رادیو صدای روسیه با رضا حجت شمامی نماینده مجلس شورای اسلامی گفتگویی انجام داده است. آقای حجت شمامی می گوید:
بار گزاری صدا
به هر صورت مورخین کشورهای مختلف بیشتر بر این عقیده هستند که عملیات «آژاکس» با موفقیت همراه بوده است. دلیل انجام این طرح، بیشتر شدن محبوبیت شاه، حکومت وی و دلسری مصدق بود که سعی داشت که سعی در تغییر رژیم داشت. این رژیم می توانست تحت کنترل اتحاد جماهیر شوروی درآمده و به کانون بحرانی دیگری در سال های جنگ سرد تبدیل شود. به گفته یکی از طراحان این عملیات، طرح مذکور شرایط و جوی را در تهران به وجود آورد که مردم را به سمت انتخاب میان نهاد دولتی و پادشاه، بکشاند.
اگر چنین باشد، موفقیت طرح زیر سوال می رود. پس از بازگشت روزولت به واشنگتن، وی که مدیر اجرای این طرح بود، شخصا نتیجه را به اطلاع ایزنهاور رساند. رییس جمهور ایزنهاور در دفتر خاطرات روزانه خود می نویسد که عملیات «آژاکس» بیشتر شبیه به یک رمان ارزان قیمت بود تا یک واقعیت تاریخی .
برچسب‌ها: مقالات, سیاسی, ایران,
18.08.2013, 12:00
مردی در حدود هفتاد سال سن، چهره ای شکسته، سر کاملا ب
«مصدق یک ملی گرای معمولی بود که در بحبوحه جنبش های ملی گرایی و استقلال طلبی بر سر قدرت آمد. این جنبش پس از پیروزی اتحاد جماهیر شوروی در جنگ جهانی دوم در میان کشورهای آسیا و آفریقا درگرفت. خدمت ارزنده مصدق به عنوان رهبر جنبش ملی در این است که او اولین پیشنهاد دهنده به شرکت های خارجی برای تقسیم مساوی سهم سود حاصل از استخراج نفت بود. تا پیش از این، شرکت های ایرانی که مالک واقعی منابع طبیعی کشور بودند، تنها 20 درصد از سود را دریافت می کردند. و درخواست مصدق می توانست ضربه بزرگی به سرمایه نفتی امریکا وارد کند، زیرا این سرمایه به فروش نفت شرکت های انگلیسی – ایرانی وابسته بود.»
از دست دادن شرکت انگلیسی – ایرانی به معنای از دست رفتن نفوذ بریتانیا در تمام منطقه خاور میانه بود. اگر پرس ها از کنترل خارج شوند، آنگاه مصر و سایر کشورهای خاورمیانه نیز تصمیم می گیرند راه ایران و پیشنهاد مصدق را در پیش روی خود قرار دهند. گام بعدی می تواند تلاش برای ملی کردن کانال سوئز باشد. امانوئل شینوئل وزیر دفاع بریتانیا این سخنان را در سال 1951 مطرح کرد.
پس از تلاش بی ثمر برای تنظیم توافق نامه ای جدید میان ایران و بریتانیا که به پیشنهاد اَلن دالس وزیر خارجه وقت امریکا صورت گرفته بود، طرحی برای کنار زدن مصدق از قدرت ریخته شد. این طرح توسط سازمان مخفی اطلاعات بریتانیا و سازمان اطلاعات مرکزی امریکا تحت عنوان عملیات «آژاکس» تهیه شد. نیروهای تجسس بریتانیا و امریکا برنامه ریزی کرده بودند که پس از برکناری مصدق به دستور شاه، عملیات خود را به اجرا بگذارند. اما فرمان با سه روز تاخیر به دست مصدق رسید و تا قبل از آن کسانی به وی هشدار داده بودند. طرفداران مصدق به خیابان ها ریختند و مجسمه پدر شاه را در میدان تهران واژگون کردند. شاه محمد رضا پهلوی نیز مجبور شد از تهران بگریزد.
روز هجدهم آگوست، والتر بیتل اسمیت به ایزنهاور رییس جمهور امریکا اطلاع داد که عملیات «آژاکس» با شکست روبرو شده و با لحنی غمگین اضافه کرد: «ما مجبوریم نگاهی جدید به شرایط ایران داشته باشیم و زیر بال مصدق پناه بگیریم. البته اگر بخواهیم منافع خود را تا حدی در این کشور حفظ کنیم. به خود جرات می دهم بگویم که این موضوع مناسبات ما با بریتانیا را تا حدی مشکل می کند». اما صبح روز بعد، در تهران کودتایی صورت گرفت. ژنرال زاهدی از طرفداران شاه در یک نشست مطبوعاتی حضور پیدا کرده و کپی دستور شاه مبنی بر برکناری مصدق از سمت نخست وزیری را به همه اعلام نمود. تظاهرات نه چندان بزرگی در حمایت از شاه به راه افتاد که به سیل عظیمی مبدل شد. دستور برکناری مصدق و انتصاب زاهدی به عنوان جانشین وی، در همه جا پیچید. بیشتر افسران از سخنان شاه حمایت کرده و سربازان و نیروهای پلیس که برای متفرق ساختن مردم فرستاده شده بودند، به صف آنها پیوستند.
اواخر ماه آگوست 1953، شاه به کاخ بازگشت. در این زمان نخست وزیر جدید بر سر قدرت آمده بود که از طرف قدرت های غربی انتصاب شده بود و مصدق تحت بازداشت قرار داشت. در سال های بعد، مباحثات زیادی حول عملیات امریکایی- بریتانیایی و حتی قیمت آن درگرفت. آیا هزاران دلار برای عملی کردن این پروژه خرج شده بود یا میلیون ها دلار؟ آیا کشورهای غربی کودتا را سازمان دهی کرده بودند یا فقط محرکی برای آغاز آن بودند؟
هر چه که بوده، امروز در ایران برکناری مصدق را ضربه ای بر تمامیت اعتبار کشور می دانند. در این خصوص ایوان زاخاروف خبرنگار رادیو صدای روسیه با رضا حجت شمامی نماینده مجلس شورای اسلامی گفتگویی انجام داده است. آقای حجت شمامی می گوید:
بار گزاری صدا
به هر صورت مورخین کشورهای مختلف بیشتر بر این عقیده هستند که عملیات «آژاکس» با موفقیت همراه بوده است. دلیل انجام این طرح، بیشتر شدن محبوبیت شاه، حکومت وی و دلسری مصدق بود که سعی داشت که سعی در تغییر رژیم داشت. این رژیم می توانست تحت کنترل اتحاد جماهیر شوروی درآمده و به کانون بحرانی دیگری در سال های جنگ سرد تبدیل شود. به گفته یکی از طراحان این عملیات، طرح مذکور شرایط و جوی را در تهران به وجود آورد که مردم را به سمت انتخاب میان نهاد دولتی و پادشاه، بکشاند.
اگر چنین باشد، موفقیت طرح زیر سوال می رود. پس از بازگشت روزولت به واشنگتن، وی که مدیر اجرای این طرح بود، شخصا نتیجه را به اطلاع ایزنهاور رساند. رییس جمهور ایزنهاور در دفتر خاطرات روزانه خود می نویسد که عملیات «آژاکس» بیشتر شبیه به یک رمان ارزان قیمت بود تا یک واقعیت تاریخی .
