مثلث سني عربستان در برابر ايران
مثلث سنی؛ آیا عربستان در حال تشکیل ائتلافی در برابر ایران است؟
- 11 مارس 2015 - 20 اسفند 1393
نشانه ها حاکی از آن که عربستان سعودی برای مقابله با نفوذ روزافزون ایران در خاورمیانه، سعی دارد با کشورهای سنی منطقه یک ائتلاف تشکیل دهد.
اخیرا ملک سلمان پادشاه عربستان با روسای جمهور مصر و ترکیه به طور جداگانه دیدار داشت.
رجب طیب اردوغان پس از این دیدار گفت که عربستان سعودی مایل به رفع اختلاف بین ترکیه و مصر است .
دیدار اردوغان از عربستان سعودی هم خود نشانه ای از تغییر موضع عربستان در قبال ترکیه است.
در زمان ملک عبدالله پادشاه پیشین عربستان سعودی که بهمن ماه امسال درگذشت، رابطه دو کشور عمدتا به دلیل مخالفت شدید ترکیه با برکناری محمد مرسی رئیس جمهوری پیشین مصر، رو به سردی گذاشته بود.
حال که دامنه نفوذ ایران در پایتخت چند کشور عربی گسترش یافته و سیاست آمریکا در قبال ایران تغییر پیدا کرده، ظاهرا عربستان سعودی در پی ایجاد دوستی مجدد بین این دو قدرت عمده سنی خاورمیانه است.
مثلثی از کشورهای سنی
از زمان انقلاب اسلامی در بهمن ۱۳۵۷ تاکنون، عمدتا به دلیل نگرانی عربستان از نفوذ همسایه شیعه خود، رابطه گرمی میان عربستان و ایران وجود نداشته است.
ایران در سال های اخیر موفق به افزایش نفوذ خود در سوریه، عراق، لبنان وبه تازگی هم، یمن شده است.
در یمن شیعیان زیدی حوثی کنترل صنعا، پایتخت را به دست گرفتند که در پی آن عبد ربه هادی رئیس جمهوری مجبور شد به عدن که آن را پایتخت موقتی خود بعد از "اشغال" صنعا می نامد، فرارکند.
عربستان سعودی "دولت اسلامی" یا داعش در سوریه و عراق را احتمالا خطر و اسرائیل را هم دشمن خود به شمار می آورد، اما ایران از نظر عربستان خطری است که مستقیما این کشور سنی را تهدید می کند.
ملک سلمان احتمالا اتحاد مثلث کشورهای مصر، عربستان و ترکیه، سه کشور عمده سنی خاورمیانه را برای جلوگیری از نفوذ روز افزون ایران در منطقه و آنچه اهداف توسعه طلبانه ایران بنظرش می رسد، راه حل موثری می داند.
دیدار در ریاض
عبدالفتاح سیسی، رئیس جمهور مصر اخیرا دیدار کوتاهی با ملک سلمان در عربستان سعودی داشت که هم زمان با حضوررجب طیب اردوغان رئیس جمهوری ترکیه در عربستان بود.
رهبر مصر تاکید داشت که این همزمانی صرفا " تصادفی" بوده است اما قبل از دیدار با ملک سلمان، در یک مصاحبه با شبکه تلویزیونی العربیه که بودجه اش از سوی عربستان تامین می شود، در پاسخ به این سوال که آیا مصر خود را ملزم به مذاکره برای دوستی مجدد با ترکیه می داند، عبدالفتاح سیسی گفت: "بعنوان یک اصل مهم نباید در امور داخلی هم دخالت و یا با واقعیات موجود مصر مخالفت کرد. ما به حق دیگران برای اداره امور خود احترام می گذاریم."
روابطه دیپلماتیک مصر و ترکیه بعد از برکناری محمد مرسی کاهش یافت. رجب طیب اردوغان برخلاف روالی که بعد از برکناری محمد مرسی تاکنون داشته است لحن ملایمی در قبال مصردر پیش گرفته است. آقای اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه در بازگشت از ریاض به خبرنگاران گفت که پادشاه عربستان سعودی خواستار بهبود رابطه ترکیه و مصراست.
اردوغان گفت که تردیدهای ترکیه در مورد دولت مصررا با پادشاه عربستان در میان گذاشته است اما افزود: "ما به هیچ وجه نمی توانیم وجود مصر را نادیده بگیریم."
رئیس جمهور ترکیه سپس براهمیت مصر برای ثبات در منطقه تاکید کرد: "مصر،عربستان سعودی و ترکیه، این سه، مهمترین کشورهای منطقه هستند. همه ما در قبال صلح و رفاه منطقه وظایفی داریم و به اعتقاد من اگر تمام کشورها بدانند چه نقشی دارند آسان تر نتیجه می گیریم."
نکته جالب این بود که از زمان تیره گی رابطه دو کشور این اولین باری بود که رجب طیب اردوغان از کاربرد لحن تند علیه دولت عبدالفتاح سیسی خود داری می کرد.
رجب طیب اردوغان از هواداران سرسخت محمد مرسی و از منتقدان صریح مداخله نظامی به رهبری عبدالفتاح سیسی در سال ۲۰۱۳ بود .وی بارها رئیس جمهوری مصر را" مستبد" خوانده است
احتمالا مصر و ترکیه به نفع خود می دانند به رویکرد عربستان سعودی جواب مثبت بدهند.
گرچه مصر، احتمالا همانند عربستان سعودی، ایران را خطر مستقیم برای خود ب نمی داند اما حفظ رابطه استراتژیک با ریاض، یکی از حامیان کلیدی مالی، برایش اهمیت بسیاری است.
هم چنین دوستی مجدد با ترکیه می تواند از نظر اقتصادی به نفع مصر باشد و ترکیه را از حمایت اخوان المسلمین بازدارد.
عبدالفتاح سیسی این تمایل را کاملا روشن می کند: "تنها چیزی که مصر می خواهد، از سرگیری روابط عادی با ترکیه است و این که ترکیه دولت کنونی مصر را رسما مورد شناسایی قرارداده و از دخالت در امور آن دست بردارد."
آشتی با مصر برای ترکیه هم که عمدتا به دلیل سیاست خارجی و اختلاف با کشورهای همسایه، بیش از پیش منزوی شده است، اهمیت دارد.
رسانه های ترکیه سفر رجب طیب اردوغان به عربستان سعودی را بعنوان تلاش برای بدست آوردن نفوذ ازدست رفته ترکیه در منطقه تلقی کرده اند.
سیاست غیردوستانه ترکیه در قبال مصر تاثیرمنفی خود را بر بازرگانی بین المللی این کشور اکنون آشکار ساخته است.
مصر گفته که آماده تمدید تفاهم نامه ترانزیت است که به ترکیه اجازه حمل کالا به کشورهای منطقه خلیج فارس و آفریقای مرکزی را خواهد داد.
بنا به گفته موسسه بین المللی حمل و نقل دریایی در ترکیه اگر مصر از تمدید این موافقت نامه در ماه آینده میلادی خودداری کند ۵۰۰ میلیون دلار صادرات ترکیه به خطر خواهد افتاد.
اما برغم این تحولات باید دید آیا ترکیه و مصر می توانند بر خلاف اختلاف نظرهای خود و طبق خواسته عربستان، مثلثی از کشورهای سنی را برای مقابله با ایران تشکیل دهند.
