إمكان فشار چین بر پاکستانا
إمكان فشار چین بر پاکستان
/18.12.2014
وحید «مژده»، تحلیلگر افغان.
نظر نویسنده مقاله ممکن است مغایر با موضع سایت "افغانستان رو" باشد.
رئیس جمهور غنی در دومین سفر خارجی خویش در مقام ریاست جمهوری، راهی بیجنگ پایتخت چین شد. گفته می شود که این سفر اشرف غنی پنجاه ویکمین سفر وی به چین بوده است. او در میان مقامات چینی بخاطر سابقهء کارش با این کشور چهرهء شناخته شده ای است و از همین جهت نیز در چین از وی استقبال گرم صورت گرفت.
بعد از سفر رئیس جمهور غنی به بیجینگ، امکان فشار چین بر پاکستان برای تامین صلح در افغانستان در میان شخصیت های افغان مطرح شد. غیر از رئیس جمهور غنی، زلمی خلیل زاد سفیر سابق امریکا در افغانستان نیز همین امکان را برای رسیدن به صلح در افغانستان مطرح کرد. وی گفت که چین و پاکستان باهم روابط دیرینه دارند و چین می تواند برای تامین صلح و ثبات در افغانستان از نفوذ خود بر پاکستان استفاده نماید. خلیل زاد حتی امکان فشار چین بر پاکستان را نیز بعنوان یک گزینهء قابل قبول مطرح نمود.
در جواب به این اظهارات، تسنیم اسلم سخنگوی وزارت خارجهء پاکستان گفت که افغانستان هیچگاه نباید در فکر فشار آوردن به پاکستان باشد وباید از این تصور بگذرد که گویا می تواند بر پاکستان فشار آورد. پاکستان و چین از گذشته روابط خوبی داشته‌اند و ما این را می دانیم که صلح در افغانستان به سود پاکستان و چین است اماگر کسی به این فکر باشد که پاکستان را از سوی چین تحت فشار قرار دهد، هنوز هم نادرست فکر می کند. وی گفت که در گذشته افغانستان سعی نموده تا بر پاکستان فشار وارد سازد اما در این کار توفیقی نداشته است.
چین و بحران های جهانی
شکی نیست که کشور پهناور چین بعنوان یک قدرت عظیم اقتصادی در جهان، می تواند نقشی مهمتر از امروز در قضایای جهان ایفا نماید اما سیاست این کشور نوعی کناره گیری از درگیر شدن در بحران های بین المللی است. این سیاست حتی مورد انتقاد امریکا نیز قرار گرفته است.
اما چین از سیاست های امریکا در جهان بشدت نگران است و هراس از آن دارد که پایش به بحرانی کشیده شود که در آن فروماند. به همین دلیل تاکنون این کشور علی الرغم اینکه یکی از قدرت های بزرگ جهان به شمار می آید، خود را از درگیر شدن با بحران های جهانی کنار کشیده است.
چین، هند و پاکستان
روابط میان کشور های جنوب آسیا به کشمکش های این منطقه رابطه دارد. چین با پاکستان روابط نزدیک اقتصادی، سیاسی و نظامی دارد. آنچه که این دو کشور همسایه را باهم نزدیک ساخته است، بیشتر به اختلافات این دو کشور با هندوستان برمی گردد. هم چین و هم هندوستان سابقهء جنگ با هندوستان دارند.
در سال 1959 چین سرزمین کوهستانی تبت را به خاک خود یکجا کرد و به جانب مناطقی در داخل هند شروع به پیشروی نمود. این پیشروی ها موجب تنش های مرزی و برخورد های نظامی میان دوکشور گردید. هند از کشور های امریکا، انگلستان و کانادا تقاضای تجهیزات نظامی نمود که پذیرفته شد. این جنگ افزارها به تنش های بیشتر انجامید که سرانجام به جنگ 1962 میان دوکشور منجر گردید. هندوستان در این جنگ شکست خورد و مشکل سرحدی میان دو کشور همچنان باقی ماند.
هرچند اکنون روابط میان دوکشور بهبود یافته و در سال 2006 معبر های سرحدی میان دو کشور که بیش از نیم قرن بسته بود، مجددا بازگشائی گردید، و حتی دو کشور مانور های نظامی مشترک هم انجام دادند اما هندوستان بعنوان یک قدرت اتومی در همسایه گی چین، همچنان می تواند مایهء نگرانی چین باشد بخصوص که امریکا هم تلاش دارد تا با هندوستان رابطهء نزدیک داشته باشد.
اندریو سمال، کارشناس روابط چین و پاکستان در موسسه تحقیقاتی «جرمن مارشال فند» ایالات متحده امریکا به این نظر است که چین در جنوب آسیا به پاکستان برای ایجاد توازن در منطقه و مهار هندوستان نیاز دارد.
از تبت تا سین کیانگ
استدلال بعضی از تحلیل گران در افغانستان اینست که چین از ناآرامی ها در سین کیانگ نگران است و همین نگرانی می تواند این کشور را وادار به کمک به پروسهء صلح در افغانستان سازد.
امریکا و در مجموع غرب همیشه چین را بخاطر نقض حقوق بشر مورد فشار قرار داده اند. این انتقاد از چین بیشتر بخاطر نقشی است که این کشور در تبت ایفا کرده است.
دالائی لاما رهبر بودائی های تبت خواهان خودمختاری این منطقه از چین است و بودائی های چین برعکس مسلمانان سین کیانگ از حمایت غرب برخوردار اند. دالائی لاما که در هندوستان زندگی می کند بصورت منظم به کشور های غربی مسافرت نموده و با رهبران این کشور ها ملاقات می نماید.
از نظر چین، مداخلهء غرب در تبت خطرناک تر از مسئلهء ایغور ها در سین کیانگ است زیرا مسلمانان این منطقه نه رهبر شناخته شده ای دارند و نه غرب حرکت ضد چینی این مردم را بعنوان یک حرکت مشروع به رسمیت می شناسد.
فشار کدام کشور بیشتر بر پاکستان موثر است
چین رابطهء نزدیک اقتصادی با پاکستان دارد اما در جنگ های هند وپاکستان هیچگاه مداخله نکرده است. از جانب دیگر سیاست های امریکا در شرق و جنوب آسیا و نیز شرق اروپا موجب نگرانی چین است.
این نکته نیز واضح است که چین در مسئلهء مسلمانان ایغور که برای چین مشکل بمیان آورده و تعدادی از آنان در مدارس مذهبی پاکستان درس می خوانند وگروهی هم در منطقهء وزیرستان مستقر اند بر پاکستان فشار نمی آورد پس این احتمال بسیار ضعیف است که بخاطر افغانستان پاکستان را زیر فشار قرار دهد.
اما این نکته کاملا روشن است که کشوری که تجربهء فشار بر پاکستان و تسلیم شدن پاکستان در برابر آن فشار را دارد ایالات متحدهء امریکاست. طوریکه جنرال مشرف نیز اذعان نموده، فقط یک تیلفون تهدید آمیز دیک چینی معاون رئیس جمهور امریکا پس از واقعهء یازدهم سپتامبر موجب شد تا پاکستان در آن زمان علیه طالبان دست به اقدام بزند.
اینکه بعد از حملهء امریکا به افغانستان و سقوط طالبان، و حتی زمانیکه اسامه بن لادن رهبر القاعده در نزدیکی اسلام آباد هدف قرار گرفت، امریکا این فشار را ادامه نداد. این برداشت حامدکرزی رئیس جمهور پیشین را به این نتیجه رسانید که وقتی امریکا خواهان دوام جنگ در این منطقه باشد، مداخلهء هیچ کشوری نمی تواند وضع را تغییر دهد.
از جانب دیگر چین یگانه کشوری بود که در برابر فشار های امریکا علیه پاکستان در ماجرای اسامه بن لادن در کنار اسلام آباد ایستاد ونشان داد که حامی پاکستان است.
شکی نیست که چین برای پاکستان بخاطر مشکل این کشور با هندوستان مهم است و چین نیز برای حفظ تعادل منطقوی خویش و بخصوص حضور در بحر هند به پاکستان نیازمند است، اما این نکته نیز قابل توجه است که کشور فقیری چون پاکستان بیشتر از چین به کمک های امریکا و نفوذ این کشور در صندوق بین المللی پول و بانک جهانی نیاز دارد.
پس وقتی خانم تسلیم اسلم نطاق وزارت خارجهء پاکستان از بی اثر بودن تلاش های افغانستان در آوردن فشار به پاکستان سخن می گوید، این اطمینان را دارد که وقتی امریکا بر پاکستان فشار وارد نمی آورد، چین هرگز دست به این کار نخواهد زد.
اما واقعهء دردناک کشتار در یک مکتب وابسته به اردوی پاکستان در پیشاور که طالبان پاکستانی مسولیت آنرا بعهده گرفتند شاید بتواند پاکستان را بیش از هر کشوری تحت فشار قرار دهد تا در جهت مبارزه با تروریسم با افغانستان همکاری نماید. زیرا مشکل تروریسم یک مشکل منطقوی است و حل آن نیز نیاز به همکاری های منطقوی دارد.
