صلح با طالبان؛ غیبت مردم، نگرانی منطقه
صلح با طالبان؛ غیبت مردم، نگرانی منطقه
/22.6.2018
صلح با طالبان؛ غیبت مردم، نگرانی منطقه
نویسنده: میرویس قادری
حضور گسترده و غیرمنتظرۀ طالبان به کابل و دیگر شهرهای افغانستان همه را غافل‌گیر و متعجب ساخت. اکنون این سوال مطرح است که چگونه گروهی‌که به انتحار، خشونت و جنگ سخت معروف است، به یک باره‌گی چهره بدل کرده و در انظار عمومی با مردم و مسوولان دولتی نشست‌های مشترک برگزار می‌کند؟ آیا حضور هزاران طالب در نهادهای محلی و پایتخت، حرکت برنامه‌ریزی شده بوده و یا طالبان به گونۀ خودجوش به چنین حرکتی متوسل شده‌اند؟ آیا می‌توان از حوادث روزهای عید فطر، به عواقب گفت‌وگوهای صلح با مخالفان مسلح خوشبین بود؟ و در نهایت مردم افغانستان در کجای توافقات جاری قرار دارند؟
نشان‌دادن ارادۀ صلح یا درمانده‌گی
دولت افغانستان سال‌هاست برنامۀ گفت‌وگو و مذاکره با گروه‌های شورشی به ویژه طالبان مسلح را دنبال می‌کند. اما تلاش‌ها در زمینۀ متقاعدسازی طالبان برای کنارکشیدن از جنگ و خشونت، موفقیتی به همراه نداشته است. طالبان هرگز حکومت‌های افغانستان را به عنوان طرف مذاکره‌کنندۀ خود به رسمیت نشاخته‌اند. آن‌ها همواره تأکید کرده‌اند که طرف آن‌ها در جنگ افغانستان ایالات متحدۀ امریکا است.
در داخل هم در زمینۀ ارادۀ حکومت و جامعۀ جهانی در راستای گفت‌وگو با مخالفان و ختم جنگ شک‌وتردیدهایی وجود داشته است. حکومت وحدت ملی با اعلام آتش‌بس یکجانبه خواست ثابت کند که ارادۀ کافی برای تعامل و گفت‌وگو با طالبان دارد. اما ناظران و تحلیلگران سیاسی، انعطاف کم‌سابقۀ محمد اشرف‌غنی رییس‌جمهوری افغانستان را نشاندهندۀ درماندگی و ناتوانی کابل در جنگ طاقت‌فرسای کنونی عنوان کردند. جنگ جاری تلفات سنگینی به دو طرف درگیر وارد ساخته است. هردو طرف از عواقب تلفات گستردۀ نیروهای شان نگران هستند.
طالبان نیز با اعلام آتش‌بس سه روزه نشان دادند که آمادۀ تعامل هستند. بعدتر، حضور گستردۀ شورشیان طالب در مراکز شهرها و ادارات دولتی، امیدواری‌های فراوان داخلی و بین‌المللی را به همراه داشت. دولت افغانستان باردیگر آتش بس را با طالبان تمدید کرد. اما طالبان اعلام کردند که دیگر حاضر به آتش بس با دولت افغانستان نیستند. طالبان فردای ختم آتش بس، حملات‌شان را بر مواضع نیروهای دولتی از سر گرفتند. بر بنیاد گزارش‌ها، شماری از نیروهای امنیتی افغان در ولایات کندز، ننگرهار، زابل، تخار و شماری از مناطق دیگر در حملات تازۀ طالبان کشته شدند.
صلح و غیبت مردم
تنها راه تأمین صلح در افغانستان اجماع ملی و همگانی است. حالا در پیوند به گفت‌وگوهای صلح هیچ‌گونه وحدت نظری وجود ندارد. برخی گروه‌ها از عواقب تصمیم‌گیری‌های پنهانی و استخباراتی در پیوند به توافق با طالبان نگران هستند. برخی چهره‌های درشت سیاسی، توافق غنی با طالبان را قومی و گروهی قلمداد می‌کنند.
تصمیم‌گیری دربارۀ صلح در غیاب مردم افغانستان گرفته شده است. مردم نمی‌دانند که وضعیت به کجا می‌رود. حتا دولت افغانستان و طالبان به عنوان دو طرف نبرد نیز نمی‌دانند که سرنوشت گفت‌وگوها به کجا خواهد انجامید. به تازه‌گی اشرف‌غنی احمدزی رییس‌جمهوری با شماری از رهبران جهادی دربارۀ توافقات صلح رأی زنی کرده است. این رأی‌زنی‌ها پس از توافقات صورت گرفته انجام می‌شود.
توافق میان امریکا و پاکستان
عده‌یی آتش بس میان حکومت وحدت ملی و طالبان را به مثابۀ آتش بس میان امریکا و پاکستان عنوان کردند. گفته می‌شود که ایالات متحدۀ امریکا، پاکستان و چین در پیوند به گفت‌وگو با طالبان به توافق رسیده‌اند. امریکا به چین و پاکستان تضمین‌هایی را دربارۀ آینده طالبان سپرده است. به همین دلیل، سناریوی طرح شده یکی پی دیگر عملی می‌شود.
پس از اعلام استراتژی امریکا در جنوب آسیا و افغانستان، جنگ و خشونت‌ها در افغانستان تشدید شد. استراتژی امریکا به سرکوب و انزوای پاکستان و همچنان وادارسازی این کشور به همکاری در پیکار با تروریسم متمرکز بود. پاکستان با تشدید جنگ افغانستان عملاً پالیسی امریکا را به چالش کشید. واشنگتن پی برده است که بدون همکاری اسلام‌آباد برای دست‌یابی به اهداف و برنامه‌هایش در افغانستان به مشکل می‌خورد. چون پاکستان از نفوذ بالایی در افغانستان برخوردار می‌باشد. اسلام‌آباد از یک‌سو گروه‌های جنگجو و تروریستی را به چنگ دارد و از سوی دیگر، در دستگاه سیاسی افغانستان نیز از نفوذ بالایی برخوردار است. به همین دلیل، دیپلمات‌های امریکایی به تکرار با مقام‌های اسلام‌آباد دربارۀ افغانستان به گفت‌وگو و رأی‌زنی پرداخته‌اند. در جریان دو ماه پسین نیز هیأت‌های بلندپایۀ افغانستان و پاکستان نیز بارها پشت درهای بسته به گفت‌وگو پرداخته‌اند. کابل از نتیجۀ گفت‌وگوها خوشنود است. در آخرین مورد به تاریخ 10 جون یک هیأت بلندپایۀ افغان راهی پاکستان شدند تا دربارۀ توافقات بحث کنند.
پس از اعلام استراتژی امریکا انتظار می‌رفت که دست پاکستان از قضایای افغانستان کوتاه شود. اما به نظر میرسد که تحولات جدید نقش پاکستان را باردیگر در افغانستان برجسته‌تر ساخته است.
پاکستان به منظور این‌که ثابت کند به تعهدات‌اش در توافقات صورت گرفته متعهد است، پای طالبان را به نهادهای دولتی و مراکز شهرها کشانید. این اقدام نوعی قباحت‌زدایی و تطهیر طالبان نیز بوده است. طالبان به عنوان یک جریان رادیکال و تندرو، بیشتر با حملات هراس‌افگنانه مشهور بوده است. با حرکتهای جدید، طالبان به عنوان یک جریان مردمی و سیاسی ظهور کرد و مورد استقبال مردم هم قرار گرفت. استقبال از طالبان به معنای استقبال از صلح بوده است. مردم به شدت از جنگ طولانی خسته شده‌اند.
غیابت کشورهای منطقه
کشورهای منطقه به ویژه روسیه و چین از آتش‌بس حکومت افغانستان با طالبان حمایت کرده‌اند. روسیه گفته است که امیدوار است که مذاکرات جاری، به «برادرکشی» در افغانستان خاتمه دهد. حمایت این دو کشور منطقه از فرایند مذاکرات تعیین کننده است.
اما در این میان، نمی‌توان از کنار دیگر کشورهای منطقه به ساده‌گی عبور کرد. هند به شدت نگران اتفاقات اخیر است. معاون مشاور امنیت ملی هند اخیراً به کابل آمد و نگرانی‌های کشورش را با مقامات افغانستان مطرح ساخت. هند از پاکستانیزه‌شدن قدرت و سیاست در افغانستان هشدار داده است.
بنظر میرسد که ایران نیز از فعل و انفعالات پسین نگران است. ایرانی‌ها از جریان مذاکرات مطلع نیستند. با این حال، تصمیم‌گیری بدون همکاری و توافق این کشورها شاید پیامدهای ناخوشی داشته باشد. حکومت افغانستان به منظور دست‌یابی به یک توافق جامع و مانع باید دیدگاه‌ها و مطالبات کشورهای منطقه و مردم را در نظر گیرد. بی‌اعتنایی در مقابل نگرانی‌های مشروع کشورهای منطقه و خواست‌های مردم افغانستان مذاکرات را به بن بست خواهد کشانید.
کشورهای منطقه نگران هستند که مبادا فردای توافق صلح با طالبان جنگ تازه‌یی با نام و نشان جدیدی آغاز شود. به ویژه این‌که اطلاعاتی وجود دارد که با ختم پروژۀ طالبان، داعش قوی‌تر وارد صحنه خواهد شد. چون بخشی از نیروهای طالبان به این گروه خواهند پیوست و به نبرد با دولت و کشورهای منطقه ادامه خواهند داد.
بنابراین، هرنوع توافق باید به ختم جنگ طولانی و تأمین صلح عادلانه و پایدار منجر شود.
فارسی.رو
