ديابت چيست؟
ديابت چيست؟
ديابت به علت بالا بودن مداوم قند خون ايجاد مي گردد. افزايش قند خون دو علت مي تواند داشته باشد: يا لوزالمعده قادر نيست به ميزان كافي انسولين ترشح نمايد و يا سلول هاي بدن نمي توانند قند خون را به خوبي مصرف كنند.
كربوهيدرات ها (م...واد قندي) پس از گوارش و هضم شدن به گلوكز (مهم ترين قند ساده) تبديل شده، وارد جريان خون مي گردند تا به عنوان سوخت براي سلول هاي بدن بكار روند. قند انرژي لازم براي زنده ماندن و رشد سلول هاي بدن را تأمين مي نمايد.
همه افراد داراي مقداري گلوكز در خون خود هستند كه ميزان آن به طور طبيعي در حالت ناشتا بين 70 تا 110 ميلي گرم در هر 100 سي سي خون مي باشد. اگر ميزان قند خون ناشتا حداقل در دو آزمايش بيش از 126 ميلي گرم در هر 100 سي سي خون باشد، تشخيص ديابت را مي توان مطرح نمود. اگر بدن را به يك ماشين تشبيه كنيد، انسولين (كليد) به قند (سوخت) كمك مي كند تا وارد سلول ها (موتور) شده، توليد انرژي نمايد (حركت اتومبيل).
زماني كه انسولين به مقدار كافي در بدن موجود نباشد و يا كار خود را به خوبي انجام ندهد، قند به مقدار زياد در جريان خون باقي مي ماند.
همه افراد در بدن خود داراي غده اي بنام لوزالمعده (پانكراس) مي باشند كه مسئول ساخت و ترشح هورمون انسولين در خون است. براي مصرف درست قند (گلوكز) توسط سلول هاي بدن، سلامت لوزالمعده ضروري است.
در ابتدا لازم است با دو نوع اصلي بيماري ديابت آشنا شويم.
ديابت نوع 1:
در افراد مبتلا به ديابت نوع 1 (ديابت وابسته به انسولين) يا انسولين اصلاٌ ساخته نمي شود و يا مقدار آن بسيار ناچيز است. بنابراين افراد مبتلا به ديابت نوع 1، براي ادامه حيات نياز به تزريق انسولين، رعايت رژيم غذايي و انجام حركات ورزشي دارند.
چون در افراد مبتلا به ديابت نوع 1 انسولين يا اصلاٌ توليد نمي شود و يا به مقدار ناچيز توليد مي گردد، بدن نمي تواند از قند (سوخت) حاصل از مصرف غذاها استفاده نمايد، در نتيجه كاهش وزن شديد پديد مي آيد.
به هر حال علائم ديابت نوع 1، فرد مبتلا را متوجه خود مي كنند، ديابت نوع 1 به سرعت تشخيص داده مي شود و درمان شروع مي گردد.
ديابت نوع 2:
در افراد مبتلا به ديابت نوع 2 (ديابت غيروابسته به انسولين)، لوزالمعده هنوز قادر به توليد انسولين مي باشد، ولي سلول هاي بدن به انسولين موجود در خون پاسخ مناسب نمي دهند. ديابت نوع 2 شايعترين شكل بيماري
قند است، به طوري كه 95-90 درصد مبتلايان به ديابت از اين نوع بيماري رنج مي برند.
افراد مبتلا به ديابت نوع 2، اغلب با رعايت رژيم غذايي و ورزش درمان مي شوند. گاهي اوقات براي پايين آوردن و رساندن قند خون به ميزان طبيعي مي توان از قرص هاي خوراكي پايين آورنده قند خون و يا انسولين هم استفاده نمود.
برخلاف افراد مبتلا به ديابت وابسته به انسولين، در مبتلا به ديابت غيروابسته به انسولين، علايم ديابت به كندي پديدار مي شوند و معمولاٌ چندين سال طول مي كشد تا شخص از بيماري خودآكاهي يابد.
درصد بالايي از مبتلايان به ديابت نوع 2 اضافه وزن دارند.
علامت هاي ديابت:
• تشنگي بيش از حد
• افزايش تعداد دفعات ادرار (تكرر ادرار)
• كاهش وزن
• خستگي و احساس از دست رفتن انرژي
• تاري ديد
• خشكي و خارش پوست
• عفونت هاي عود كننده مانند برفك، عفونت هاي دستگاه اداراي و عفونت هاي پوستي
• از بين رفتن حس بخش هاي انتهايي اندام ها يا احساس گزگز و مورمور در آنها
به خاطر داشته باشيد:
در بيماران ديابتي نوع 2 شروع اين علامت ها ممكن است به طور تدريجي باشد و حتي فرد مبتلا هيچ يك از موارد فوق را تجربه نكند و يا اينكه تا سال ها ديابت او تشخيص داده نشود.
در چه افرادي احتمال ابتلا به ديابت نوع 2 بيشتر است؟
• وجود سابقه خانوادگي ديابت
• وزن بالا
• سن بالاي 40 سال
• سابقه ديابت در دوران بارداري
• مصرف داروهايي كه سبب بروز ديابت مي شوند، مانند كورتون ها
• فشار خون بالا
• سابقه حمله قلبي يا سكته مغزي
اگر شما يك يا چند مورد از موارد بالا را دارا هستيد، براي معاينه و بررسي بيشتر به پزشك مراجعه نماييد.
تشخيص زودرس از بروز عوارض جلوگيري مي كند و باعث سلامت و بهبود فرد مي گردد.
اطلاعات غلط
برخي افراد، ديابت نوع 2 را ديابت خفيف مي نامند. به ياد داشته باشيد كه «ديابت خفيف» وجود ندارد.
تمام افراد مبتلا به انواع ديابت اگر به طور دقيق درمان نشوند و همواره قند خون آنها بالا باشد، دچار عوارض مخرب ديابت خواهندشد.
آشنايي با انواع ديابت بسيار مهم است. بنابراين در يادگيري مطالب آموزشي كوشا باشيد.
اندازه گيري قند خون
آزمايش قند خون، يادگيري چگونگي اندازه گيري و ثبت قند خون به كنترل بهتر ديابت كمك مي كند.
اندازه گيري قند خون نشان مي دهد كه پاسخ بدن به رژيم غذايي و برنامه ورزشي چگونه است.
شما مي توانيد با مشورت با گروه هاي ديابت، شيوة اندازه گيري قند خون و ادرار و ثبت آنها در دفترچه مراقبت از خود را ياد بگيريد.
درمان ديابت نوع 2
ديابت فعلاٌ درمان قطعي ندارد، اما مي توان آن را كنترل نمود تا از يك زندگي فعال و با نشاط محروم نشد.
كنترل ديابت نوع 2 به عوامل زير بستگي دارد:
1- برنامه غذايي مناسب
2- ورزش منظم
3- كاهش وزن (درصورت وجود اضافه وزن)
اگر در طي سه ماه توسط روش هاي فوق، قند خون به حد طبيعي نرسد، درمان با قرصهاي خوراكي پايين آورنده قند خون لازم مي شود.
شايد بتوان گفت، مهم ترين بخش درمان ديابت، رعايت برنامه غذايي صحيح است. حتي اگر شما جهت كنترل ديابت به قرص يا انسولين نياز داشته باشيد، چنانچه بيش از حد مواد غذايي حاوي قند و چربي مصرف نماييد، قند خون شما كنترل نخواهدشد.
غذاي اضافي در بدن چربي تبديل مي شود. اضافه وزن ناشي از افزايش بافت چربي، حساسيت سلول هاي بدن به انسولين را كم مي كند و در نتيجه غلظت قند خون بالا مي رود. گاهي اوقات با كاهش 5 تا 10 كيلوگرم از وزن بدن (طبق يك برنامه درست)، مي توان ديابت نوع 2 را كنترل نمود.
برنامه غذايي صحيح كدام است؟
غذاهاي مبتلايان به ديابت بايد ويژگيهاي زير را داشته باشد:
1- كم چربي
2- حاوي مقادير كافي پروتئين
3- فاقد قندهاي ساده
4- داراي مقادير زيادي فيبر
مقدار غذا يا خوراكي ها و ميزان اثري كه بر غلظت قند خون دارند بسيار مهم تر از نوع غذا يا خوراكي مصرف شده است.
در هر وعده غذايي از مواد قندي (كربوهيدراتهاي) مركب استفاده كنيد. غذاهاي نشاسته اي مانند نان (ترجيحاٌ نان سبوس دار)، غلات، ميوه ها، سيب زميني و برنج حاوي كربوهيدراتهاي مركب هستند.
اين مواد به عنوان سوخت به كار مي روند و ما به خوردن آنها نياز داريم اما اگر از اين غذاها بيش از حد مورد نياز مصرف كنيم، اين مواد قندي اضافي به چربي تبديل مي شوند و باعث اضافه وزن مي گردند. چاقي سبب افزايش مقاومت سلول هاي بدن به انسولين مي شود و در نتيجه بيماري ديابت را تشديد مي نمايد.
در هر وعده غذايي، غذاهاي پروتئيني مصرف كنيد. اين غذاها شامل گوشت، مرغ، ماهي، تخم مرغ و پنير است (مصرف اين مواد به صورت كم چربي توصيه مي شود). ديگر اينكه بقيه بشقاب خود را با سبزي ها يا سالاد پر كنيد. اين سبزي ها، مواد معدني و ويتامين هايي را كه براي سلامت ضروري هستند به بدن شما مي رسانند اما روي قند خون و وزن شما اثر نامطلوب ندارند.
از مصرف بيش از حد غذاهاي شيرين پرهيز كنيد
مصرف بي رويه مواد قنددار، غلظت گلوكز خون را به سرع بالا مي برد. خوراكي هايي مانندعسل، كيك ها، بيسكويت هاي شيرين، شكلات، آب ميوه هاي داراي قندهاي مصنوعي و نوشابه ها حاوي مقادير زيادي قندهاي ساده هستند.
از مصرف زياد غذاهاي پرچربي پرهيز كنيد
اين غذاها باعث افزايش وزن مي شوند و توانايي بدن براي استفاده مؤثر از انسولين را دچار اشكال مي كنند.
فرآورده هاي غذايي پرچربي عبارتند از: كره، مارگارين، روغن ها، كره بادام زميني و چربي هاي قابل مشاهده در گوشت و پوست مرغ.
برخي غذاها حاوي «چربي پنهان» هستند كه عبارتند از: سوسيس، پنير، شكلات، بستني، سيب زميني سرخ شده (چيپس)، چيپس ذرت و سس ها.
هنگام تهيه و پخت غذاها حتي الامكان از سرخ كردن و استفاده زياد از چربي ها پرهيز نماييد.
ورزش انجام فعاليت هاي ورزشي منظم نقشي اساسي در كنترل و بهبود ديابت دارد. ورزش مناسبت حساسيت بدن نسبت به انسولين را افزايش مي دهد يعني سلول هاي اعضاي بدن پاسخ دهي بهتري نسبت به انسولين خواهند داشت، در نتيجه غلظت قند خون كاهش مي يابد. همچنين ورزش سبب مي شود كه فرد از فعاليت بدني لذت ببرد.
قدم زدن براي شروع فعاليت بدني ورزش مناسبي است به ويژه اگر به صورت قدم زدن سريع باشد.
نكات زير را در مورد ورزش به ياد داشته باشيد:
• براي اينكه ورزش بيشترين اثر را روي بدن شما داشته باشد، بايد حداقل 3 تا 4 بار در هفته و هربار 30 دقيقه يا بيشتر ورزش كنيد. مي توانيد به جاي 30 دقيقه ورزش پيوسته، در طول روز 3 بار و هر بار 10 دقيقه ورزش نماييد. ورزش منظم و ملايم كارآمدتر از ورزش هاي ناگهاني و سنگين است.
• بهترين زمان براي انجام ورزش، 1 تا 3 ساعت بعد از غذا است.
• اگر قند خون شما مرتب پايين مي افتد، بهتر است در اماكن سرپوشيده و با مراقبت يك همراه، به ورزش بپردازيد.
• مدت و شدت برنامة ورزشي خود را به تدريج (ونه ناگهاني) افزايش دهيد تا بتوانيد آن را با غلظت گلوكز خون تنظيم نماييد.
• به ميزان ك
افي آب بنوشيد تا جايگزين مايعي كه هنگام عرق كردن حين ورزش از شما دفع شده است، بشود. به ياد داشته باشيد كه عرق كردن بيش از حد تنها آب بيشتري از بدنتان خارج مي كند و مستقيماٌ سبب كاهش چربي بدن شما نمي گردد.
• پس از ورزش پاهاي خود را از نظر تاول يا قرمز شدگي به دقت معاينه كنيد و در صورت وجود نشانه هاي فوق با پزشكتان تماس بگيريد.
• براي انجام ورزش هاي اختصاصي (و حرفه اي) با گروه ديابت مراكز درماني مشورت كنيد.
داروها
اگر ميزان قند خون بالاتر از حد طبيعي باشد (پيپركليسمي)، افزون بر توجه به برنامة غذايي صحيح و برنامه ورزشي منظم، بايد براي كنترل خون طبق تجويز پزشك قرص يا انسولين مصرف كنيد.
هيچگاه فراموش نكنيد كه استفاده از داروها، جايگزين سه روش قبلي كنترل ديابت نوع 2 نمي شود بلكه در كنار آنها قرار مي گيرد.
پزشك شما مؤثرترين نوع درمان را براي شما تجويز مي كند اما مسأله مهم اين است كه دربارة هر دارويي كه طبق نسخة پزشك مصرف مي كنيد، اطلاعات زير را كسب نماييد:
• نام داروي مصرفي
• زمان و چگونگي مصرف دارو
• عملكرد دارو در بدن
• آثار جانبي مصرف دارو
در مورد سوالات بالا، با پزشك يا پرستار گروه ديابت مراكز درماني مشورت كنيد.
كاهش قند خون (هيپوگليسمي)
اگر لازم باشد براي كنترل قند خون خود، طبق تجويز پزشك قرص يا انسولين مصرف كنيد، ممكن است دچار كاهش قند خون شويد.
كاهش يا افت قند خون زماني رخ مي دهد كه غلظت گلوكز خون به ميزان قابل توجهي كمتر از حد طبيعي باشد (در حد 60 ميلي گرم در دسي ليتر يا كمتر). كاهش غلظت قند خون در افرادي كه دارو مصرف نمي كنند يا افرادي كه براي كاهش قند خون از قرص مت فورمين استفاده مي نمايند، ايجاد نمي گردد. شما بايد ياد بگيريد كه علل ايجاد كاهش قند خون چيست و چگونه مي توانيد از آنها پرهيز كنيد. به خاطر داشته باشيد كه علائم كاهش قند خون به سرعت پديدار ميگردند و شامل موارد زير هستند:
• احساس مورمور شدن در زبان ولبها
• تاري ديد
• رنگ پريدگي و تعريق پوستچ
• تپش قلب
• سردرد
• گيجي
• لرزش دست ها
• ضعف و لرزش زانوها
• (گاهي اوقات) احساس منگي، اضطراب و تحريك پذيري
چگونگي كاهش قند خون درمان مي شود
مصرف گلوكز بهترين درمان كاهش قند خون است. موارد زير را در صورت كاهش قند خون مصرف كنيد:
• يك قاشق غذاخوري پودر گلوكز در آب
• 3 تا 4 حبه قند بزرگ
يا
• 8 تا 10 قرص گلوكز
اگر گلوكز در دسترس نيست مواد زير را مصرف كنيد:
• يك قاشق غذاخوري عسل يا شكر
• نصف ليوان آب ميوه
يا
• پنج عدد پاستيل
اگر احساس بهبود نكرديد، 5 دقيقه بعد مراحل قبل را تكرار كنيد. سپس در صورت عدم تأثير، 10 دقيقه بعد مواد زير را مصرف نماييد:
• يك وعده غذاي كامل يا ميان وعده مانند يك كف دست نان با پنير
يا
• يك ليوان شير يا دو عدد بيسكويت و پنير
به دوستان و خانواده خود نيز شيوة درمان كاهش قند خون را بياموزيد.
عوارض مخرب ناشي از ديابت
بالا بودن مداوم قند خون مي تواند باعث تخريب برخي اعضاي بدن شود. البته امروزه با مطالعات متعدد ثابت شده است كه كنترل دقيق قند خون مي تواند از پيدايش يا پيشرفت اين عوارض جلوگيري نمايد. اعضايي كه ممكن است براثر ديابت آسيب ببينند، عبارتند از:
چشم : در مواقعي كه غلظت قند خون بالاست، تغييراتي كه در عدسي چشم پديد مي آيد موجب تاري ديد موقتي مي شود كه اين اختلال بينايي با اصلاح وضعيت قند خون بهبود خواهد يافت.
ديابت همچنين سبب پيدايش آسيب در شبكية چشم ها مي گردد. اگر آسيب شبكية چشم به سرعت درمان نشود، باعث كاهش قدرت ديد و حتي نابينايي مي گردد. از آنجا كه آسيب هاي چشمي معمولاٌ مدتها پيش از آنكه شما متوجه علائم چشمي شويد آغاز مي گردند، حتماٌ بايد حداقل سالي يك بار براي معاينة دقيق چشم هايتان به چشم پزشك مراجعه كنيد تا در صورت لزوم با درمان به موقع آسيب هاي شبكيه، از نابينايي پيشگيري شود.
كليه: كليه عضو حساسي است كه در برابر بيماري ديابت بسيار آسيب پذير است و آسيب ديدگي آن نيز مانند ديگر اعضا، تا مدتها بي علامت مي باشد و حتي تا زمان پيدايش نارسايي كليه ممكن است تشخيص داده نشود. امروزه بيماري كليوي (نفروپاتي) ناشي از ديابت از شايعترين علل نياز به انجام دياليز در ايران است.
شما بايد با مراجعه به مراكز درماني، فشار خون و كاركرد كليه هايتان را به طور منظم وارسي نماييد. فشار خون بالا علاوه بر خطرهاي گوناگوني كه براي بدن دارد، سرعت تخريب كليهها را نيز افزايش مي دهد. افزون بر معاينات باليني، آزمايش ادرار نيز يكي از شيوه هاي آسان ولي مهم در ارزيابي كاركرد كليه هاست.
قلب: در مبتلايان به ديابت به دليل وجود اختلال در سوخت و ساز چربي ها و قندها و نيز عوامل ديگر، احتمال آسيب رگهاي تغذيه كنندة عضلة قلب و سرعت پيشرفت اين آسيبها ممكن است بيش از ديگر افراد جامعه باشد. آسيب رگهاي فوق موجب قطع خونرساني به عضلة قلب و پيدايش دردهاي سينه (آنژين صدري) و در موارد شديدتر سكته هاي قلبي مي شود.
شما با رعايت نكات زير مي توانيد از پيدايش اين آسيبها پيشگيري كنيد:
• ترك سيگار (كه در جلوگيري از پيشرفت عوارض قلبي- عروقي بسيار مهم است)
• كاهش وزن (درصورت اضافه وزن)
• كاهش ميزان چربي رژيم غذايي (به ويژه چربي هاي اشباع شده)
• انجام ورزش هاي منظم
• نگه داشتن فشار خون در محدوده طبيعي
پاها: آسيب رگهاي خوني براثر بيماري ديابت باعث كاهش جريان خون در پاها مي گردد. همچنين بيماري ديابت سبب آسيب اعصاب حسي پاها مي شود، در نتيجه حساسيت پاهاي شما نسبت به محرك هاي دردناك يا گرما و سرما به تدريج كاهش مي يابد. اين دو گونه آسيب (رگ ها و اعصاب) پاهاي شما را مستعد زخمهايي مي كند كه ممكن است در مراحل ابتدايي متوجه وجود آنها نشويد.
اصول مراقبت از پاها عبارتند از:
• هر روز پاهايتان را از نظر ترك هاي پوستي، عفونت، تغيير رنگ و تاول بررسي نماييد.
• شستشوي روزانه و سپس خشك كردن پاها به ويژه لاي انگشتان را فراموش نكنيد.
• ناخن ها را كوتاه نگه داريد و سعي كنيد به صورت عرضي (عمود بر راستاي انگشتان) ناخن را كوتاه كنيد.
• ناخن ها را خيلي از ته كوتاه نكنيد زيرا ممكن است سبب خراشيدگي يا زخم شود.
• ناخن ها فرو رفته در گوشت را دستكاري نكنيد.
• براي پوست هاي خشك از كرم هاي مرطوب كننده استفاده كنيد
• هنگام پوشيدن كفش هاي نو، بيشتر مراقبت پاهاي خود باشيد.
• هرگز حتي در جاهاي سربسته، پابرهنه راه نرويد.
• در زمستان از نزديك كردن بيش از حد پاها به بخاري، آتش يا كرسي خودداري نماييد.
• از قرار دادن كيسة آب جوش روي پاهاي خود بپرهيزد.
• از چسب هاي ميخچه براي برداشتن ميخچه ها استفاده نكنيد.
• درصورت وجود هر ضايعه مشكوك در پاها، فوراٌ به پزشك مراجعه نماييد.
مراقبت درست از ديابت، مي تواند خطر آسيب به اندام هاي بدن را نيز كاهش دهد
برخي عوارض ديگر آسيب اعصاب محيطي عبارتند از:
درد و احساس سوزن سوزن شدن در پاهاف اسهال، اختلال در كنترل ادرار و از دست دادن كاركرد طبيعي جنسي در مردان در صورت پيدايش اين علامت ها، به پزشك خود اطلاع دهيد.
اعضاي گروه ديابت عبارتند از:
شما به عنوان يك فرد مبتلا به ديابت، پزشك عمومي يا پزشك متخصص غدد درون ريز، پزشكان متخصص ديگر بسته به نوع عوارض ديابت، كارشناس تغذيه، پرستار متخصص آموزش ديابت و ديگر كاركنان مراقبتهاي بهداشتي.
نكته مهم اين است كه پيش از پيدايش عوارض برگشت ناپذير اين بيماري مزمن، براي انجام معاينات باليني و ارزيابي هاي آزمايشگاهي، بايد به اين گروه به پيونديد. به خاطر داشته باشيد كه كنترل ديابت به معني محدود كردن شما نيست. به شما پيشنهاد مي كنيم كه تمامي آموزشهاي لازم براي بيماري ديابت را ياد بگيريد.
افراد ديابتي بيمار نيستند. آنها داراي شرايطي هستند كه به تدابير ويژه نياز دارند. مبتلايان به ديابت ميتوانند يك زندگي فعال و با نشاط داشته باشند. See More
ديابت به علت بالا بودن مداوم قند خون ايجاد مي گردد. افزايش قند خون دو علت مي تواند داشته باشد: يا لوزالمعده قادر نيست به ميزان كافي انسولين ترشح نمايد و يا سلول هاي بدن نمي توانند قند خون را به خوبي مصرف كنند.
كربوهيدرات ها (م...واد قندي) پس از گوارش و هضم شدن به گلوكز (مهم ترين قند ساده) تبديل شده، وارد جريان خون مي گردند تا به عنوان سوخت براي سلول هاي بدن بكار روند. قند انرژي لازم براي زنده ماندن و رشد سلول هاي بدن را تأمين مي نمايد.
همه افراد داراي مقداري گلوكز در خون خود هستند كه ميزان آن به طور طبيعي در حالت ناشتا بين 70 تا 110 ميلي گرم در هر 100 سي سي خون مي باشد. اگر ميزان قند خون ناشتا حداقل در دو آزمايش بيش از 126 ميلي گرم در هر 100 سي سي خون باشد، تشخيص ديابت را مي توان مطرح نمود. اگر بدن را به يك ماشين تشبيه كنيد، انسولين (كليد) به قند (سوخت) كمك مي كند تا وارد سلول ها (موتور) شده، توليد انرژي نمايد (حركت اتومبيل).
زماني كه انسولين به مقدار كافي در بدن موجود نباشد و يا كار خود را به خوبي انجام ندهد، قند به مقدار زياد در جريان خون باقي مي ماند.
همه افراد در بدن خود داراي غده اي بنام لوزالمعده (پانكراس) مي باشند كه مسئول ساخت و ترشح هورمون انسولين در خون است. براي مصرف درست قند (گلوكز) توسط سلول هاي بدن، سلامت لوزالمعده ضروري است.
در ابتدا لازم است با دو نوع اصلي بيماري ديابت آشنا شويم.
ديابت نوع 1:
در افراد مبتلا به ديابت نوع 1 (ديابت وابسته به انسولين) يا انسولين اصلاٌ ساخته نمي شود و يا مقدار آن بسيار ناچيز است. بنابراين افراد مبتلا به ديابت نوع 1، براي ادامه حيات نياز به تزريق انسولين، رعايت رژيم غذايي و انجام حركات ورزشي دارند.
چون در افراد مبتلا به ديابت نوع 1 انسولين يا اصلاٌ توليد نمي شود و يا به مقدار ناچيز توليد مي گردد، بدن نمي تواند از قند (سوخت) حاصل از مصرف غذاها استفاده نمايد، در نتيجه كاهش وزن شديد پديد مي آيد.
به هر حال علائم ديابت نوع 1، فرد مبتلا را متوجه خود مي كنند، ديابت نوع 1 به سرعت تشخيص داده مي شود و درمان شروع مي گردد.
ديابت نوع 2:
در افراد مبتلا به ديابت نوع 2 (ديابت غيروابسته به انسولين)، لوزالمعده هنوز قادر به توليد انسولين مي باشد، ولي سلول هاي بدن به انسولين موجود در خون پاسخ مناسب نمي دهند. ديابت نوع 2 شايعترين شكل بيماري
افراد مبتلا به ديابت نوع 2، اغلب با رعايت رژيم غذايي و ورزش درمان مي شوند. گاهي اوقات براي پايين آوردن و رساندن قند خون به ميزان طبيعي مي توان از قرص هاي خوراكي پايين آورنده قند خون و يا انسولين هم استفاده نمود.
برخلاف افراد مبتلا به ديابت وابسته به انسولين، در مبتلا به ديابت غيروابسته به انسولين، علايم ديابت به كندي پديدار مي شوند و معمولاٌ چندين سال طول مي كشد تا شخص از بيماري خودآكاهي يابد.
درصد بالايي از مبتلايان به ديابت نوع 2 اضافه وزن دارند.
علامت هاي ديابت:
• تشنگي بيش از حد
• افزايش تعداد دفعات ادرار (تكرر ادرار)
• كاهش وزن
• خستگي و احساس از دست رفتن انرژي
• تاري ديد
• خشكي و خارش پوست
• عفونت هاي عود كننده مانند برفك، عفونت هاي دستگاه اداراي و عفونت هاي پوستي
• از بين رفتن حس بخش هاي انتهايي اندام ها يا احساس گزگز و مورمور در آنها
به خاطر داشته باشيد:
در بيماران ديابتي نوع 2 شروع اين علامت ها ممكن است به طور تدريجي باشد و حتي فرد مبتلا هيچ يك از موارد فوق را تجربه نكند و يا اينكه تا سال ها ديابت او تشخيص داده نشود.
در چه افرادي احتمال ابتلا به ديابت نوع 2 بيشتر است؟
• وجود سابقه خانوادگي ديابت
• وزن بالا
• سن بالاي 40 سال
• سابقه ديابت در دوران بارداري
• مصرف داروهايي كه سبب بروز ديابت مي شوند، مانند كورتون ها
• فشار خون بالا
• سابقه حمله قلبي يا سكته مغزي
اگر شما يك يا چند مورد از موارد بالا را دارا هستيد، براي معاينه و بررسي بيشتر به پزشك مراجعه نماييد.
تشخيص زودرس از بروز عوارض جلوگيري مي كند و باعث سلامت و بهبود فرد مي گردد.
اطلاعات غلط
برخي افراد، ديابت نوع 2 را ديابت خفيف مي نامند. به ياد داشته باشيد كه «ديابت خفيف» وجود ندارد.
تمام افراد مبتلا به انواع ديابت اگر به طور دقيق درمان نشوند و همواره قند خون آنها بالا باشد، دچار عوارض مخرب ديابت خواهندشد.
آشنايي با انواع ديابت بسيار مهم است. بنابراين در يادگيري مطالب آموزشي كوشا باشيد.
اندازه گيري قند خون
آزمايش قند خون، يادگيري چگونگي اندازه گيري و ثبت قند خون به كنترل بهتر ديابت كمك مي كند.
اندازه گيري قند خون نشان مي دهد كه پاسخ بدن به رژيم غذايي و برنامه ورزشي چگونه است.
شما مي توانيد با مشورت با گروه هاي ديابت، شيوة اندازه گيري قند خون و ادرار و ثبت آنها در دفترچه مراقبت از خود را ياد بگيريد.
درمان ديابت نوع 2
ديابت فعلاٌ درمان قطعي ندارد، اما مي توان آن را كنترل نمود تا از يك زندگي فعال و با نشاط محروم نشد.
كنترل ديابت نوع 2 به عوامل زير بستگي دارد:
1- برنامه غذايي مناسب
2- ورزش منظم
3- كاهش وزن (درصورت وجود اضافه وزن)
اگر در طي سه ماه توسط روش هاي فوق، قند خون به حد طبيعي نرسد، درمان با قرصهاي خوراكي پايين آورنده قند خون لازم مي شود.
شايد بتوان گفت، مهم ترين بخش درمان ديابت، رعايت برنامه غذايي صحيح است. حتي اگر شما جهت كنترل ديابت به قرص يا انسولين نياز داشته باشيد، چنانچه بيش از حد مواد غذايي حاوي قند و چربي مصرف نماييد، قند خون شما كنترل نخواهدشد.
غذاي اضافي در بدن چربي تبديل مي شود. اضافه وزن ناشي از افزايش بافت چربي، حساسيت سلول هاي بدن به انسولين را كم مي كند و در نتيجه غلظت قند خون بالا مي رود. گاهي اوقات با كاهش 5 تا 10 كيلوگرم از وزن بدن (طبق يك برنامه درست)، مي توان ديابت نوع 2 را كنترل نمود.
برنامه غذايي صحيح كدام است؟
غذاهاي مبتلايان به ديابت بايد ويژگيهاي زير را داشته باشد:
1- كم چربي
2- حاوي مقادير كافي پروتئين
3- فاقد قندهاي ساده
4- داراي مقادير زيادي فيبر
مقدار غذا يا خوراكي ها و ميزان اثري كه بر غلظت قند خون دارند بسيار مهم تر از نوع غذا يا خوراكي مصرف شده است.
در هر وعده غذايي از مواد قندي (كربوهيدراتهاي) مركب استفاده كنيد. غذاهاي نشاسته اي مانند نان (ترجيحاٌ نان سبوس دار)، غلات، ميوه ها، سيب زميني و برنج حاوي كربوهيدراتهاي مركب هستند.
اين مواد به عنوان سوخت به كار مي روند و ما به خوردن آنها نياز داريم اما اگر از اين غذاها بيش از حد مورد نياز مصرف كنيم، اين مواد قندي اضافي به چربي تبديل مي شوند و باعث اضافه وزن مي گردند. چاقي سبب افزايش مقاومت سلول هاي بدن به انسولين مي شود و در نتيجه بيماري ديابت را تشديد مي نمايد.
در هر وعده غذايي، غذاهاي پروتئيني مصرف كنيد. اين غذاها شامل گوشت، مرغ، ماهي، تخم مرغ و پنير است (مصرف اين مواد به صورت كم چربي توصيه مي شود). ديگر اينكه بقيه بشقاب خود را با سبزي ها يا سالاد پر كنيد. اين سبزي ها، مواد معدني و ويتامين هايي را كه براي سلامت ضروري هستند به بدن شما مي رسانند اما روي قند خون و وزن شما اثر نامطلوب ندارند.
از مصرف بيش از حد غذاهاي شيرين پرهيز كنيد
مصرف بي رويه مواد قنددار، غلظت گلوكز خون را به سرع بالا مي برد. خوراكي هايي مانندعسل، كيك ها، بيسكويت هاي شيرين، شكلات، آب ميوه هاي داراي قندهاي مصنوعي و نوشابه ها حاوي مقادير زيادي قندهاي ساده هستند.
از مصرف زياد غذاهاي پرچربي پرهيز كنيد
اين غذاها باعث افزايش وزن مي شوند و توانايي بدن براي استفاده مؤثر از انسولين را دچار اشكال مي كنند.
فرآورده هاي غذايي پرچربي عبارتند از: كره، مارگارين، روغن ها، كره بادام زميني و چربي هاي قابل مشاهده در گوشت و پوست مرغ.
برخي غذاها حاوي «چربي پنهان» هستند كه عبارتند از: سوسيس، پنير، شكلات، بستني، سيب زميني سرخ شده (چيپس)، چيپس ذرت و سس ها.
هنگام تهيه و پخت غذاها حتي الامكان از سرخ كردن و استفاده زياد از چربي ها پرهيز نماييد.
ورزش انجام فعاليت هاي ورزشي منظم نقشي اساسي در كنترل و بهبود ديابت دارد. ورزش مناسبت حساسيت بدن نسبت به انسولين را افزايش مي دهد يعني سلول هاي اعضاي بدن پاسخ دهي بهتري نسبت به انسولين خواهند داشت، در نتيجه غلظت قند خون كاهش مي يابد. همچنين ورزش سبب مي شود كه فرد از فعاليت بدني لذت ببرد.
قدم زدن براي شروع فعاليت بدني ورزش مناسبي است به ويژه اگر به صورت قدم زدن سريع باشد.
نكات زير را در مورد ورزش به ياد داشته باشيد:
• براي اينكه ورزش بيشترين اثر را روي بدن شما داشته باشد، بايد حداقل 3 تا 4 بار در هفته و هربار 30 دقيقه يا بيشتر ورزش كنيد. مي توانيد به جاي 30 دقيقه ورزش پيوسته، در طول روز 3 بار و هر بار 10 دقيقه ورزش نماييد. ورزش منظم و ملايم كارآمدتر از ورزش هاي ناگهاني و سنگين است.
• بهترين زمان براي انجام ورزش، 1 تا 3 ساعت بعد از غذا است.
• اگر قند خون شما مرتب پايين مي افتد، بهتر است در اماكن سرپوشيده و با مراقبت يك همراه، به ورزش بپردازيد.
• مدت و شدت برنامة ورزشي خود را به تدريج (ونه ناگهاني) افزايش دهيد تا بتوانيد آن را با غلظت گلوكز خون تنظيم نماييد.
• به ميزان ك
• پس از ورزش پاهاي خود را از نظر تاول يا قرمز شدگي به دقت معاينه كنيد و در صورت وجود نشانه هاي فوق با پزشكتان تماس بگيريد.
• براي انجام ورزش هاي اختصاصي (و حرفه اي) با گروه ديابت مراكز درماني مشورت كنيد.
داروها
اگر ميزان قند خون بالاتر از حد طبيعي باشد (پيپركليسمي)، افزون بر توجه به برنامة غذايي صحيح و برنامه ورزشي منظم، بايد براي كنترل خون طبق تجويز پزشك قرص يا انسولين مصرف كنيد.
هيچگاه فراموش نكنيد كه استفاده از داروها، جايگزين سه روش قبلي كنترل ديابت نوع 2 نمي شود بلكه در كنار آنها قرار مي گيرد.
پزشك شما مؤثرترين نوع درمان را براي شما تجويز مي كند اما مسأله مهم اين است كه دربارة هر دارويي كه طبق نسخة پزشك مصرف مي كنيد، اطلاعات زير را كسب نماييد:
• نام داروي مصرفي
• زمان و چگونگي مصرف دارو
• عملكرد دارو در بدن
• آثار جانبي مصرف دارو
در مورد سوالات بالا، با پزشك يا پرستار گروه ديابت مراكز درماني مشورت كنيد.
كاهش قند خون (هيپوگليسمي)
اگر لازم باشد براي كنترل قند خون خود، طبق تجويز پزشك قرص يا انسولين مصرف كنيد، ممكن است دچار كاهش قند خون شويد.
كاهش يا افت قند خون زماني رخ مي دهد كه غلظت گلوكز خون به ميزان قابل توجهي كمتر از حد طبيعي باشد (در حد 60 ميلي گرم در دسي ليتر يا كمتر). كاهش غلظت قند خون در افرادي كه دارو مصرف نمي كنند يا افرادي كه براي كاهش قند خون از قرص مت فورمين استفاده مي نمايند، ايجاد نمي گردد. شما بايد ياد بگيريد كه علل ايجاد كاهش قند خون چيست و چگونه مي توانيد از آنها پرهيز كنيد. به خاطر داشته باشيد كه علائم كاهش قند خون به سرعت پديدار ميگردند و شامل موارد زير هستند:
• احساس مورمور شدن در زبان ولبها
• تاري ديد
• رنگ پريدگي و تعريق پوستچ
• تپش قلب
• سردرد
• گيجي
• لرزش دست ها
• ضعف و لرزش زانوها
• (گاهي اوقات) احساس منگي، اضطراب و تحريك پذيري
چگونگي كاهش قند خون درمان مي شود
مصرف گلوكز بهترين درمان كاهش قند خون است. موارد زير را در صورت كاهش قند خون مصرف كنيد:
• يك قاشق غذاخوري پودر گلوكز در آب
• 3 تا 4 حبه قند بزرگ
يا
• 8 تا 10 قرص گلوكز
اگر گلوكز در دسترس نيست مواد زير را مصرف كنيد:
• يك قاشق غذاخوري عسل يا شكر
• نصف ليوان آب ميوه
يا
• پنج عدد پاستيل
اگر احساس بهبود نكرديد، 5 دقيقه بعد مراحل قبل را تكرار كنيد. سپس در صورت عدم تأثير، 10 دقيقه بعد مواد زير را مصرف نماييد:
• يك وعده غذاي كامل يا ميان وعده مانند يك كف دست نان با پنير
يا
• يك ليوان شير يا دو عدد بيسكويت و پنير
به دوستان و خانواده خود نيز شيوة درمان كاهش قند خون را بياموزيد.
عوارض مخرب ناشي از ديابت
بالا بودن مداوم قند خون مي تواند باعث تخريب برخي اعضاي بدن شود. البته امروزه با مطالعات متعدد ثابت شده است كه كنترل دقيق قند خون مي تواند از پيدايش يا پيشرفت اين عوارض جلوگيري نمايد. اعضايي كه ممكن است براثر ديابت آسيب ببينند، عبارتند از:
چشم : در مواقعي كه غلظت قند خون بالاست، تغييراتي كه در عدسي چشم پديد مي آيد موجب تاري ديد موقتي مي شود كه اين اختلال بينايي با اصلاح وضعيت قند خون بهبود خواهد يافت.
ديابت همچنين سبب پيدايش آسيب در شبكية چشم ها مي گردد. اگر آسيب شبكية چشم به سرعت درمان نشود، باعث كاهش قدرت ديد و حتي نابينايي مي گردد. از آنجا كه آسيب هاي چشمي معمولاٌ مدتها پيش از آنكه شما متوجه علائم چشمي شويد آغاز مي گردند، حتماٌ بايد حداقل سالي يك بار براي معاينة دقيق چشم هايتان به چشم پزشك مراجعه كنيد تا در صورت لزوم با درمان به موقع آسيب هاي شبكيه، از نابينايي پيشگيري شود.
كليه: كليه عضو حساسي است كه در برابر بيماري ديابت بسيار آسيب پذير است و آسيب ديدگي آن نيز مانند ديگر اعضا، تا مدتها بي علامت مي باشد و حتي تا زمان پيدايش نارسايي كليه ممكن است تشخيص داده نشود. امروزه بيماري كليوي (نفروپاتي) ناشي از ديابت از شايعترين علل نياز به انجام دياليز در ايران است.
شما بايد با مراجعه به مراكز درماني، فشار خون و كاركرد كليه هايتان را به طور منظم وارسي نماييد. فشار خون بالا علاوه بر خطرهاي گوناگوني كه براي بدن دارد، سرعت تخريب كليهها را نيز افزايش مي دهد. افزون بر معاينات باليني، آزمايش ادرار نيز يكي از شيوه هاي آسان ولي مهم در ارزيابي كاركرد كليه هاست.
قلب: در مبتلايان به ديابت به دليل وجود اختلال در سوخت و ساز چربي ها و قندها و نيز عوامل ديگر، احتمال آسيب رگهاي تغذيه كنندة عضلة قلب و سرعت پيشرفت اين آسيبها ممكن است بيش از ديگر افراد جامعه باشد. آسيب رگهاي فوق موجب قطع خونرساني به عضلة قلب و پيدايش دردهاي سينه (آنژين صدري) و در موارد شديدتر سكته هاي قلبي مي شود.
شما با رعايت نكات زير مي توانيد از پيدايش اين آسيبها پيشگيري كنيد:
• ترك سيگار (كه در جلوگيري از پيشرفت عوارض قلبي- عروقي بسيار مهم است)
• كاهش وزن (درصورت اضافه وزن)
• كاهش ميزان چربي رژيم غذايي (به ويژه چربي هاي اشباع شده)
• انجام ورزش هاي منظم
• نگه داشتن فشار خون در محدوده طبيعي
پاها: آسيب رگهاي خوني براثر بيماري ديابت باعث كاهش جريان خون در پاها مي گردد. همچنين بيماري ديابت سبب آسيب اعصاب حسي پاها مي شود، در نتيجه حساسيت پاهاي شما نسبت به محرك هاي دردناك يا گرما و سرما به تدريج كاهش مي يابد. اين دو گونه آسيب (رگ ها و اعصاب) پاهاي شما را مستعد زخمهايي مي كند كه ممكن است در مراحل ابتدايي متوجه وجود آنها نشويد.
اصول مراقبت از پاها عبارتند از:
• هر روز پاهايتان را از نظر ترك هاي پوستي، عفونت، تغيير رنگ و تاول بررسي نماييد.
• شستشوي روزانه و سپس خشك كردن پاها به ويژه لاي انگشتان را فراموش نكنيد.
• ناخن ها را كوتاه نگه داريد و سعي كنيد به صورت عرضي (عمود بر راستاي انگشتان) ناخن را كوتاه كنيد.
• ناخن ها را خيلي از ته كوتاه نكنيد زيرا ممكن است سبب خراشيدگي يا زخم شود.
• ناخن ها فرو رفته در گوشت را دستكاري نكنيد.
• براي پوست هاي خشك از كرم هاي مرطوب كننده استفاده كنيد
• هنگام پوشيدن كفش هاي نو، بيشتر مراقبت پاهاي خود باشيد.
• هرگز حتي در جاهاي سربسته، پابرهنه راه نرويد.
• در زمستان از نزديك كردن بيش از حد پاها به بخاري، آتش يا كرسي خودداري نماييد.
• از قرار دادن كيسة آب جوش روي پاهاي خود بپرهيزد.
• از چسب هاي ميخچه براي برداشتن ميخچه ها استفاده نكنيد.
• درصورت وجود هر ضايعه مشكوك در پاها، فوراٌ به پزشك مراجعه نماييد.
مراقبت درست از ديابت، مي تواند خطر آسيب به اندام هاي بدن را نيز كاهش دهد
برخي عوارض ديگر آسيب اعصاب محيطي عبارتند از:
درد و احساس سوزن سوزن شدن در پاهاف اسهال، اختلال در كنترل ادرار و از دست دادن كاركرد طبيعي جنسي در مردان در صورت پيدايش اين علامت ها، به پزشك خود اطلاع دهيد.
اعضاي گروه ديابت عبارتند از:
شما به عنوان يك فرد مبتلا به ديابت، پزشك عمومي يا پزشك متخصص غدد درون ريز، پزشكان متخصص ديگر بسته به نوع عوارض ديابت، كارشناس تغذيه، پرستار متخصص آموزش ديابت و ديگر كاركنان مراقبتهاي بهداشتي.
نكته مهم اين است كه پيش از پيدايش عوارض برگشت ناپذير اين بيماري مزمن، براي انجام معاينات باليني و ارزيابي هاي آزمايشگاهي، بايد به اين گروه به پيونديد. به خاطر داشته باشيد كه كنترل ديابت به معني محدود كردن شما نيست. به شما پيشنهاد مي كنيم كه تمامي آموزشهاي لازم براي بيماري ديابت را ياد بگيريد.
افراد ديابتي بيمار نيستند. آنها داراي شرايطي هستند كه به تدابير ويژه نياز دارند. مبتلايان به ديابت ميتوانند يك زندگي فعال و با نشاط داشته باشند. See More
