طالبان در میدان بازی قطر
سخن روز/
طالبان در میدان بازی (قطر)!/
6.2.2012نویسنده: وحید مژده،
"افغانستان.رو" باشد. از تقریبا دو ماه قبل، اخباری مبنی بر تاسیس
دفتری برای طالبان در قطر به نشر رسید که عکس العمل های موافق و مخالف را برانگیخت.
طالبان هم با تائید این اخبار، از اعزام تعدادی از افراد بعنوان نماینده به قطر خبر
دادند. در طول بیش از ده سال که از سرنگونی امارت اسلامی بدست نیروهای
امریکائی می گذرد، این نخستین باری است که طالبان تمایل به مذاکره نشان داده و
اراده کرده اند تا از حالت زیرزمینی بیرون آیند. طبق اطلاعات موثق، قبلا
مذاکراتی میان طالبان و امریکا در قطر و کشور های دیگر صورت گرفته که در این
مذاکرات بیشتر طیب آغا و شیرمحمد عباس استانکزی (معین وزارت امورخارجه در زمان
حاکمیت طالبان) شرکت داشتند. استانکزی از جمله نظامیانی است که سابقهء تحصیل در
هندوستان دارد و به همین دلیل حتی در زمان تصدی وی بحیث معین وزارت خارجه، پاکستانی
ها به وی به دیدهء شک می نگریستند. در همان زمان گفته می شد که فشار های پاکستان
موجب گردید تا استانکزی از وزارت خارجه به وزارت صحت عامه منتقل گردد.
اینکه مذاکرات میان امریکا و این دو نمایندهء طالبان، سرانجام به تاسیس
دفتری در قطر منجر گردیده است، هرگز نمی تواند برای پاکستان خوش آیند باشد. اما کار
طوری صورت گرفت که این افراد با خانواده های شان بصورت قانونی از پاکستان به قطر
رفتند. پاکستان نتوانست از این کار جلوگیری نماید زیرا از جانب امریکا به مخالفت با
پروسهء صلح در افغانستان متهم می شد. از نظر طالبان، مذاکراتی با این
اهمیت، باید تحت سرپرستی و مدیریت یک عالم دین صورت می گرفت که رتبهء مولوی می
داشت. مولوی شهاب الدین دلاور فعلا رئیس هیئت مذاکره کننده از جانب طالبان است و
دیگران از این ببعد تحت سرپرستی وی کار خواهند کرد. اما این مذاکرات هنوز
هم در هاله ای از ابهام پنهان است. این افراد از لحظه ای که پاکستان را به مقصد
دوحه ترک کرده اند، تا کنون رابطهء شان با خانواده های شان در پاکستان و رهبری
طالبان قطع است. هیچ شمارهء تیلفونی برای تماس با آنها وجود ندارد. خبرنگاران شبکهء
الجزیره و دیگر خبرگزاری ها تاکنون هیچ آدرسی از این دفتر بدست نیاورده اند.
شایعاتی در پاکستان بگوش می رسد که آنها فعلا در یک محل نامعلوم تحت نظارت
اند و اجازهء تماس با دنیای خارج را ندارند. از اینجاست که طالبان مدعی اند، هنوز
این مذاکرات به مرحلهء ابتدائی یعنی اعتماد سازی هم وارد نشده است. حکومت
افغانستان اعلام نمود که قصد دارد با طالبان در عربستان سعودی مذاکره نماید اما
طالبان در مقابل طی اعلامیه ای این مذاکره را رد کردند. در اعلامیهء طالبان آمده
است: در این هیچ شکی نیست که عربستان سعودی مرکز حرمین و دیگر مقامات مقدس
اسلامی است و ما به نگاه قدر و احترام به آن نگاه می کنیم اما در مورد راپوری که در
مطبوعات به نشر رسیده و در آن از دیدار قریب الوقوع هیئت امارت اسلامی با نماینده
اداره کرزی در عربستان سعودی خبر داده شده است، باید بگوییم که امارت اسلامی در
جریان افهام و تفهیم با جامعه جهانی ، بمراحل مذاکرات با طرف مقابل ( امریکا و ناتو
) نرسیده است بلکه قبل از مذکرات باید مرحلۀ اعتماد سازی به تکمیل برسد که آن نیز
تاکنون آغاز نگشته است . هرچند رسانه ها به این اعلامیهء طالبان زیاد تمرکز
نکردند درحالیکه این اعلامیه از یک تغییر عمده در موقف طالبان نشاندهی می کند. موضع
طالبان درمورد مذاکره با حکومت افغانستان قبلا کاملا روشن بود؛ حکومت کرزی یک حکومت
دست نشانده است و ما هرگز با این حکومت مذاکره نمی کنیم. اما در این
اعلامیه، نرمی موقف طالبان کاملا محسوس است. آنها نمی گویند که حکومت کرزی دست
نشانده است بلکه می گویند که هنوز مذاکره ای با امریکا و جامعهء جهانی صورت نگرفته
است، بنابراین قصد ندارند قبل از اینکه با امریکا سر صحبت باز شود، با ادارهء کرزی
به مذاکره بنشینند. از جانب دیگر طالبان نمی خواهند نظر مساعد عربستان
سعودی را نسبت به خود، با رد کامل مذاکره در این کشور خراب سازند. طالبان کم کم با
قواعد بازی آشنا می شوند و می دانند که امریکا به نقش سعودی در افغانستان بعنوان
پاکستان دوم می نگرد. بنابراین امریکا نخواهد گذاشت مذاکرات در قطر به شکست مواجه
شود و سعودی جای قطر را بگیرد. استخبارات سعودی با آی اس آی رابطهء تنگاتنگ دارد و
به این ترتیب بار دیگر پاکستان بعنوان کلید حل معضل افغانستان شناخته شود.
مولانا فضل الرحمن رهبر جمعیت العلمای پاکستان که در گذشته با طالبان
رابطهء نزدیک داشت در سمینار روز سه شنبه 31 جنوری که از طرف جماعت اسلامی پاکستان
در شهر پیشاور دایر شده بود گفت: ...تفاهم میان خود افغانها بسیار ضروری
است. فرقی نمی کند که ما حکومت کرزی را حکومت بدانیم یا ندانیم، تشکیل حکومت در
افغانستان توسط کنفرانس بن را هرگونه که تعبیر کنیم و بگوئیم که این حکومت ساخته و
پرداختهء کنفرانس بن است و بنابراین نمایندهء مردم افغانستان نیست. هرچند این مسئله
یک حقیقت است اما (دوژور) و (دوفاکتو) در روابط سیاسی وجود دارد. من به این
باورم که اگر مذاکره با طالبان ضرور است پس مذاکره با حکومت کرزی نیز لازم است.
برای مذاکره و حل مشکل باید افغانها میان خود به مذاکره بپردازند و به تفاهم برسند.
در مورد قانون اساسی افغانستان از مادهء اول تا آخر آن باید گفتگو صورت گیرد و این
کار را خود افغانها انجام بدهند.... موضع گیری های جدید طالبان نشان از
تمایل این تحریک بسوی سیاسی شدن دارد اما با توجه به بی تجربه بودن طالبان در این
عرصه، این احتمال وجود دارد که با یک اشتباه کوچک و یک حرکت ناسنجیده، این تحریک به
مشکلات داخلی مواجه گردد. نیروی اصلی طالبان را فدائیان تشکیل می دهند. این
گروه متشکل از کسانی اند که تاکنون بدون چون وچرا با نثار جان خویش از فرمان های
رهبری اطاعت کرده اند. اگر این تصور بوجود آید که رهبری طالبان قصد معامله در عرصهء
سیاسی با دشمن را دارد و به این ترتیب انگیزهء جهاد تضعیف گردد، نخستین تاثیر بر
فدائیان وارد خواهد آمد. چنین حالت می تواند تاثیر جبران ناپذیری بر نیروی رزمی
طالبان وارد سازد. اما واقعا مذاکرات در قطر تا کجا جلو رفته است؟ شایعاتی
بگوش می رسد که این مذاکره در همان آغاز به بن بست مواجه شد زیرا نمایندگان طالبان
تاکید داشتند که باید بنام نمایندگان امارت اسلامی شناخته شوند و بیرق سفید رنگ
طالبان بروی عمارت دفتر آنان برافراشته شود. در مقابل امریکائی ها تقاضا دارند که
قبل از آغاز مذاکرات، باید طالبان آتش بس را بپذیرند. در حالیکه امریکا و
طالبان هنوز این بازی را بصورت جدی آغاز نکرده اند، طالبان کمسیون جدیدی بنام
کمسیون ارتباط ایجاد کرده اند. هدف از تشکیل این کمسیون، ایجاد رابطه با جهت های
مختلف افغان برای تبادل نظر در مورد آیندهء افغانستان است. کمسیون ارتباط وظیفه
دارد تا به نگرانی هائی پاسخ دهد که در مورد پیوستن این گروه به پروسهء سیاسی در
میان مردم موجود است. ریاست این کمسیون به عهدهء معاون ملکی ملا محمد عمر،
ملا محمد حسن آخند است که قبلا وزیر خارجهء طالبان بود. معاون این کمسیون مولوی شمس
الدین پهلوان از بدخشان است. او در زمان طالبان والی ولایت میدان وردک بود. هرچند
هنوز زود است تا این کمسیون با اپوزسیون حکومت در تماس گردد اما تماس با همه جهت ها
از وظایف اساسی این کمسیون خوانده شده است. رهبری طالبان در تلاش است تا به
غیرپشتون ها در داخل تحریک طالبان قدرت بیشتر داده شود زیرا بیشترین نگرانی از
بازگشت طالبان در میان غیرپشتون ها وجود دارد اما این به معنی به پایان رسیدن
انحصار پشتون ها در کادر رهبری طالبان نیست، تنها تحولی که در این عرصه رونما شده
اینست به تدریج ساکزی های هلمندی نقش موثر تری را در رهبری این تحریک بعهده می
گیرند. تاکنون از طالبان بعنوان یک گروه جنگی نام برده می شد که تمایلی به
مذاکره با دشمنان شان ندارند. اما با تحولات اخیر، به نظر می رسد که آنها قصد بیرون
آمدن از این حالت را دارند و دریافته اند که مذاکرات صلح هم می تواند بخشی از
پیروزی در جنگ باشد اما برای کسانی که از آغاز به میدان آمدن، عادت داشته اند تا از
مذاکرات صلح برای پیشبرد اهداف جنگی استفاده نمایند، دوران چالش برانگیزی فرا رسیده
است. تاکنون آنها هرگز در بازی حفظ تعادل میان سنگر جنگ و میز مذاکره، تجربه ای
نداشته اند. بازیگر دیگر این بازی یعنی امریکا تلاش زیادی برای بخشیدن سرعت
به بازی لااقل در سال جاری ندارد. جانب امریکا با طولانی ساختن بازی سعی خواهد کرد
طالبان را خسته و در نتیجه چند پارچه سازد. بنابراین می توان گفت که طالبان بازی
سختی را در قطر در پیش دارند.
فارسی.رو
"افغانستان.رو" باشد. از تقریبا دو ماه قبل، اخباری مبنی بر تاسیس
دفتری برای طالبان در قطر به نشر رسید که عکس العمل های موافق و مخالف را برانگیخت.
طالبان هم با تائید این اخبار، از اعزام تعدادی از افراد بعنوان نماینده به قطر خبر
دادند. در طول بیش از ده سال که از سرنگونی امارت اسلامی بدست نیروهای
امریکائی می گذرد، این نخستین باری است که طالبان تمایل به مذاکره نشان داده و
اراده کرده اند تا از حالت زیرزمینی بیرون آیند. طبق اطلاعات موثق، قبلا
مذاکراتی میان طالبان و امریکا در قطر و کشور های دیگر صورت گرفته که در این
مذاکرات بیشتر طیب آغا و شیرمحمد عباس استانکزی (معین وزارت امورخارجه در زمان
حاکمیت طالبان) شرکت داشتند. استانکزی از جمله نظامیانی است که سابقهء تحصیل در
هندوستان دارد و به همین دلیل حتی در زمان تصدی وی بحیث معین وزارت خارجه، پاکستانی
ها به وی به دیدهء شک می نگریستند. در همان زمان گفته می شد که فشار های پاکستان
موجب گردید تا استانکزی از وزارت خارجه به وزارت صحت عامه منتقل گردد.
اینکه مذاکرات میان امریکا و این دو نمایندهء طالبان، سرانجام به تاسیس
دفتری در قطر منجر گردیده است، هرگز نمی تواند برای پاکستان خوش آیند باشد. اما کار
طوری صورت گرفت که این افراد با خانواده های شان بصورت قانونی از پاکستان به قطر
رفتند. پاکستان نتوانست از این کار جلوگیری نماید زیرا از جانب امریکا به مخالفت با
پروسهء صلح در افغانستان متهم می شد. از نظر طالبان، مذاکراتی با این
اهمیت، باید تحت سرپرستی و مدیریت یک عالم دین صورت می گرفت که رتبهء مولوی می
داشت. مولوی شهاب الدین دلاور فعلا رئیس هیئت مذاکره کننده از جانب طالبان است و
دیگران از این ببعد تحت سرپرستی وی کار خواهند کرد. اما این مذاکرات هنوز
هم در هاله ای از ابهام پنهان است. این افراد از لحظه ای که پاکستان را به مقصد
دوحه ترک کرده اند، تا کنون رابطهء شان با خانواده های شان در پاکستان و رهبری
طالبان قطع است. هیچ شمارهء تیلفونی برای تماس با آنها وجود ندارد. خبرنگاران شبکهء
الجزیره و دیگر خبرگزاری ها تاکنون هیچ آدرسی از این دفتر بدست نیاورده اند.
شایعاتی در پاکستان بگوش می رسد که آنها فعلا در یک محل نامعلوم تحت نظارت
اند و اجازهء تماس با دنیای خارج را ندارند. از اینجاست که طالبان مدعی اند، هنوز
این مذاکرات به مرحلهء ابتدائی یعنی اعتماد سازی هم وارد نشده است. حکومت
افغانستان اعلام نمود که قصد دارد با طالبان در عربستان سعودی مذاکره نماید اما
طالبان در مقابل طی اعلامیه ای این مذاکره را رد کردند. در اعلامیهء طالبان آمده
است: در این هیچ شکی نیست که عربستان سعودی مرکز حرمین و دیگر مقامات مقدس
اسلامی است و ما به نگاه قدر و احترام به آن نگاه می کنیم اما در مورد راپوری که در
مطبوعات به نشر رسیده و در آن از دیدار قریب الوقوع هیئت امارت اسلامی با نماینده
اداره کرزی در عربستان سعودی خبر داده شده است، باید بگوییم که امارت اسلامی در
جریان افهام و تفهیم با جامعه جهانی ، بمراحل مذاکرات با طرف مقابل ( امریکا و ناتو
) نرسیده است بلکه قبل از مذکرات باید مرحلۀ اعتماد سازی به تکمیل برسد که آن نیز
تاکنون آغاز نگشته است . هرچند رسانه ها به این اعلامیهء طالبان زیاد تمرکز
نکردند درحالیکه این اعلامیه از یک تغییر عمده در موقف طالبان نشاندهی می کند. موضع
طالبان درمورد مذاکره با حکومت افغانستان قبلا کاملا روشن بود؛ حکومت کرزی یک حکومت
دست نشانده است و ما هرگز با این حکومت مذاکره نمی کنیم. اما در این
اعلامیه، نرمی موقف طالبان کاملا محسوس است. آنها نمی گویند که حکومت کرزی دست
نشانده است بلکه می گویند که هنوز مذاکره ای با امریکا و جامعهء جهانی صورت نگرفته
است، بنابراین قصد ندارند قبل از اینکه با امریکا سر صحبت باز شود، با ادارهء کرزی
به مذاکره بنشینند. از جانب دیگر طالبان نمی خواهند نظر مساعد عربستان
سعودی را نسبت به خود، با رد کامل مذاکره در این کشور خراب سازند. طالبان کم کم با
قواعد بازی آشنا می شوند و می دانند که امریکا به نقش سعودی در افغانستان بعنوان
پاکستان دوم می نگرد. بنابراین امریکا نخواهد گذاشت مذاکرات در قطر به شکست مواجه
شود و سعودی جای قطر را بگیرد. استخبارات سعودی با آی اس آی رابطهء تنگاتنگ دارد و
به این ترتیب بار دیگر پاکستان بعنوان کلید حل معضل افغانستان شناخته شود.
مولانا فضل الرحمن رهبر جمعیت العلمای پاکستان که در گذشته با طالبان
رابطهء نزدیک داشت در سمینار روز سه شنبه 31 جنوری که از طرف جماعت اسلامی پاکستان
در شهر پیشاور دایر شده بود گفت: ...تفاهم میان خود افغانها بسیار ضروری
است. فرقی نمی کند که ما حکومت کرزی را حکومت بدانیم یا ندانیم، تشکیل حکومت در
افغانستان توسط کنفرانس بن را هرگونه که تعبیر کنیم و بگوئیم که این حکومت ساخته و
پرداختهء کنفرانس بن است و بنابراین نمایندهء مردم افغانستان نیست. هرچند این مسئله
یک حقیقت است اما (دوژور) و (دوفاکتو) در روابط سیاسی وجود دارد. من به این
باورم که اگر مذاکره با طالبان ضرور است پس مذاکره با حکومت کرزی نیز لازم است.
برای مذاکره و حل مشکل باید افغانها میان خود به مذاکره بپردازند و به تفاهم برسند.
در مورد قانون اساسی افغانستان از مادهء اول تا آخر آن باید گفتگو صورت گیرد و این
کار را خود افغانها انجام بدهند.... موضع گیری های جدید طالبان نشان از
تمایل این تحریک بسوی سیاسی شدن دارد اما با توجه به بی تجربه بودن طالبان در این
عرصه، این احتمال وجود دارد که با یک اشتباه کوچک و یک حرکت ناسنجیده، این تحریک به
مشکلات داخلی مواجه گردد. نیروی اصلی طالبان را فدائیان تشکیل می دهند. این
گروه متشکل از کسانی اند که تاکنون بدون چون وچرا با نثار جان خویش از فرمان های
رهبری اطاعت کرده اند. اگر این تصور بوجود آید که رهبری طالبان قصد معامله در عرصهء
سیاسی با دشمن را دارد و به این ترتیب انگیزهء جهاد تضعیف گردد، نخستین تاثیر بر
فدائیان وارد خواهد آمد. چنین حالت می تواند تاثیر جبران ناپذیری بر نیروی رزمی
طالبان وارد سازد. اما واقعا مذاکرات در قطر تا کجا جلو رفته است؟ شایعاتی
بگوش می رسد که این مذاکره در همان آغاز به بن بست مواجه شد زیرا نمایندگان طالبان
تاکید داشتند که باید بنام نمایندگان امارت اسلامی شناخته شوند و بیرق سفید رنگ
طالبان بروی عمارت دفتر آنان برافراشته شود. در مقابل امریکائی ها تقاضا دارند که
قبل از آغاز مذاکرات، باید طالبان آتش بس را بپذیرند. در حالیکه امریکا و
طالبان هنوز این بازی را بصورت جدی آغاز نکرده اند، طالبان کمسیون جدیدی بنام
کمسیون ارتباط ایجاد کرده اند. هدف از تشکیل این کمسیون، ایجاد رابطه با جهت های
مختلف افغان برای تبادل نظر در مورد آیندهء افغانستان است. کمسیون ارتباط وظیفه
دارد تا به نگرانی هائی پاسخ دهد که در مورد پیوستن این گروه به پروسهء سیاسی در
میان مردم موجود است. ریاست این کمسیون به عهدهء معاون ملکی ملا محمد عمر،
ملا محمد حسن آخند است که قبلا وزیر خارجهء طالبان بود. معاون این کمسیون مولوی شمس
الدین پهلوان از بدخشان است. او در زمان طالبان والی ولایت میدان وردک بود. هرچند
هنوز زود است تا این کمسیون با اپوزسیون حکومت در تماس گردد اما تماس با همه جهت ها
از وظایف اساسی این کمسیون خوانده شده است. رهبری طالبان در تلاش است تا به
غیرپشتون ها در داخل تحریک طالبان قدرت بیشتر داده شود زیرا بیشترین نگرانی از
بازگشت طالبان در میان غیرپشتون ها وجود دارد اما این به معنی به پایان رسیدن
انحصار پشتون ها در کادر رهبری طالبان نیست، تنها تحولی که در این عرصه رونما شده
اینست به تدریج ساکزی های هلمندی نقش موثر تری را در رهبری این تحریک بعهده می
گیرند. تاکنون از طالبان بعنوان یک گروه جنگی نام برده می شد که تمایلی به
مذاکره با دشمنان شان ندارند. اما با تحولات اخیر، به نظر می رسد که آنها قصد بیرون
آمدن از این حالت را دارند و دریافته اند که مذاکرات صلح هم می تواند بخشی از
پیروزی در جنگ باشد اما برای کسانی که از آغاز به میدان آمدن، عادت داشته اند تا از
مذاکرات صلح برای پیشبرد اهداف جنگی استفاده نمایند، دوران چالش برانگیزی فرا رسیده
است. تاکنون آنها هرگز در بازی حفظ تعادل میان سنگر جنگ و میز مذاکره، تجربه ای
نداشته اند. بازیگر دیگر این بازی یعنی امریکا تلاش زیادی برای بخشیدن سرعت
به بازی لااقل در سال جاری ندارد. جانب امریکا با طولانی ساختن بازی سعی خواهد کرد
طالبان را خسته و در نتیجه چند پارچه سازد. بنابراین می توان گفت که طالبان بازی
سختی را در قطر در پیش دارند.
فارسی.رو
