کابل دربِ مذاکره و صلح را بست!

نتیجۀ مذاکرات ابوظبی: کابل دربِ مذاکره و صلح را بست! /20.12.2018 نویسنده: آنیتا احمدی مذاکرات دو روزۀ ابوظبی با حضور هیأت مذاکره‌کنندۀ ایالات متحده امریکا، شماری از اعضای شورای رهبری طالبان و هیأت دفتر سیاسی این گروه در قطر و نمایندگان ارشد کشورهای عربستان سعودی و امارات برگزار شد. این مذاکرات، به پیچیده‌گی روند صلح افغانستان افزوده و بن‌بست تازه‌یی را به وجود آورده است. نشست ابوظبی به پیشنهاد زلمی خلیل‌زاد نمایندۀ ویژۀ ایالات متحده امریکا در امور افغانستان برگزار شد. خلیل‌زاد به منظور زمینه‌سازی نشست به کشورهای پاکستان، روسیه، آسیای مرکزی، بلجیم، امارات متحدۀ عربی و قطر مسافرت کرد. در آغاز، پاکستانی‌ها خواهان میزبانی مذاکرات صلح در اسلام‌آباد بودند؛ اما این پیشنهاد مورد قبول طرف‌ها واقع نشد. طالبان علاقمند میزبانی «دوحه» از این مذاکرات بودند. اما به دلیل تیره‌گی روابط عربستان و امارات با قطر، این مذاکرات در دوحه برگزار نشد و به میزبانی امارات توافق شد. امریکا و پاکستان روابط نزدیکی با دو کشور حوزۀ خلیج(امارات و عربستان) دارند. حکومت افغانستان هم حساسیت چندانی به میزبانی امارات نداشت. در واقع، امارات متحدۀ عربی برای همۀ طرف‌ها، مکان مناسبی برای گفت‌وگوهای صلح برگزیده شد. امارات متحدۀ عربی و عربستان سعودی در کنار پاکستان، سه کشوری بودند که طالبان را به رسمیت می‌شناختند. در یک‌ونیم دهۀ پسین نیز روابط‌شان را با طالبان نگه داشتند. آجندای مذاکرات آجندای مذاکرات ابوظبی را «تعیین جدول زمانی خروج نیروهای امریکایی از افغانستان»، «برخورد با زندانیان طالبان»، «آتش‌بس سه ماهه» و «شروع رسمی گفت‌وگوها میان حکومت افغانستان و طالبان» تشکیل می‌داد. زلمی خلیل‌زاد، نمایندۀ ویژۀ امریکا برای صلح افغانستان در مصاحبه با آریانانیوز گفت که هیچ گفت‌وگویی با طالبان، نمایندگان عربستان و امارات در پیوند به نظام سیاسی، تغییر قانون اساسی، تشکیل حکومت موقت و رهبری حکومت آینده نداشتند. خلیل‌زاد گفت که آتش بس سه ماهه، تعیین جدول زمانی خروج نیروهای امریکایی، و شروع رسمی مذاکرات میان حکومت افغانستان و طالبان از موارد اصلی مورد بحث بود. نماینده امریکا گفت که هیأت طالبان اظهار داشتند که صلاحیت تصمیم‌گیری دربارۀ آتش بس و مذاکره با حکومت را ندارند و باید در این زمینه مشوره کنند. وحید مژده، تحلیلگر سیاسی که مسایل مربوط به طالبان را از نزدیک دنبال می‌کند، با تأیید اظهارات خلیل‌زاد گفت که طالبان خواستار توقف فوری عملیات شبانه، تعیین تاریخ خروج نیروهای امریکایی از افغانستان و رفتار مناسب با زندانیان شدند. مژده باور دارد که طالبان به نیت امریکا در مذاکرات صلح مشکوک هستند. سرافگندگی هیأت یازده نفرۀ حکومت افغانستان مذاکرات ابوظبی برای دو روز پی‌هم میان هیأت طالبان، نمایندگان امریکا، عربستان سعودی و امارات متحده عربی برگزار شد. حکومت افغانستان هم هیأتی را به ریاست سلام‌رحیمی رییس دفتر رییس‌جمهوری به ابوظبی فرستاده بود. در ترکیب هیأت، شماری از وزرای کابینه و مشاور امنیت ملی افغانستان نیز شامل بودند. هیأت حکومت به تضمین نمایندۀ ویژۀ امریکا و دیپلومات‌های ریاض و امارات به ابوظبی رفته بود. حکومت انتظار داشت که برای نخستین‌بار با طالبان پای میز مذاکره بنشیند. اما طالبان به‌رغم اصرار و پافشاری هیأت‌های امریکا، امارات و عربستان از گفت‌وگو با نمایندگان حکومت افغانستان خودداری کردند. طالبان نه‌تنها حاضر به گفت‌وگو با هیأت بلندپایۀ حکومت نشدند که مانع حضور آنان در نشست چهارجانبه نیز گردیدند. یک منبع گفت که هیأت طالبان حتا اجازۀ حضور یک ناظر از تیم مذاکره‌کنندۀ افغانستان را در نشست ندادند. امتناع طالبان از مذاکره با هیأت حکومت افغانستان به مثابۀ یک انفجار در کابل صدا برپا کرد. نمایندگان حکومت با شرم‌ساری زودتر از هیات‌ کشورهای دیگر محل مذاکرات را ترک کردند. تاهنوز مشخص نیست که نمایندگان امریکا چه ضمانتی برای فراهم‌سازی گفت‌وگوی مستقیم حکومت و طالبان داده بودند. اما مشخص بود که طالبان حاضر به مذاکره نیستند. آنان مواضع‌شان را پنهان نکرده‌اند. همزمان با شروع مذاکرات نیز اعلام کردند که با حکومت کابل مذاکره نمی‌کنند. حضور هیأت حکومت در ابوظبی و خودداری طالبان از مذاکره دو جانبه، نشان‌گر بحران مدیریتی و سیاسی در حکومت وحدت ملی بود. حکومت افغانستان در برابر استراتژی طالبان در ابوظبی شکست خوردند. طالبان همانند نشست مسکو از نشست ابوظبی نیز بهره‌برداری بی‌سابقه کردند. پاکستان و امتیازگیری برای هیچ خلیل‌زاد پس از نشست ابوظبی به اسلام‌آباد رفت و نتایج گفت‌وگوهای امارات را با مقامات پاکستانی به ویژه رییس ستاد ارتش آن کشور شریک ساخت. پاکستانی‌ها از این‌که مذاکرات ابوظبی را زمینه‌سازی کرده بودند، با دست پر به استقبال هیأت امریکایی شتافتند. عمران‌خان نخست‌وزیر پاکستان و شاه‌محمود قریشی وزیر خارجۀ آن کشور شخصاً اعلامیه دادند و گفتند که در زمینه‌سازی مذاکرات ابوظبی نقش داشتند. آنان گفتند که هر کاری از دست‌شان بیاید، برای موفقیت صلح افغانستان انجام می‌دهند. خلیل‌زاد از نقش و نفوذ اسلام‌آباد بالای گروه طالبان به خوبی می‌داند. به همین دلیل، از آغاز مأموریت تازه‌اش، بیشترین سفر و تماس را به پاکستان داشته است. دونالد ترامپ با مشورۀ خلیل‌زاد به عمران خان نامه نوشت و خواهان همکاری فوری و جدی آن کشور در روند صلح افغانستان شد. تا کنون، امریکا از اقدامات پاکستان راضی نیست. نمایندۀ ویژۀ امریکا در مصاحبۀ اخیر باردیگر گفت که پاکستان باید گام‌های عملی و راستین در مذاکرات صلح بردارد. کابل به مذاکرات صلح نقطۀ پایان بخشید نمایندۀ ویژۀ امریکا پس از سفر به اسلام‌آباد شب هنگام به کابل آمد و به دیدار رهبران حکومت شتافت. کابل دیگر استقبال پیشین را از زلمی خلیل‌زاد نداشت. رهبران حکومت وحدت ملی، از این‌که امریکا، امارات و عربستان، نتوانستند زمینۀ گفت‌وگوی مستقیم هیأت یازده نفرۀ آنان را با طالبان فراهم سازند، خشمگین بودند. گزارش‌ها مبنی بر این‌که در نشست ابوظبی روی تشکیل، نوعیت و رهبری نظام آینده بحث شده است، خشم رهبران حکومت وحدت ملی را مضاعف ساخت. برخی منابع گزارش دادند که طالبان خواستار به دست‌گرفتن رهبری حکومت آینده، تغییر قانون اساسی و تشکیل حکومت موقت بودند. اما نماینده ویژۀ امریکا و طالبان این گزارش‌ها را نادرست خواندند. ناظران باور دارند که حکومت از جریان گفت‌وگوی طالبان با هیأت امریکایی آگاه نیستند. بی‌خبری کابل موجب شک‌وتردید رهبران حکومت گردیده است. زلمی خلیل‌زاد در مذاکرات صلح، در نقش دو گانۀ نمایندۀ ویژۀ امریکا و افغانستان ظاهر شده است. او افغانی‌الاصل است و شناخت دقیقی از رهبران حکومت و طالبان دارد و بنابراین به خود حق می‌دهد که با دست بالا در مذاکرات صلح حضور یابد و تصمیم بگیرد. اما برخلاف توقع، حکومت در اعلامیۀ شدیدالحن، به نمایندۀ امریکا خط‌ونشان کشید. مشاور امنیت ملی افغانستان که نزدیک‌ترین چهره به رییس‌جمهور غنی حساب می‌شود، در اعلامیه‌یی گفت که «هیچ کشور و یا فردی حق و صلاحیت بحث دربارۀ ساختارهای جدید حکومتی برای افغانستان را ندارد. صلاحیت تصمیم‌گیری دربارۀ آینده افغانستان به خود افغان‌ها و رهبران منتخب بر می‌گردد. جای‌گزینی برای یک دولت منتخب وجود ندارد. بالای قربانی‌هایی مردم افغانستان معامله نخواهد شد. مردم افغانستان خواستار صلح پایدار هستند، نه یک معاملۀ عجولانه که قربانی‌های ما را نادیده بگیرد. تلاش‌های صلح نیازمند تحمل استراتژیک، استقامت و شجاعت است، نه تعبیه بدون جهت.» این پیام غیرمنتظرۀ حکومت وحدت ملی درب گفت‌وگوهای صلح را بست و روابط کابل- واشنگتن را وارد فاز تازه‌یی ساخت! رهبران حکومت افغانستان فکر می‌کنند که معاملۀ صلح با طالبان به معنای پایان کار آنان خواهد بود. برخورد حکومت چالش تازه‌یی را در برابر هیأت امریکایی قرار داده است. خلیل‌زاد پس از ختم مذاکرات ابوظبی، گفت‌وگوهای چهارجانبه را پردست‌آورد خواند. اما پس از دیدار با رهبران حکومت افغانستان، موضع خویش را عوض کرد و تصمیم طالبان مبنی بر عدم گفت‌وگو با هیأت حکومت را «اشتباه» خواند وگفت که دریافت راه حل و شکست بن‌بست کار ساده‌یی نیست. او گفت که شک دارند که طالبان ارادۀ راستین به مذاکره و صلح داشته باشند. خلیل‌زاد گفت که طالبان مجبور هستند که با حکومت مذاکره کنند و به نتیجه برسند و باید بدانند که در صورت ادامۀ جنگ، تا پایان در کنار حکومت و مردم افغانستان خواهند ایستاد. خلیل‌زاد بر حفظ نظام دموکراتیک، حقوق زنان و آزادی بیان تأکید کرد و گفت که خط قرمز امریکا مبدل‌شدن افغانستان به لانۀ تروریسم می‌باشد.

فارسی.رو