افغانستان و سیاست فعال خارجی
افغانستان و سیاست فعال خارجی
- محمد رضا هویدا
کشورهاي همسايه افغانستان به وضوح از اوضاع افغانستان ابراز نگراني مي کنند. بررسي اوضاع افغانستان براي همه اين کشورها نگران کننده است. طالبان که توانسته اند امنيت شمال را بشکنند و ولايت هاي شمالي را کانون جنگ در افغانستان بسازند، متشکل از طالبان افغاني و شماري از جنگجويان خارجي است که عمدتا از کشورهاي همسايه افغانستان آمده اند. البته اين بدان معنا نيست که جنگجويان خارجي در ميان طالبان تا آن اندازه قدرتمند هستند که بتوانند سرنوشت جنگ و مبارزه را در افغانستان به دست گيرند و به سوي کشورهاي همسايه بکشانند، بلکه قدرت هايي بزرگي در پشت پرده اين جنگ به نظر مي رسد که همه اين جنگجويان را هدايت خواهند کرد و بيم اين مي رود که هدف بعدي اين قدرت ها و شبکه هاي استخباراتي ناامن سازي کشورهاي همسايه افغانستان باشد.
در ماه هاي اخير، کشورها همسايه افغانستان و منطقه، تحرکات بيشتري داشته اند. تحرکات سياسي و نظامي روسيه در سوريه و آمادگي هاي اين کشور در مرزهاي شمالي افغانستان، همراه با همسايه هاي، بيم و هراس اين کشورها از ناامني هاي افغانستان را نشان مي دهد. به يک نکته بايد توجه کرد که کشورهاي روسيه و آسياي ميانه ديگر آن کشورهايي نيستند که در زمان به قدرت رسيدن طالبان بودند. هم روسيه توانسته به قدرت نظامي و سياسي خود بيافزايد و بتواند ادعاي رقابت با دشمن ديرينه خود بکند و هم جمهوري هاي آسياي ميانه توانسته ائد به ثبات نسبي و اقتصاد نسبتا رو به رشدي دست يابند.
تحرکات سياسي در افغانستان نيز رشد بيشتري داشته است. گفته مي شود که مقامات بلند پايه خارجي به افغانستان آمده و يا مي آيند و همين گونه شماري از مقامات افغاني نيز به کشورهاي خارجي رفته اند تا در مورد وضعيت افغانستان گفتگو کنند. محور اين گفتگوها در کل وضعيت امنيتي افغانستان است و اينکه نگراني هاي اين کشورها حل شود و علاوه بر اينها افغانستان بايد چه کاري براي بهبود و اوضاع امنيتي افغانستان و تبع آن اوضاع امنيتي کشورهاي منطقه، انجام دهد.
نوعي نگاه فرافگنانه در افغانستان به قضاياي مهم کشور، خصوصا به مسئله امنيت وجود داشته و دارد. با اين نوع نگاه، ناامني هاي کشور کاملا مربوط به آن سوي مرزها مي شود. حتا با اين نگاه طالبان افغاني مسبب جرم ها و جنايت هايي که هر روزه انجام مي شود نيست، بلکه آنچه انجام مي شود، به آن سوي مرزهاي افغانستان بر مي گردد. به همين سبب نيز راه حل ها نيز از بيرون بايد وارد شود. در سالهاي گذشته و حال، توجه عمده افغانستان براي آوردن صلح يا به سوي کشورهاي بزرگ جهاني بوده و يا هم به کشورهاي همسايه افغانستان.
دولت فعلي افغانستان نيز ماه هاي اول حکومت خود را به سفرهاي متعدد به کشورهاي دور و نزديک اختصاص داد و به صورت متواتر از کشورهاي مختلف خواست تا افغانستان را در رسيدن به صلح ياري رساند، اما به زودي متوجه شد که کشورهاي ديگر يا کاري نمي کنند و يا اگر مي کنند، به منافع افغانستان توجهي ندارند.
دولت افغانستان در تمام سالهاي گذشته سياست خارجي فعالي نداشته است. مهمترين اصلي که سياست خارجي افغانستان بدان اميدوار بوده و تلاش کرده مراعات کند، حفظ روابط با کشورهاي مختلف است. بر مبناي اين اصل افغانستان هم روابط خود را با امريکا حفظ کرده و هم روسيه، هم با عربستان رابطه داشته و هم با ايران، هم با هند و هم با پاکستان. البته اين مسئله نيز به معناي اين نيست که دولت افغانستان سياست خارجي فعالي داشته و توانسته از همه اين کشورها به نفع خود استفاده کند، بلکه تلاش کرده تا اين کشورها حد اقل در ظاهر در افغانستان با يکديگر درگير نباشند.
موج تازه اي از سفرها و رايزني هاي سياستمداران خارجي به افغانستان، باري ديگر زمينه را براي افغانستان مساعد خواهد ساخت تا بتواند منافع خود را در نظر گرفته به دستاوردهاي برسد، اما بعيد است که چنين امري با توجه به اوضاع کنوني رخ بدهد.
