توافق صلح نزديك است
| آیا توافق صلح نزدیک است؟ /ك9.12.2018  نویسنده: میرویس قادری ایالات متحده امریکا تمام تلاشش را به کار بسته که پیش از انتخابات ریاست‌جمهوری افغانستان روی چارچوب مذاکرات صلح با طالبان به توافقاتی نایل آیند. زلمی خلیلزاد، نماینده ویژۀ وزارت امور خارجۀ امریکا، مذاکرات فشرده‌یی را با نمایندگان کشورهای دخیل در قضایای افغانستان، از جمله پاکستان، روسیه، کشورهای خلیج و آسیای مرکزی انجام داده است. خلیلزاد علاوه بر ملاقات با سران و نمایندگان پاکستان، روسیه، امارات، عربستان، هند و قطر، چند بار پی‌هم با نمایندگان ارشد طالبان و سران حکومت وحدت ملی و احزاب سیاسی افغانستان نیز دیدار کرده است. طرف‌ها به ویژه ایالات متحده امریکا هیچ پیام روشنی از نتایج مذاکرات و گفت‌وگوها در پیوند به صلح افغانستان ارایه نکرده‌اند. اما قاطعیت رییس‌جمهوری امریکا برای پایان منازعه، مذاکرات هیأت واشنگتن در سطح منطقه و تشدید فشارها در میدان جنگ، نوعی خوش‌بینی و امیدواری را به وجود آورده است. خرسندی پاکستان کار هیأت امریکایی متمرکز به کسب حمایت اسلام‌آباد از آغاز پروسۀ صلح است. خلیلزاد از هنگام مأموریت‌اش بدین‌سو سه‌بار به اسلام‌آباد مسافرت کرده و با رهبران پاکستان به شمول سران ارتش و نمایندگان طالبان دیدار کرده است. سفر هفتۀ گذشته هیأت امریکایی به اسلام‌آباد حایز اهمیت بود. خلیلزاد با عمران خان نخست‌وزیر و محمود قریشی وزیر خارجۀ پاکستان دیدار کرد. دونالد ترامپ رییس‌جمهور امریکا به عمران‌خان نامه نوشت و خواهان همکاری او در روند صلح افغانستان شد. نخست‌وزیر تازۀ پاکستان روابط نزدیکی با سران طالبان دارد. او در مواضع و سخنرانی‌هایش همواره از سیاست‌های طالبان و مقابلۀ آنان با نیروهای خارجی در افغانستان دفاع کرده است. برعکس خلیلزاد در سال‌های اخیر اظهارات تندی علیه اسلام‌آباد و طالبان داشته است. خلیلزاد هرگز در پیوند به آجندای مذاکرات و سفرهایش به پاکستان به رسانه‌ها و مردم چیزی نگفته است. در اوج خاموشی خلیلزاد، رهبران پاکستان سخنان معناداری را مطرح کرده‌اند. عمران خان پس از ملاقات با هیأت امریکایی اعلام کرد: خوشحالیم که امریکا پس از پانزده سال به دیدگاه اسلام‌آباد دربارۀ افغانستان عمل می‌کند. این اظهارات نشان‌دهندۀ این مسأله است که مقامات امریکایی به برخی از خواست‌های سران پاکستان در قبال افغانستان پاسخ مثبت داده‌اند. خواست‌های پاکستان، مبارزه با طالبان پاکستانی، کاهش نفوذ تأثیرگذاری هند در افغانستان، خاتمه یافتن منازعۀ یکجانبۀ دیورند، اشراف بر سیاست خارجی کابل و ممناعت از جلوگیری قطع آب به پاکستان خوانده می‌شود. امریکایی‌ها به منظور اعتمادسازی اقداماتی را در زمینۀ خواست نخست پاکستان انجام داده‌اند. رهبر طالبان پاکستانی را در عملیاتی کشته‌اند. پیشتر، مسوول نظامی طالبان پاکستانی را دو دسته به اسلام‌آباد تسلیم کرده بودند. بمباردمان مناطق سرحدی در شرق افغانستان(کنرهار، نورستان، و ننگرهار) و تنگ‌ساختن فضا برای فعالیت طالبان پاکستانی نیز در همین راستا انجام یافته است. حصارکشی در خط دیورند و از میان برداشتن برخی دشمنان اسلام‌آباد در خطوط مرزی، نیز بخشی از تلاش‌ها برای کسب رضایت اسلام‌آباد بوده است. اعتراف به نقش روسیه زلمی‌خلیل زاد نمایندۀ ویژۀ امریکا پس از سفر به اسلام‌آباد و کابل به مسکو رفت و با معاون وزیر خارجه و ضمیر کابلوف نمایندۀ خاص کرملین در امور افغانستان دیدار کرد. خلیلزاد پس از ملاقات‌هایش با دیپلومات‌های ارشد روس، در بیانۀ کوتاه سفرش را پر دست‌آورد خواند. هدف سفر خلیلزاد به مسکو، کسب حمایت روسیه از مذاکرات هیأت امریکایی با دفتر سیاسی طالبان و پاکستان بوده است. نقش روسیه در قبال مسأله صلحِ افغانستان از سال 2016 آغاز شد. برگزاری موفقانۀ نشست مسکو در ماه نومبر، تأثیرگذاری روسیه را در پروسۀ صلح افغانستان بالا برد. واشنگتن که پیوسته تلاش ورزیده از نقش و نفوذ روسیه در فرایند صلح جلوگیری کند، حالا به دنبال توافق با مسکو افتیده است. روسیه با توجه به این‌که برای نخست‌بار هیأتی از گروه طالبان را به مذاکرات مستقیم صلح کشانیده است، علاقمند است که ادامۀ مذاکرات در چارچوب نشست مسکو صورت گیرد. اما واشنگتن به بهانۀ «گفت‌وگوهای بین‌الافغانی» تلاش دارد که عنان کار را به دست داشته باشد. سنگ‌اندازی امریکایی‌ها در برگزاری نشست مسکو و عدم اشتراک نمایندگان حکومت افغانستان، احتمال توافق میان دو طرف را در کوتاه‌مدت دشوار ساخته است. برجسته‌سازی نقش کشورهای خلیج و تحریک ایران خلیلزاد از آغاز مأموریت‌اش تا کنون به تکرار با دیپلومات‌های کشورهای خلیج از جمله امارات، عربستان و قطر دیدار کرده است. کشورهای خلیج برخلاف دورۀ جهاد، نقش مستقیم و اثرگذاری در قضایای افغانستان ندارند. اما نفوذ دیپلوماتیک عربستان و امارات بر پاکستان، موجودیت دفتر سیاسی طالبان در قطر و اتحاد استراتژیک واشنگتن با کشورهای خلیج، از دلایلی است که ایالات متحده خواهان برجسته‌سازی نقش این کشورها در قضایای افغانستان می‌باشد. ایالات متحده نتوانسته فارغ از مناسبات بین‌المللی و روابط‌اش با کشورهای جهان به دنبال حل و فصل بحران افغانستان برآید. تماس‌های فشرده هیأت امریکایی با اعراب و بی‌رغبتی به ایران، روند مذاکرات را دشوارتر‌گردانیده است. خلیلزاد هیچ تماسی با مقامات ایرانی برقرار نکرده؛ درحالی‌که نقش ایران در جنگ و صلح افغانستان انکارناپذیر است. در این حال، در روزهای پسین، امریکایی‌ها، ایران را متهم به حمایت تسلیحاتی و نظامی از طالبان کردند. این اقدامات به تحریک بیشتر ایران در روند مذاکرات می‌انجامد. مواضع دو طرف درگیر فهرست هیأت مذاکره‌کنندۀ حکومت با انتقادهای گسترده‌یی مواجه شده است. جریان‌ها و احزاب سیاسی، فعالان حقوق زنان و نهادهای جامعۀ مدنی، ترکیب آن را فاقد مشروعیت و صلاحیت برای مذاکره با طالبان خوانده‌اند. انتقادها سبب گردید که سفیر ایالات متحده در کابل نیز فهرست هیأت را ناقص بخواند و خواهان فراگیرشدن ترکیب هیأت مذاکره‌کننده شود. هیأت مذاکره‌کنندۀ صلح حکومت این فرضیه را تقویت کرد که در حال حاضر سران حکومت به دنبال توافق با طالبان نیستند. اجتناب طالبان از مذاکره با حکومت وحدت ملی، مذاکرات مخفی امریکایی‌ها با طالبان و پاکستان و انزوای کابل از جریان مذاکرات، موجب نگرانی و هراس محمد اشرف‌غنی از عواقب مذاکرات صلح گردیده است. سران افغانستان نگران هستند که مبادا واشنگتن باردیگر زمام امور کابل را به اسلام‌آباد بسپارد. همزمان، برخی چهره‌های تأثیرگذار سیاسی در حکومت افغانستان به دلایل ایدیولوژیک، شماری به دلایل دشمنی تاریخی و برخی به دلیل این‌که موقعیت و جایگاه‌شان را در حکومت و نظام سیاسی از دست خواهند داد، خواهان توافق با طالبان و موفقیت مذاکرات صلح نیستند. در سوی دیگر، طالبان سه پیش‌شرط اصلی را در شروع گفت‌وگوهای صلح مطرح کرده‌اند: آزادی زندانیان، بیرون‌شدن سران تحریک طالبان از فهرست سیاه و تعدیل قانون اساسی و تغییر نظام سیاسی و حکومت موقت. جانب امریکایی‌ها هم خواهان آتش بس و مذاکرات مستقیم کابل و تحریک طالبان شده‌اند. تاهنوز هیچ یکی از این پیش‌شرط‌ها به کرسی ننشسته است. بنابراین، گمانه‌ها دربارۀ این‌که مذاکرات در کوتاه‌مدت به نتیجۀ ملموس برسد، خوشبینانه و دور از واقعیت است. |
| فارسی.رو |
