چگونه ازبكستان با زيگر كليدي صلح افغانستان شد

چگونه ازبکستان به‌بازیگر کلیدی در افغانستان تبدیل شد؟ /20.4.2019 نویسنده: میرویس قادری ازبکستان پس از سال‌ها غیبت، اکنون در میان کشورهای همسایه و منطقه، به مهمترین بازیگر در جنگ و صلح افغانستان تبدیل شده است. رهبران افغانستان و ازبکستان مشتاق گسترش همکاری‌ها در عرصۀ تجارت، فرهنگ و امنیت هستند و سفرهای پی‌هم مقامات دو کشور نشان می‌دهد که تاشکند و کابل در آیندۀ نه‌چندان دور به دو شریک و متحد نزدیک در منطقه مبدل خواهند شد. روابط و مناسبات نزدیک تاشکند با طرف‌های اصلی منازعۀ جاری به‌ویژه ایالات متحده امریکا، فدراسیون روسیه، حکومت افغانستان و طالبان، جایگاه این کشور را در مذاکرات جاری صلح برجسته ساخته و در ماه‌های آتی شاهد نقش‌آفرینی بیشتر ازبکستان در قضایای افغانستان خواهیم بود. ازبکستان به دلایل زیاد، از جمله بحران روزافزون در مرزهای شمال و تهدیدهای فزایندۀ امنیتی، فرصت‌های بی‌شمار اقتصادی و ترانزیتی میان آسیای مرکزی و آسیای جنوبی و حسن نیت در قبال پایان‌یافتن منازعۀ طولانی در همسایۀ جنوبی‌اش، تلاش می‌ورزد که مناقشۀ جاری را در افغانستان خاتمه دهد. ازبکستان و بازی صلح  پس از تسریع روند مذاکرات صلح میان طالبان و نمایندگان امریکا، ازبکستان شاهد ترافیک سنگینِ نمایندگان گروه‌های درگیر به‌ویژه امریکا، طالبان و حکومت بوده است. زلمی خلیل‌زاد، نماینده ویژه امریکا برای صلح افغانستان، دوبار به تاشکند سفر کرده و با رهبری ازبکستان در پیوند به گفت‌وگوهای صلح مذاکرات طولانی و مفصل داشته است. دکتر خلیل‌زاد، ملاقات‌هایی با نمایندگان ازبکستان در امریکا، قطر و برخی کشورهای نیز دیگر داشته است. شماری از اعضای دفتر سیاسی طالبان نیز به طور مکرر به تاشکند رفته و با رهبری ازبکستان گفت‌وگو کرده‌اند. نمایندگان حکومت اشرف‌غنی به خصوص حمدالله محب، مشاور امنیت ملی نیز سفرهایی به ازبکستان داشته‌اند. همچنان، هیأت‌هایی‌که روی پروژۀ صلح با طالبان کار می‌کنند به طور پیوسته از تاشکند دیدار کرده‌اند. حضور سنگین جناح‌های درگیر به ازبکستان نشان می‌دهد که تاشکند خود را به عنوان میانجیگر اصلی گفت‌وگوها جا زده است. وزیر خارجۀ ازبکستان ماه پیش برای دیدار با سران طالبان و مذاکره‌کنندگان امریکا به دوحه رفت. او از معدود دیپلومات‌هایی است که با ملا عبدالغنی برادر، رییس دفتر سیاسی طالبان در قطر دیدار کرد. مقامات ازبکستان در یک سال پسین دست‌کم ده بار به کابل آمده‌اند. وزیر خارجه و مشاور امنیت ملی ازبکستان پس از سفر به دوحه وارد کابل شدند و ساعت‌ها پشت‌ درهای بسته با مقامات افغان دیدار کردند. سفرهای فشرده و مذاکرات پیوستۀ ازبک‌ها، نشان‌دهندۀ نقش‌آفرینی ویژۀ آنان در پروسۀ صلح افغانستان است. جایگاه رفیع تاشکند در بازی صلح افغانستان، ناشی از سیاست هوشمندانۀ رهبری جدید و انفعال رهبری گذشتۀ ازبکستان در تحولات سه دهۀ اخیر افغانستان می‌باشد. تمام طرف‌ها به ازبکستان به عنوان کشور قابل اعتماد، بی‌طرف و شایستۀ میزبانی و میانجیگری می‌بینند. ازبکستان علی‌رغم روابط تاریخی و استراتژیک با روسیه، تلاش ورزیده که اعتماد ایالات متحده امریکا را نیز کسب کند. روابط همزمان و تنگاتنگ تاشکند با مسکو و واشنگتن، در برجسته‌شدن جایگاه این کشور در پروسۀ صلح افغانستان بی‌تأثیر نبوده است. ازبکستان به عنوان پل رابط میان واشنگتن و مسکو عمل کرده و نمایندگان امریکا بسیاری از خواست‌ها و دیدگاه‌های‌شان را در پیوند به مسایل افغانستان، از طریق تاشکند به روسیه می‌رسانند. ازبکستان از همکاران اصلی امریکا در مبارزه با تروریزم در افغانستان هم بوده و دست‌کم 70 درصد مواد اکمالاتی نیروهای امریکایی و ناتو از طریق ازبکستان تأمین می‌شد. ازبکستان از موضع روسیه در افغانستان حمایت می‌کند. شوکت میرضیایوف پس از رویداد خونین در شهر سنت پترزبورگ روسیه، با صراحت اعلام کرد که در قضیۀ افغانستان در کنار مسکو قرار دارند. ازبکستان در ادامۀ نشست بین‌الافغانی مسکو، آمادۀ میزبانی دور بعدی این گفت‌وگوها است. ویکتور محمودوف مشاور امنیت ملی و عبدالعزیز کاملوف وزیر خارجۀ ازبکستان در سفر اخیرشان به کابل اعلام کردند که می‌توانند نشست مشترک حکومت و طالبان را در سمرقند میزبانی کنند. در نشست بین‌الافغانی مسکو نیز طرف‌ها توافق کردنده بودند که پس از نشست دوحه، ازبکستان میزبان دور بعدی گفت‌وگوهای صلح باشد. ازبکستان سال گذشته میلادی میزبان نشست صلح افغانستان با حضور مقامات بیش از 70 کشور بود. حکومت وحدت ملی، نشست تاشکند را به مثابۀ «دمیدن روح تازه در پیکر کشورهای منطقه» تعریف کرد و آن را موفقیت‌آمیز خواند. رییس‌جمهور ازبکستان به قضیۀ افغانستان اهمیت ویژه قایل است. او در اکثر دیدارهایش با سران کشورهای جهان از جمله دونالد ترامپ، رییس‌جمهور امریکا، انگلا مرکل، صدراعظم آلمان و رییس‌جمهور روسیه دربارۀ صلح افغانستان صحبت کرده است. سطح روبه افزایش تجارت  تمرکز به مناسبات سیاسی(جنگ و صلح)، ازبکستان را از پرداختن به روابط در عرصه‌های دیگر غافل نساخته است. بر بنیاد آمار و ارقام وزارت اقتصاد افغانستان، سطح تجارت میان کابل و تاشکند بالغ بر 554 میلون دالر است. ازبکستان به‌تنهایی 11 میلیارد افغانی به افغانستان برق صادر می‌کند. این درحالی است که تا دو سال پیش سطح مناسبات اقتصادی میان دو کشور بالغ بر 350 میلیون دالر بود. در سفر سال گذشتۀ رییس‌جمهور افغانستان به ازبکستان، دو کشور بیش از ۲۰ سند همکاری و ۴۰ قرارداد را در زمینه‌های اقتصاد، امنیت، صحت، زراعت، ترانزیت، آموزش و پرورش و بازرگانی به ارزش ۵۰۰ میلیون دالر امضا کردند. وزیر خارجه و مشاور امنیت ملی ازبکستان در سفر اخیرشان به کابل، شماری از تفاهم‌نامه‌های اقتصادی و امنیتی تازه را با همتایان افغان خویش به امضا رسانیدند. این تفاهم‌نامه‌ها متمرکز به مبارزه با مواد مخدر، افراطیت و تبادل اطلاعات بوده است. به نظر می‌رسد با تفاهم‌نامه‌ها و قراردادهای تازه‌یی‌که میان دو کشور به امضا رسیده است، سطح دادوستد میان کابل و تاشکند به طور چشم‌گیری افزایش یابد. ازبکستان و افغانستان پروژه‌هایی را روی دست دارند که ارزش آن به میلیاردها دالر می‌رسد. یکی از این پروژه‌ها، خط آهن مزارشریف و شهر هرات است که ارزش اجرایی شدن آن به بیش از ۳ میلیارد دالر می‌رسد. وزارت اقتصاد می‌گوید که افغانستان به ازبکستان به عنوان دریچه‌یی به‌سوی کشورهای آسیای میانه، چین، روسیه و اروپای شرق می‌نگرد. ازبکستان در حال حاضر بنادر خود را به‌روی بازرگانان افغانستان باز کرده و در بخش صدور ویزه نیز سهولت‌هایی بیشتری را به وجود آورده است. ازبکستان تبدیل به بزرگترین کشور برای گردشگران افغانستان شده است. روزانه صدها تن از جوانان برای دیدن شهرها و اماکن تاریخی و تمدنی ازبکستان از آن کشور دیدن می‌کنند. افغانستان و ازبکستان اشتراکات فراوان قومی، فرهنگی، تاریخی و منافع مشترک دارند. با روی کارآمدن رهبری تازه در دو کشور، مناسبات به گونۀ بی‌سابقه افزایش یافته است.

فارسی.رو