غني بكابل امد از درد پايش درس گرفته باشد

رهبر جدید طالبان ضرب شست نشان می‌دهد؟

هارون نجفی‌زاده

بی‌بی‌سی

• 9 اوت 2015 - 18 مرداد 1394

هم‌

"غنی به کابل آمد. امیدوارم درد پایش به ایشان درس داده باشد که درد ۴۰۰ شهروند مظلوم را که در حادثه شاه شهید زخم برداشتند، احساس کند."

این آخرین پست فیسبوکی غیرت کیهان، دانش‌آموخته جامعه‌شناسی دانشگاه کابل بود. از آن بعد هرچه بر دیوارش گذاشته می‌شود، عکس خون‌آلود پیکرش و پیام‌های غم‌انگیز همدردی است.

ساعاتی بعد از انفجار "شاه شهید" در شرق کابل، مرگ به سراغ خود او در آکادمی پلیس در غرب این شهر آمد.

اشرف غنی، رئیس جمهوری افغانستان پس از جراحی موفقیت‌آمیز پایش در آلمان، نفس راحتی نکشیده بود که سه حمله با فاصله چند ساعت در سه نقطه شهر امان را از پایتخت‌نشینان گرفت.

سازمان ملل متحد می‌گوید این حملات بیشترین تلفات غیرنظامی را از سال ۲۰۰۹ داشته است؛ حملاتی که دست کم ۵۱ نفر کشته و صدها نفر زخمی برجا گذاشت.

طالبان مسئولیت دو حمله‌ای را که تلفات غیرنظامی کمتری داشت به عهده گرفتند، اما هیچ گروهی حمله شاه شهید را که بیشترین تلفات را برجا گذاشت، به دوش نگرفت.

موج تازه خشونت‌ها در پی اعلام مرگ ملا محمد عمر، رهبر طالبان و اعلام ملا اختر محمد منصور به عنوان جانشین او بالا گرفته‌ است.

گروه طالبان پیش از رو شدن مرگ بنیان‌گذار خود برای نخستین بار به گفتگوهای رو در روی صلح با دولت افغانستان در مری اسلام‌آباد رو آوردند؛ برنامه‌ای که زیر نام طرح ۲+۲+۱ (افغانستان و پاکستان + آمریکا و چین + طالبان) شناخته می‌شود.

اما مرگ ملا عمر نه تنها تلاش‌های صلح افغانستان را معلق کرده بلکه شکاف و بی‌اعتمادی عمیقی در رده رهبری طالبان به‌وجود آورده‌ است.

منازعه قدرت در درون رهبری طالبان سران این گروه را دستکم به دو جریان تقسیم کرده است.

گروه نخست کسانی هستند که با رهبر جدید بیعت کرده‌اند. بر اساس منابع دولت افغانستان، از میان کسانی که پیرو ملا اختر منصور شده‌اند، می‌توان به این افراد اشاره کرد:

مولوی عبدالکبیر، معاون مالی ریاست‌الوزرای طالبان و رئیس منطقه شرق، مولوی محمد حسن آخند، وزیر خارجه و معاون شورای سرپرست طالبان، ملا عبدالطیف منصور، دبیر شورای کویته و وزیر پیشین زراعت طالبان، ابراهیم صدر، رئیس کمیسیون نظامی طالبان، ملا عباس آخند، وزیر پیشین صحت عامه طالبان و مذاکره‌کننده ارشد با دولت افغانستان.

دسته دوم افرادی‌اند که مخالف اختر منصور اند، به کارنامه او می‌تازند و از مخفی نگهداشتن مرگ ملاعمر برای بیش از دو سال ناراضی‌ هستند.

این گروه جبهه مخالف اختر منصور را در میان سیاستمداران مستقر در پاکستان و فرماندهان فعال در افغانستان تشکیل داده‌اند و سعی دارند خانواده ملا عمر را هم با خود داشته باشند. آنها که از سنگین‌وزن‌های طالبان‌ هستند، به چیزی جز استعفای اختر منصور قناعت ندارند:

ملا عبدالرزاق آخند، وزیر پیشین داخله طالبان، ملا عبدالجلیل آخند، معاون پیشین وزارت خارجه، ملا محمد حسن رحمانی، والی قندهار طالبان، ملا منصور دادالله، فرمانده جنگ و برادر ملا دادالله، مولوی عبدالمنان نیازی، عضو شورای رهبری و والی پیشن هرات و بلخ.

آقای نیازی به بی‌بی‌سی می‌گوید برخی از روحانی‌ها سرگرم میانجی‌گری میان سران طالبان‌ هستند تا اختلافات کنار گذاشته شود. او در تماس تلفنی از جای نامعلومی می‌گوید این تلاش‌ها به رهبری مولوی احمد، برادر ملا محمد ربانی، رئیس فقید شورای سرپرست طالبان جریان دارد.

وحید مژده مقام پیشین طالبان می‌گوید تلاش سران مخالف ملا منصور ایجاد یک نظام رهبری شورایی در طالبان است تا رهبر جدید از اختیارات بی‌حد و حصر برخوردار نباشد.

از اعلام مرگ ملا عمر بیش از ده روز می‌گذرد، اما تاکنون طالبان نتوانسته‌اند بر اختلاف‌های خود فایق آیند چه رسد به از سرگیری گفتگوهای صلح.

ملا اختر منصور که گفته می‌شود زیر تاثیر پاکستان به شروع گفتگوهای رو در رو با دولت افغانستان تن داد، در نخستین سخنرانی خود بعد از رسیدن به رهبری شورشیان، روند صلح را رد کرد و آن را توطئه دشمنان خواند.

از آن پس، حملات طالبان شدت گرفت. به‌نظر می‌رسد این حملات علاوه بر سرپوش گذاشتن به کشمکش‌های درونی طالبان، پاسخی است به تحلیل‌هایی که می‌گویند با مرگ ملاعمر و اوج گرفتن اختلافات، طالبان فرومی‌پاشد.

اما نجیب منلی، از شورای امنیت ملی افغانستان همچنان خوشبین است. او می‌گوید: "سخنان ملا اختر محمد منصور برای مصرف داخلی طالبان است. مذاکرات در آینده نزدیک دوباره با اختر منصور شروع می‌شود."

ژنرال عتیق‌الله بریالی، کارشناس مسائل استراتیژیک باور دارد که تصور شروع زودهنگام گفتگوهای صلح فریبنده است.

او می‌گوید: "رهبری جدید طالبان به دنبال تثبیت خود میان تندروان است و اکنون برای هر دو دسته طالبان گفتگوهای صلح زهر کشنده شده است. چون هر طرفی که از خود تمایل نشان بدهد، به ضعف تعبیر خواهد شد و به فروش دستآوردهای جنگ خود متهم می‌شود. "

آقای بریالی هشدار می‌دهد که حالا گفتگوهای صلح به عقب و جنگ به جلو افتاده است و افغانستان باید انتظار شدت حملات بیشتر را داشته باشد.

به نظر می‌رسد تا طالبان میان خود صلح کنند و بعد به صلح با دولت افغانستان تن بدهند، غیرت کیهان‌های بیشتری قربانی شود. جنگی که در ۱۳ سال گذشته بیش از صدهزار افغان را به کام مرگ کشانده، همچنان به شدت قربانی می‌گیرد.