حكمتيار ؛ چهره متفاوت

گلبدین حکمتیار؛ چهره متفاوت با حزبی متفاوت

• 22 سپتامبر 2016 - 01 مهر 1395

Image copyrightBBC WORLD SERVICE

گلبدین حکمتیار در میان چهره‌های سیاسی افغانستان موقعیت ویژه خود را دارد. او به دلیل اتخاذ سیاست‌های خود در دوران مبارزه افغان‌ها با نیروهای شوروی، از تندروترین رهبران جهادی افغانستان به شمار می‌آید.

گلبدین حمکتیار در عقرب/آبان سال ۱۳۲۶ هجری خورشیدی در ولایت کندز در شمال افغانستان چشم به جهان گشود.

او برای دوره کوتاهی، دانشکده مهندسی دانشگاه کابل را خواند ولی بعد از ترم دوم از آنجا اخراج شد و به فعالیت‌های سیاسی روی آورد – بعد هم در سال ۱۳۴۹، عضو گروه "جوانان مسلمان" شد.

از سال ۱۳۵۱ تا ۱۳۵۲زندانی بود و پس از کودتای محمد داوود خان، به پاکستان فرار کرد. آقای حکمتیار پس از کودتای ثور ۱۳۵۷ خورشیدی، با کمک حکومت پاکستان حملات چریکی را علیه دولت به رهبری حزب دموکراتیک خلق آغاز کرد.

تشکیل حزب و حمایت پاکستان

گلبدین حکمتیار ابتدا عضو جمعیت اسلامی به رهبری برهان الدین ربانی بود ولی در سال ۱۳۵۸ از این حزب جدا شد و تشکل جدیدی را به نام حزب اسلامی تاسیس کرد و خود رهبری آن را به عهده گرفت.

حزبی را که حکمتیار اساس گذاشت، شباهت های ساختاری با احزاب چپگرایی داشت که او عملا با آنها از در مخالفت عمل می‌کرد.

حزب اسلامی با داشتن نوعی مرکزیت گرایی مفرط و رهبری کارزماتیک در میان احزاب جهادی افغانستان طرفدران زیادی را به ویژه در مناطق پشتون نشین این کشور به دست آورد.

در داخل پاکستان هم به دلیل نزدیکی حکمتیار با دولت آن وقت به رهبری ژنرال ضیاءالحق از بیشترین امکانات مالی و نظامی برخوردار شد.

حزب اسلامی در سالهای اول جهاد بیشترین مقدار کمک هایی را که برای جهاد افغانستان گسیل می شد، جذب می‌کرد.

تلاش برای بدست آوردن قدرت

پس از خروج نیروی شوروی از افغانستان، حکمتیار عملیات بزرگی را در شهر جلال آباد، در شرق افغانستان راه اندازی کرد که هدف از آن سقوط دولت به رهبری دکتر نجیب الله بود. اما این عملیات که در آن زمان به – عملیات انتحاری – شهرت یافت، شکست خورد.

حکمتیار، احمد شاه مسعود، یکی از فرماندهان جهادی را در شکست این عملیات مقصر دانست.

در سال ۱۳۶۹ کودتایی را در همکاری با گروهی از ناراضیان نجیب الله به رهبری شهنواز تنی وزیر دفاع دکتر نجیب الله سازمان دهی کرد اما این کودتا هم با ناکامی روبرو شد.

گلبدین حکمتیار پس از پیروزی مجاهدین در سال ۱۳۷۱ وارد کابل شد پس از آنکه بر اساس توافقات قبلی پیشاور برهان الدین ربانی حاضر نشد بعد از شش ماه از قدرت کناره گیری کند اختلاف برخی از احزاب جهادی از جمله حزب اسلامی با دولت به جنگ مسلحانه کشید و حکمتیار نیروهایش را در چهار آسیاب در جنوب کابل مستقر کرد و از آنجا به نبرد علیه دولت به رهبری برهان الدین ربانی ادامه داد.

Image copyright.

Image captionدر جنگ‌های که آن زمان جریان داشت بخشی از کابل ویران شد

در واپسین ماه‌های سال ۱۳۷۴ زمانی که گروه طالبان مناطق زیادی را به کنترل خود در آورده بودند، حکمتیار حاضر شد که به عنوان نخست وزیر در دولت به رهبری برهان الدین ربانی کار کند ولی این زمان طولانی نبود و چندی بعد کابل به تصرف نیروهای طالبان درآمد و حکمتیار به ایران پناه برد.

مخالفت مسلحانه، یک بار دیگر

حکمتیار همانگونه که در سال‌های جهاد علیه نیروهای شوروی سابق بر خروج نیروهای خارجی از افغانستان تاکید داشت همانگونه تا یک سال گذشته خروج نیروهای خارجی و تشکیل یک " دولت اسلامی" براساس انتخابات را به عنوان شعار اصلی خود مطرح می‌‌کرد، اما در نزدیک به یک سال گذشته، تاکید حزب اسلامی بر خروج نیروهای خارجی از افغانستان تغییر کرده است.

حکمتیار در حالی که مخالف گروه طالبان بود، اما در نخستین روز هایی که آمریکا اعلام کرد می‌خواهد به افغانستان حمله کند، این اقدام آمریکا را "تجاوز" خواند و گفت اگر نیروهای آمریکایی وارد افغانستان شوند او علیه آنها خواهد جنگید و در عمل نیز آقای حکمتیار علیه نیروهای خارجی می جنگد.

او بعد از یازده سپتامبر، در کنار طالبان قرار گرفت و مبارزه مسلحانه علیه نیروهای خارجی و افغان را آغاز کرد.

پس از سقوط طالبان تاکنون محل زندگی و کار حکمتیار مشخص نیست، آمریکا برای سر حکمتیار بیست و پنج میلیون دلار جایزه تعیین کرده است.

انشعاب‌ها

حزب اسلامی هرچند از ساختار سخت تشکیلاتی برخوردار بود ولی تا حال دچار چندین انشعاب نیز شده است.

هم اکنون بخشی از این حزب با گسستن از حکمتیار، به شکل علنی در کابل فعالیت می‌کنند. در انتخابات سال ۱۳۸۸ نیز، یک بخشی از حزب اسلامی، حمایت خود را از نامزدی حامد کرزی اعلام کرد.

این شاخه از حزب اسلامی می‌گوید به این دلیل از حامد کرزی حمایت می‌کنند که او طرفدار مذاکره با طالبان و گلبدین حکمتیار است. اما گلبدین حکمتیار خود انتخابات افغانستان را تحریم کرد.

Image captionعبدالهادی ارغندیوال، عضو پیشین حزب اسلامی به رهبری حکمتیار

در انتخابات جنجالی سال ۲۰۱۴ افغانستان، حزب اسلامی شاخه، عبدالهادی ارغندیوال که در سال ۲۰۰۸ از حزب اسلامی به رهبری حکمتیار منشعب شده بود، از عبدالله عبدالله، یکی از نامزدان ریاست جمهوری از حزب جمعیت اسلامی اعلام حمایت کرد.

هم اکنون، محمد خان، معاون رئیس اجرایی از جمله اعضای پیشین حزب اسلامی به رهبری حکمتیار است.