سازمان پیمان امنیت مشارکتی

سازمان پیمان امنیت مشارکتی: از "باشگاه دوستان" به "ائتلاف نظامی"
18:25

1390 / 02 / 09
خوانندگان گرامی"فئدور لوکیانوف"، ویژه خبرگزاری «ریا نووستی»/
"بان کی مون" دبیر کل سازمان ملل متحد در جریان سفر اخیرش به مسکو در جلسه گسترده شورای دائم سازمان پیمان امنیت مشارکتی شرکت کرد که تحلیلگران آن را بعنوان فصل جدیدی در تاریخ این سازمان ارزیابی کردند. روسیه طی چندین سال تلاش کرد که اهمیت این ساختاربین المللی در سطح جهانی پیش از هر چیز در سازمان ملل متحد و ناتو برسمیت شناخته شود. در مورد پیمان آتلانتیک شمالی باید گفت که مشکلاتی وجود دارد اگرچه به موازات تعمیق همکاری در افغانستان کشورهای عضو ناتو چندان سختگیرانه عمل نمی کند. اما همکاری با سازمان ملل متحد روند موفق تری دارد. بهار سال 2010 توافقنامه رسمی دوجانبه منعقد شده و حال بان کی مون جهات مشخص همکاری ها را نام برد یعنی مبارزه با مواد مخدر، تروریسم و حمایت از صلح و ثبات. به همین خاطر این موفقت را می توان به مسکو تبریک گفت.
البته حالا مهمترین چیز یعنی تبدیل سازمان پیمان امنیت مشارکتی به ائتلاف کامل نظامی-سیاسی که حقیقتا بتواند وظایفی که تعیین کرده را انجام دهد، باقی مانده است.
سازمان پیمان امنیت مشارکتی (پیشتر به نام پیمان تاشکند شهرت داشت) طی تقریبا 20 سال بعنوان "باشگاه دوستان روسیه" معروف بود که هیچگونه تعهد مشخصی نداشته و همه هم از این مسئله رضایت داشتند. بعد از فروپاشی شوروی نیاز به هماهنگی معینی وجود داشت اما مهمتر از همه حفظ ساختاری بود که بتواند برای مسکو حداقل این خیال را حفظ کند که پشت سر کشورهای شرکت کننده در آن نیرویی وجود دارد.
امروز در حاشیه سردرگمی هولناک در افغانستان و ثبات شکننده موجود در آسیای میانه لزوم ساختار منطقه ای توانایی جهت تامین امنیت واقعی به نظر می رسد. این آن چیزی است که سازمان پیمان امنیت مشارکتی در حال حاضر برای آن آمادگی ندارد. روابط روسیه با متحدین به طور نهایی حل نشده به خصوص این موضوع به ازبکستان باز می گردد که به نوعی باید نقش کلیدی ایفا کند چرا که عملا قویترین کشور منطقه مذکور از نظر نظامی است. همچنین هنوز نقش دو متحد دیگر یعنی بلاروس و ارمنستان نیز کاملا روشن نشده است که منافعی در آسیای میانه نداشته و به سختی می توان حضور نظامی آنها را مثلا در مرز تاجیکستان -افغانستان تصور نمود. ضمن آنکه مینسک بعنوان مثال از حضور خود در ساختارهای چند جانبه برای پیدا کردن اهرم های تکمیلی فشار بر روسیه استفاده می کند که با بلاروس دائما در حال تسویه حساب اقتصادی است.
اما هر دوی این کشورها مشکلات امنیتی خود را دارند. مینسک روابط خوبی با غرب ندارد و ایروان هم رسما در وضعیت جنگی با آذربایجان قرار گرفته است. راه حل برای روسیه به احتمال قوی تحکیم موازی روابط دوجانبه در زمینه امنیتی با بلاروس و ارمنستان است. در باره مینسک می توان به برگزاری مانورهای گسترده نظامی موسوم به "غرب" اشاره کرد. با ایروان هم تمدید استقرار پایگاه نظامی روسیه (سال پیش تا سال 2045 تمدید شد) و به روز سازی تضمین امنیتی این کشور در سراسر مرزهای آن بعبارت دیگر نه تنها در برابر ترکیه مانند گذشته بلکه برابر آذربایجان در همین راستا است.
درباره خود سازمان پیمان امنیت مشارکتی نیز می توان گفت که دشواری هایی در خصوص اتخاذ تصمیمات درونی مانند سال گذشته کاملا مشهود به نظر می رسد یعنی زمانی که در جنوب قرقیزستان درگیری های بین قومی رخ داد. بعبارت دیگر با اینکه امور داخلی اعضا تحت اختیارات سازمان نیست اما به خاطر آن وقایع بدون تردید ثبات منطقه ای تحت خطر قرار گرفته بود. بعلاوه آنکه قربانیان اصلی این درگیری ها ازبک هایی بودند که اقوام و خویشاوندان آنها در کشور همسایه قرار داشتند. اما کشورهای همسایه به هیچ وجه برای آرام کردن این منطقه تمایلی از خود نشان نداده و نمی خواستند که روسیه هم وارد اینکار شود.
در کل به نظر می رسد که ثبات و تحکیم روابط میان کشورهای عضو سازمان پیمان امنیت مشارکتی در صورتی امکان پذیر است که کشورهای منطقه آسیای میانه تهدیدی واقعی از سمت جنوب احساس کنند. آنچه که در حال حاضر در شمال افغانستان اتفاق می افتد که پیش از این آرام ترین نقطه این کشور محسوب می شد و حال به لانه افراط گرایی مبدل شده (کافیست که حمله به دفتر سازمان ملل متحد در مزار شریف و کشتار کارمندان آن را به خاطر بیاوریم)، نمی تواند موجبات نگرانی سران کشورهای همجوار در آسیای میانه را فراهم نسازد. و در صورت بروز هر اتفاق پیشبینی نشده ای آنها به جز روسیه ضمانت امنیتی دیگری ندارند.
در هر صورت تبدیل سازمان پیمان امنیت مشارکتی در آینده نزدیک یکی از اولویت های اصلی روسیه در زمینه سیاست امنیتی است. چرا که به نوعی سازمان پیمان امنیت مشارکتی بعنوان نیرویی توانا می تواند برگ برنده ای در روابط با ناتو و آمریکا باشد که شدیدا به یک شریک واقعی در منطقه مرکزی اورآسیا نیاز دارند. اما مهمتر از آن به این دلیل که هرگونه بی ثباتی جدی در مرزهای جنوبی روسیه عملا بدون تردید به خاک روسیه سرایت کرده و به همین خاطر اقدامات پیشگیرانه ضروری است.
خبرگزاری «ریا نووستی» روسیه، 9 اردیبهشت ماه