برق در افغانستان صد ساله شد
دوستان و شنونده گان عزیز! در پروگرام صحبت داغ هفته امروز خواستم از مسایل داغ سیاسی کشور کناره روم و به سلسله ای پروگرام های قبلی خود تبصره ای داشته باشیم در رابطه به پروژه ها در ساحات ای انرژی افغانستان ٬ که بدون شک از جمله مسایل حیاتی کشور ما معصوب می ګردد.
دوستان و شنونده گان عزیز ! در پروگرام صحبت داغ هفته امروز خواستم از مسایل داغ سیاسی کشور کناره روم و به سلسله ای پروگرام های قبلی خود تبصره ای داشته باشیم در رابطه به پروژه ها در ساحات ای انرژی افغانستان ٬ که بدون شک از جمله مسایل حیاتی کشور ما معصوب می ګردد.
دوستان ٬درست صد سال پیش اولین تهداب انرژی برق افغانستان در زمان زمامداری امیر حبیب الله خان ٬در سال ٬۱۹۱۲ در جبل اسراج ولایت پروان ګذاشته شد. این استیشن تا به حال چندین بار باز سازی شده و تا حال مورد بهره برداری قرار دارد.
عزیزان ٬از آنجائیکه انرژی برق منبع اساسی تمدن و ترقی را تشکیل می دهد و از جمله موتور رشد اقتصاد هر کشور است ٬بنا رشد این منبع یکی از اولیت های کار هر دولت می باشد. افغانستان با منابع سر شاری طبعی که دارد در این مدت صد سال میتوانست از جمله کشورهای غنی مؤلد انرژی درآسیا باشد.
موجودیت منابع سرشار آب، آفتاب٬ باد ٬نفت٬ گاز طبیعی٬ یورانیم٬ تورف و ذغال سنګ که از منابع عمده تولید انرژی برق میباشند٬ با استفاده ای لازم آز انها٬ افغانستان نه تنها می توانست رفع نیازمندی های کشورخود را برآورده سازد٬ بلکه می توانست منحیث صادر کننده ای انرژی برای سایر کشور های منطقه باشد. تا جای که به همګان معلوم است کشور های جنوب آسیا با تراکم نفوس ورشد صنایع ثقیل، به کمبودی منابع تولید انرژی دچار اند .افغانستان ٬با استفاده از این نیاز آنها٬ می توانست هم صادر کننده ای انرژی و هم پل خوبی جهت استقرار تجارت انرژی و همکاری های منطقوی بین ممالک آسیای مرکزی و جنوب آسیا گردد.
عزیزان ٬ اگر در باره ترانزیت انرژی بگوییم٬از پروژه عمده ایکه تا به حال ما بار ها روی آن تبصره نموده ایم همان پروژه ای کسا ۱۰۰۰ است که از قرغستان به تاجکستان از طرق افغانستان به پاکستان می باشد و با پیوستن به این پروژه ترکمستان با اتصال لین ۵۰۰ ګیلووات خود و همچنان با بکار گرفتن بزرګترین بند برق آبی راغون در تاجکستان ٬ افغانستان می توانست به کشور بزرګ ترانزیت برق تبدیل شود و منحیث یک ضلع عمده جهت یک پارچه سازی آسیای مرکزی و اسیای جنوبی در امر تامین انرژی در منطقه مبدل ګردد. که ازیک جهت می توانست بهره برداری اقتصادی و سیاسی داشته باشد و از طرفی هم این امر باعث می شد ٬ تا کشور های منطقه مخصوصآ پاکستان در امر تامین ثبات و صلح با افغانستان همکار ی نماید.
این پروژه تا هنوز روی کاغذ باقی مانده و هیچ نوع کاری عملی را ما در ضمینه شاهد نبوده ایم.
به قرار گفته های وزیر صابق وزارت انرژی برق آسماعیل خان کشور افغانستان »به تاریخ هفتم دسمبر سال ۲۰۰۷ عضویت پیمان انرژی چارتر را منحیث ۵۴ مین عضو آن بدست آورد که به اساس آن در همکاری های منطقوی دست باز داشته و سهم فعال در تقویت تجارت جهانی انرژی در تولید و توزیع انرژی می تواند داشته باشد. « . من باید بگویم که مسله ای ترانزیت انرژی باید بین کشور ها در چوکات قوانین شناخته شده ای جهانی ترتیب ګردد ٬ باید پرنسیپ ها٬ قوانین و اساسات مشترک به خاطر داشتنیک مارکیت انرژی قابل اطمینان و پایدار طرح ریزی ګردد. در این عرصه باید پیمان انرژی چارترو شیوه های میکانیزم حل قوانین منطقوی مطابق قطعنامه ماده ۶۳ اسامبله عمومی ملل متحد سال ۲۰۰۸ در مورد ترانزیت ٬ انتقال مطمهن و پایدار انرژی در مارکیت های جهان ایجاد ګردد و با کشور های ذیدخل طرح و تصویب ګردد .
معضله دیګری که در مناسبات منطقوی ازاستفاده منابع انرژی وجود دارد عبارت از استفاده از انرژی آبی است که از مسیر کشور ها می ګزرد٬به عنوان مثال دریا ی امو دارای طول ۲۵۸۰ کیلومتر میباشد که حدود ۱۱۲۶ کیلومترآن درخاک افغانستان جریان دارد . این دریا از لحاظ ذخایر انرژی مهمترین منبع آب و انرژی در افغانستان شمرده میشود که ۵۰٪ تمام منابع کشور را تشکیل میدهد. (پوتنشیال تولید انرژی دریا ی امو ۵.۳۷ میلیارد کیلوات در ساعت میباشد. استفاده از آبهای دریای امو یک معضله دیگریست که باید با پرنسیپ های قبول شده ای بین المللیبین کشور های افغانستان ٬تاجکستان٬ازبکستان و ترکمنستانطرح ریزی و حل ګردد..
مثال خوبی در ضمینه استفاده از آبهای مشترک بین افغانستان و پاکستان تازه حصل کردیم که طرفین تصمیم گرفتن تا با همکاری مشترک بند برق را بلای دریای کنر ایجاد نمایند. اگر چه من از جزیات این توافق نامه اطلاعات زیادی در دست ندارم ٬ اما می توان ګفت ٬ در صورت تامین شرایط مافوق که من قبلا اشاره نمودم ٬ هر دو جانب هم در بهره برداری این استیشن ذینفع می باشند و هم در تامیت امنیت در این منطقه اساس همکاری می نمایند.
دوستان مسله دیګری را که من خواستم در رابطه به ظرفیت های آبی کشور در استخراج انرژی برق اشاره نمایم ٬باید ګفت که درسالهای قبل از جنگ افغانستان ۷۳۷ مگاوات برق تولیدات داشت٬ به اثر جنگهای تحمیلی به ۴۵۴ رسیده بود . فعلاً افغانستان۲۵۰-۳۰۰ مگاوات تولید و ۵۰۰ مگاوات برق وارداتی است که قرار احسایه سال ۲۰۱۰ بود. فعلاً به اندازه ۱٫۸ درصد از ظرفیت انرژی کشور استفاده صورت می‌گیرد.
ببینید باید ۴۳۰ میګا وات ضرفیت های نو ایجاد مثل :
۱. پروژه بند کمال خان بالای دریای هلمند ۸.۵ میګاوات٬
۲. پروژه انکشافی علیادریای آمو بین مرز مشترک افغانستان و تاجکستان٬ ۱۰۰۰ میګا وات٬
۳. پروژه برق آبی باغدرهبا ظرفیت تولیدی ۲۸۰ میگاوات بالای دریای پنجشیر٬
۴. پروژه بند سلما ۴۲ میګا وات٬
۵. پروژه ذخیره آب و تولید برق بخش آباد بالای دریای فرارود باتولید ۲۰ میګا وات .
من می خواهم صرف یاد اور شوم که ملیون ها دالر جهت مطالعات تخنیکی و اقتصادی این پروژه ها به مصرف رسیده ٬سرمایه ګذاری های زیادی از طرف بانکهای جهانی و آسیایی از سالهای ۲۰۰۳ به این طرف در این ساحه صورت ګرفته اما از ساختمان و بهره برداری آنها خبری نیست٬این بروژه ها می توانست افغانستان را تا حدی خود کفا بسازد.
بلی دوستان٬ کشور ما نه تنها نتوانست٬ به موًلد خوبی انرژی تبدیل ګردد ٬بلکه به یک کشور مصرف کننده ای که ۸۰ فیصد منعصر به انرژی برق به کشور های همسایه ما تاجکستان٬ ازبکستان٬ ترکمنستان و ایران می باشد٬ تبدیل ګردید.
اګر صرف این پروژه ها عملی می ګردید ٬ما می توانستیم تا حدی خود را به درجه ای خود کفای برسانیم. خلاصه این همه حرف های من در یک مقصد تمام می شود٬ که دوستان ٬قسمی که می ګویند از بد بدترش توبه ٬ امروز که ما از پشتی بانی های وسیع کشور های خارجی برخوردار هستیم و پول های مصرف این انرژی های خارجی را داریم٬ فراد چه خواهیم کرد؟
