پروسۀ کابل و نشست تاشکند؛ زیر سایۀ تناقض
پروسۀ کابل و نشست تاشکند؛ زیر سایۀ تناقض‌گویی و تحریم صلح
/27.2.2018
نویسنده: میرویس قادری
پس از انقطاع طولانی در مذاکرات صلح، به زودی دو نشست منطقه‌یی و جهانی در پیوند به صلح افغانستان در کابل و تاشکند برگزار می‌شود.
حکومت وحدت ملی افغانستان در نشست دوم پروسۀ کابل، میزبان نماینده‌گان بیش از ۲۵ کشور جهان به شمول کشورهای منطقه و همسایه‌های افغانستان خواهد بود. بر بنیاد اظهارات مسوولان دولتی، نمایندگان نهادها و سازمان‌های بین‌المللی نیز در این نشست اشتراک خواهند کرد. نشست پروسۀ کابل توسط حکومت افغانستان رهبری و مدیریت می‌شود.
این نشست درحالی برگزار می‌شود که با افزایش حملات طالبان بر کابل و ولایات افغانستان و تلفات گستردۀ نظامیان و غیرنظامیان، رییس‌جمهور افغانستان اعلام کرد که دیگر صلح را در میدان جنگ جست‌وجو خواهند کرد. مقامات افغانستان در دو ماه پسین پیوسته از دست یافتن به صلح و گفت‌وگو با طالبان ابراز نارضایتی کرده و بر طبل جنگ با طالبان کوبیده‌اند.
اظهارات مقامات افغانستان در پی سخنان تند کاخ سفید ابراز شد. دونالد ترامپ، رییس‌جمهور ایالات متحدۀ امریکا پس از حملات انفجاری و انتحاری مرگبار در کابل اعلام کرد که با طالبان گفت‌وگو نخواهند کرد.
آقای ترامپ گفت: "مردم بی‌گناه چپ و راست کشته می‌شوند. در میان کودکان و وسط خانواده‌ها بمب می‌گذارند، همه جای افغانستان مردم را می‌کشند. برای همین نمی‌خواهیم با طالبان گفت‌وگو کنیم."
اما اکنون کابل و واشنگتن باردیگر مواضع‌شان را در پیوند به مذاکرات صلح با طالبان تلطیف کرده‌اند.
به تازه‌گی کی بیلی هیچسن، نماینده دایمی امریکا در ناتو گفته است که «فکر می‌کنم زمانی که رییس‌جمهور ترامپ این سخنان را گفت پس از یک هفته حمله‌های وحشیانه طالبان بود. او مانند همه ما وحشت زده شده بود که در کشوری که این همه برای صلح می‌کوشد، این همه زیان به بار آورده می‌شود. اما پس از آن، او کاملأ از صلح در افغانستان حمایت می‌کند و این بخشی از راهبردی است که او در ماه آگست اعلام کرد که ما طالبان را به میز خواهیم آورد.»
مقامات دولت افغانستان نیز اعلام کرده‌اند که محور نشست دوم کابل مذاکرات صلح و جلب همکاری کشورهای منطقه در این روند خواهد بود. هرچند برخی منابع مدعی هستند که کابل در نشست پروسۀ کابل راه‌کارهای تشدید حملات بر مواضع طالبان را دنبال خواهد کرد.
تناقض‌گویی ایالات متحده و مقامات افغانستان در پیوند به صلح و گفت‌وگو با شورشیان مسلح، از نبود یک استراتژی مشخص در پیوند به صلح حکایت دارد.
پروسۀ کابل زیر سایۀ تحریم صلح
دولت افغانستان علی‌رغم هزینۀ سنگین در مذاکرات صلح، برنامه‌یی برای گفت‌وگو و مذاکره با طالبان و دیگر گروه‌های شورشی نداشته است. کابل دستکم ده سال می‌شود که روند گفتوگوهای صلح با طالبان را دنبال می‌کند. اما در این مدت، هرگز یک راهکار جامع و همه‌جانبه را در خصوص کشانیدن پای طالبان به میز گفتوگوهای صلح ارایه نکرده است.
کابل به منظور تسهیل روند مذاکرات صلح «شورای عالی صلح» را تأسیس کرده است. اعضای این شورا را برخی از چهره‌های سیاسی و عوامل دخیل در نبردهای چند دهۀ گذشته تشکیل می‌دهد.
حقیقت این است که در درون شورای عالی صلح نیز دربارۀ گفت‌وگو و مذاکره با طالبان اجماع نظر وجود ندارد. دلیل این است که گفت‌وگو بر بنیاد علایق سلیقه‌یی و گروهی دنبال می‌شود. در بسیاری از موارد شورای عالی صلح از روند مذاکرات بی‌خبر می‌مانند. چنانچه پیشتر برخی منابع اعلام کردند که مشاور امنیت ملی و رییس امنیت ملی افغانستان سرگرم دیدار و ملاقات با اعضای رهبری طالبان در کشورهای منطقه هستند. این خبر خشم اعضای شورای عالی صلح را بر انگیخت و رییس این شورا از رهبری حکومت خواست که پروسۀ صلح را از یک مجرا دنبال نمایند. اکنون، مذاکرات صلح از آدرس‌های مختلف حکومت دنبال می‌شود. تکثر آدرس‌ها در باب مذاکراه با طالبان نشان می‌دهد که دولت افغانستان راهکاری برای دست یابی به صلح و آشتی با مخالفان مسلح ندارد.
با این حال، پروسۀ کابل درست در شرایطی برگزار می‌شود که گفتگوهای صلح با طالبان از سوی امریکا، ناتو و حکومت وحدت ملی تحریم شده بود. دولت افغانستان در نشست کابل از یک سو در پی کسب حمایت کشورهای منطقه در راستای سرکوب طالبان و دیگر گروه‌های مخالف مسلح است و از سوی دیگر تلاش می‌ورزد فشارهای جامعۀ بین‌المللی را بر پاکستان تشدید نماید.
در پروسۀ صلح اتکا به کشورهای منطقه خواهد بود. کشورهای منطقه در پروسۀ صلح افغانستان نقش محوری و تعیین‌کننده دارند. اما در گذشته حکومت افغانستان و ایالات متحده امریکا نه تنها علاقه‌یی به نقش‌آفرینی همسایه‌ها و کشورهای منطقه نداشتند، بلکه از راه‌های متعدد تلاش ورزیدد که از حضور قدرت‌های منطقه‌یی در پروسۀ صلح و جنگ افغانستان جلوگیری نمایند.
با این حال، عدم توافق آرا میان بازیگران منطقه‌یی و جهانی در پیوند به صلح افغانستان و نبود راه کار جامع و واقع‌گرایانه در کابل، ناامیدی نسبت به تامین صلح در افغانستان را افزایش میبخشد.
به صحنه‌آمدن بازیگران تازه
اما بازیگران منطقه‌یی بیشتر از گذشته فعال شده‌اند. ازبکستان که به تازه‌گی روابط‌اش را با کابل احیا کرده است، تا چند روز دیگر میزبان نشستی در پیوند به صلح افغانستان خواهد بود. در این نشست نمایندگان تمام طرف‌های دخیل در جنگ دعوت خواهند شد. ازبکستان از کشورهای بی‌طرف محسوب می‌شود و میانجیگری این کشور می‌تواند به پروسۀ صلح افغانستان کمک کند. اما تاشکند از تأثیرگذاری بالایی در منطقه و جهان برخوردار نیست. مهمترین بازیگران جنگ و صلح افغانستان، کشورهای امریکا، پاکستان، هند، روسیه، ایران و چین هستند. چنانچه وزیر خارجه ازبکستان اخیرا به مسکو سفر نموده و در مورد نشستی تاشکند با همتای روسی خود مذاکره نموده است. به منظور دست یابی به صلح و تحقق ثبات در افغانستان، توافق این کشورها ضروری و حیاتی است. اما استراتژی برخی از کشورهای نامبرده بر ادامۀ جنگ و خشونت‌ها بنایافته است. حضور این کشورها در منطقه در گرو خشونت و جنگ معنا می‌یابد. به همین دلیل امیدواری به نتایج مذاکرات کمتر است.
اما آنچه در یک‌ونیم دهۀ گذشته ثابت شده این است که جنگ افغانستان راه‌حل نظامی ندارد. کوبیدن بر طبل جنگ نه تنها به بهبود وضعیت نخواهد انجامید، بلکه وضعیت را پیچیده تر از گذشته خواهد ساخت. اما متأسفانه استراتژی تازۀ دونالد ترامپ در پیوند به مسایل افغانستان، متمرکز به جنگ و مقابله نظامی با شورشیان است.
