افغانستان و فشارهای جنگ سرد جدید
 افغانستان و فشارهای جنگ سرد جدید/6.4.2017 وحید «مژده» نظر نوسینده مقاله ممکن است مغایر موضع سایت افغانستان.رو باشد. بعد از فروپاشی اتحاد شوروی، کشوری از میان خاکستر های به جا مانده از یک ابرقدرت سربلند کرد که کمتر کسی گمان داشت بار دیگر در میان زمامداران آن تمایل به سرشاخ شدن با غرب دیده شود اما یکه تازی های امریکا، سرانجام روسیه را وادار ساخت تا قدم به میدان رقابت نظامی با امریکا و حتی در مجموع با غرب بگذارد. در اگست سال 2008 گرجستان اوستیای جنوبی را مورد تهاجم قرار داد و در جواب آن روسیه نیروهای خود را به منظور گوشمالی دادن "ساکاشویلی" رئیس جمهور گرجستان به این منطقه گسیل داشت. در جنگی که پنج روز به طول انجامید، سرانجام گرجستان مجبور شد تا نیروهای خود را از این منطقه بیرون بکشد. گرجستان در اواخر دهۀ نود قرن گذشته و پس از استقلال از اتحادشوروی با حمایت امریکا به حمایت از گرجی های ساکن در اوستیای جنوبی پرداخت تا این منطقه را ضمیمۀ خاک خود سازد اما روسیه مانع این اقدام گرجستان شد. جنگ در اوستیای جنوبی نخستین جنگ فدارسیون روسیه در خارج از مرزهای این کشور بعد از خروج از افغانستان بود و نشان داد که روسیه به عنوان وارث اتحادشوروی، جمهوری های سابق اتحاد شوروی را همچنان به عنوان منطقۀ نفوذ خود می شمارد و در مورد مداخلات غرب و همچنان بی ثباتی در مناطق پیرامونی خویش سخت حساس است. حتی قبل از جنگ با گرجستان و در شرایطی که فدارسیون روسیه با مشکلات مالی ناشی از فروپاشی مواجه بود، به دلیل نگرانی از نفوذ اسلامگرایان به قلمرو نفوذش در آسیای میانه، به دولت مجاهدین به رهبری استاد ربانی که درگیر جنگ با طالبان بود، با سخاوت کامل سلاح و تجهیزات نظامی می فرستاد تا مانع رسیدن طالبان به مرز های آسیای میانه گردد. در مقابل طالبان نیز با پناه دادن به کسانی چون طاهر یولداش جنگجوی ازبیک تبار ویاران وی چون جمعه بای نمنگانی و برسمیت شناختن دولت چچنیا برهبری اصلان مسخدوف، نه تنها در آسیای میانه بلکه در کرملین نیز نگرانی آفریدند. پس حملهء امریکا به افغانستان و سرنگونی رژیم طالبان اطمینان خاطری به روسها بود. در طول یک ونیم دهۀ گذشته روسها از اینکه امریکا در منجلاب افغانستان فرو مانده است بیطرفانه نظاره گر باقی ماندند و نخواستند در این ماجرا دخالت کنند. روسها بر بنیاد تجربهء شان از حمله به افغانستان می دانستند که امریکا و متحدینش در این کشور بهای گزاف یک جنگ بی نتیجه را می پردازند و این جنگ به امریکا فرصت نفوذ به آسیای میانه را که روسیه آنرا منطقهء نفوذ خود بسوی جنوب می شناسد، نخواهد داد. از جانب دیگر این جنگ موجب شده بود تا کشور چین نیز فرصت آنرا نیابد تا با کشور های آسیای میانه رابطهء نزدیک تجاری برقرار نموده و به منابع طبیعی این منطقه که حوزهء نفوذ روسیه بشمار می آید، دسترسی حاصل نماید. بنابراین یک جنگ کنترول شده در افغانستان به نفع روسیه بود و به همین دلیل ماسکو همیشه درمورد عواقب منفی خروج زودهنگام نیروهای خارجی از افغانستان هوشدار می داد. از جانب دیگر امریکائی ها رهبران گروههای اسلامگرای آسیای میانه چون طاهر یولداش و جمعه بای نمنگانی را که منافع روسیه را دراین منطقه تهدید می کردند از بین برده بودند و این به نفع روسها بود اما تولید مواد مخدر در افغانستان که با حضور نیروهای خارجی بشکل سرسام آوری در حال گسترش بود، مشکل بزرگی برای روسیه بوجود آورد. از آن ببعد اگر روسها تلاشی در جهت ایجاد رابطه با دولت کابل کردند، بیشتر به همین نگرانی رابطه داشت. سیاست روسها در اروپای شرقی نیز بیشتر بر "پیشگیری از چالش های امنیتی در محیط پیرامونی" می چرخید. امریکا با حمایت از انقلاب های رنگین تلاش نمود تا رهبران طرفدار ماسکو را در اروپای شرقی خلع قدرت نماید اما زمانیکه امریکا با «سیاست گسترش ناتو بسوی شرق» تلاش کرد تا سپر موشکی اش را به مرز های روسیه نزدیک سازد، فدارسیون روسیه عکس العمل خشن نشان داد و در سال 2014 شبه جزیرۀ کریمه را ضمیمۀ خاک خود ساخت. این مسئله موجب تنش در روابط روسیه و غرب شد و امریکا بر فدارسیون روسیه تعزیرات اقتصادی وضع نمود. در سال 2015 روسیه به مداخلۀ نظامی در سوریه پرداخت و به این ترتیب مانع از سقوط رژیم بشارالاسد گردید. این اقدام روسیه، وقایع سوریه را خلاف خواست امریکا سمت وسو داد. رقابت میان روسیه و امریکا اکنون به جنوب آسیا نیز کشیده شده است. پاکستان که مورد بی مهری دوست دیرین خود امریکا قرار گرفته است، اکنون با روسیه به شکل بی سابقه ای نزدیک می شود. در شرایطی که قرار است تا چند روز آینده ماسکو شاهد نشست بیش از ده کشور در مورد افغانستان باشد، یک هیئت نظامی روسی به رهبری "سرگی اسراکوف" معاون ستاد ارتش روسیه به دعوت مقامات نظامی پاکستان به این کشور مسافرت نموده است. به گزارش رسانه های پاکستان او در این سفر از مناطق وانه و میرانشاه در وزیرستان شمالی دیدن نمود و در مورد عملیات نظامی نیروهای پاکستانی برایش معلومات داده شد. در این دیدار وی در جریان برنامه های بازسازی و پیشرفت و نیز استحکام امنیت در مناطق قبایلی (فاتا) قرار گرفت و به وی گفته شد که نیروهای پاکستانی در این عملیات، همه گروه های دهشت افگن را بدون استثنا هدف قرار داده و از میان برده اند. بنا به گزارش روزنامه های پاکستان، در این دیدار، هیئت نظامی روسی در جریان برنامه های پاکستان در امتداد خط دیورند یا به قول رسانه های پاکستانی خط مرزی این کشور با افغانستان قرار گرفت که نیروهای پاکستانی در آن مشغول ساختن خندق و نصب سیم خاردار اند. این نخستین بار است که یک هیئت نظامی روسی از مناطق قبایلی پاکستان دیدن می کند. رادیوی صدای امریکا گزارش داده است که جنرال های روسی و پاکستانی در سرحد افغانستان و پاکستان گزمه می کنند و به افراد شبکۀ حقانی آموزش نظامی می دهند! گزمۀ جنرال روسی در سرحد میان افغانستان و پاکستان دور از عقل است اما وقتی یک رسانۀ مهم امریکایی چنین خبر عجیبی را به نشر می رساند نشان از نگرانی و حتی خشم مقامات امریکایی از تحرکات روسیه در منطقه دارد. آیا پاکستانی ها با این کار در صدد اند تا امریکا را زیر فشار قرار دهند تا دست به جیب ببرد؟! روزنامۀ جنگ در توجیه دیدار هیئت روسی از مناطق قبایلی نوشت: در عرف بین المللی، اساس دوستی ها و دشمنی ها از زندگی ما انسان های عادی کاملا متفاوت است، میان کشور ها هر روز وقایعی اتفاق می افتد که می تواند موجب دوری موقت در روابط گردد مانند ایجاد غلط فهمی توسط کشور های دیگر، فیصله های نادرست ویا فعالیت های شبکه های تروریستی بین المللی. اما بر چنین بنیاد ها حصار ها و موانع نفرت و مخالفت میان کشور ها به میان نمی آید. اگر اساس روابط بین المللی بر چنین بنیاد ها گذاشته می شد، دوستی میان امریکا و جاپان هرگز ممکن نمی بود. روزنامه در ادامه به امریکا چنین اطمینان می دهد: ما باید به این سخن یقین داشته باشیم که امریکا هرگز دشمن پاکستان نیست. امریکا چندین بار و در شرایط بسیار دشوار به پاکستان کمک و همکاری کرده است اما این نکته را باید فراموش نکنیم که امریکا اگر به پاکستان یا هر کشور دیگری دست تعاون دراز کرده، منافع خود را در نظر داشته است... امریکا خواهش و عزم نابودی تروریسم را در جهان دارد و پاکستان در این عزم و خواهش نزدیک ترین همکار امریکاست. بنابراین در مقابله با تروریسم تقویت پاکستان بخشی از پالیسی امریکاست... این جملات که نمایانگر نیت اصلی مقامات پاکستانی است نشان میدهد که پاکستانی ها به اصطلاح "همه تخم های خود را در یک سبد نمی گذارند". آنها امیدوار اند که نزدیکی شان با ماسکو، به روابط شان با واشنگتن ضربه نزند. روسیه در تلاش است تا یک اجماع منطقوی را در مورد افغانستان شکل دهد. ماسکو به این نتیجه رسیده که حضور نیروهای خارجی در افغانستان نه تنها به صلح در این کشور کمک نکرده بلکه انگیزه ای برای گسترش ناامنی ها در این کشور بوده که تاثیر این ناامنی ها روی ثبات و امنیت منطقه کاملا مشهود است. این درحالیست که قبلا مقامات روسیه خروج زود هنگام نیروهای خارجی از افغانستان را برای امنیت منطقه خطرناک می دانستند. این تغییر موضع فدراسیون روسیه با امضای قرارداد امنیتی افغانستان با امریکا و سروصدای ظهور داعش در افغانستان رابطه دارد. جنگ طولانی امریکا در افغانستان تحت عنوان مبارزه علیه تروریسم اکنون با شک و شبهۀ فراوان مواجه است که خود مقامات امریکایی در ایجاد این شک وتردید ها نقش دارند. به عنوان مثال وقتی یک مقام عالیرتبۀ نظامی امریکا مدعی می شود که در افغانستان همین اکنون بیست گروه تروریستی فعال اند، می تواند دو معنی را در ذهن القا نماید: یا امریکا در شانزده سال مبارزه علیه تروریسم شکست خورده و یا اینکه خود عامل به میان آمدن گروه های جدید تروریستی در این کشور است. همین مسئله موجب نگرانی کشور های منطقه شده و ضرورت یک همگرایی منطقوی را برای تامین صلح در افغانستان برجسته می سازد. هرقدر تلاش های روسیه در راستای همگرایی منطقوی به منظور پایان جنگ در افغانستان موجب فشار بر واشنگتن گردد، اسلام آباد اهمیت بیشتری در این معادله کسب خواهد کرد. پاکستان که در پایان جنگ سرد میان شوروی و غرب از آن رویارویی بهرۀ فراوان برد و مبدل به یک قدرت اتومی در جهان گردید، اکنون در آغاز جنگ سرد میان فدارسیون روسیه و غرب، بازهم با زیرکی در صدد بهره برداری از موقعیت است اما در مقابل افغانستان به دلیل وابستگی به امریکا درگیر نوعی سردرگمی است و نمی داند در برابر این تحول جدید چه موضعی اتخاذ نماید زیرا هنوز موضع رئیس جمهور امریکا در قبال روسیه نامشخص و برنامۀ آیندۀ این کشور برای افغانستان نیز مبهم است. |
