سر گرداني تاشكند بين چين و روسّيه
سرگردانی ازبکستان بین روسیه و چین؛ کدام کشور اسپانسر «تاشکند» می‌شود؟
کارشناس سیاسی روس با اشاره به سفر اخیر رئیس‌جمهور ازبکستان به چین و روسیه و انعقاد توافقات تجاری با این کشورها گفت: مسکو و پکن همواره در آسیای مرکزی ۲ رقیب بوده‌اند و اجرای این توافقات با تاشکند در هاله‌ای از ابهام قرار دارد.
به گزارش خبرنگار خبرگزاری فارس در دوشنبه، «آندری گرازین» رئیس بخش آسیای مرکزی و قزاقستان انستیتوی اتحادیه کشورهای مستقل مشترک المنافع گفت: توافقات میلیارد دلاری اخیر ازبکستان با کشورهای چین، روسیه، ترکمنستان، قزاقستان و ... سؤالاتی را پیرامون امکان اجرای واقعی آنها به وجود آورده است.
چندی قبل «شوکت میرضیایف» رئیس جمهور ازبکستان جذب سرمایه گذاری خارجی به اقتصاد این کشور را یکی از اولویت‌های اصلی استراتژی سیاست خارجی «تاشکند» عنوان کرد.
«عبدالعزیز کامل اف» وزیر امور خارجه ازبکستان از امضا 320 توافقنامه تقریبا به حجم 44 میلیارد دلار با کشورهای مختلف جهان از سپتامبر سال گذشته میلادی تا به حال خبر داد.علاوه بر این فهرست کشورهای سرمایه گذار و طرح‌هایی که قرار است در این کشور عملی شوند نیز قابل توجه هستند.
چنان به نظر می‌رسد که تاشکند در این زمینه به موفقیت‌های بسیار چشم‌گیری دست یافته که این مهم به نوبه خود سؤالی را مطرح می‌کند که چگونه ازبکستان توانست به چنین نتایج بالا و قابل توجهی دست یابد.
به گفته کامل اف، بخش عمده چنین قراردادهایی مربوط به ترکمنستان، قزاقستان، روسیه و چین می‌باشند که تاشکند در مجموع 239 توافقنامه به حجم 37.7 میلیارد دلار با این کشورها به امضا رسانده است.
این نکته هم قابل ذکر است که بخش عمده‌ای از این مبلغ به توافقات تاشکند با «پکن» و «مسکو» مرتبط است.برای درک بیشتر این مهم ضروری است جزئیات توافقات به دست آمده تاشکند مورد بررسی دقیق‌تری قرار گیرند.
نقش چین
بیش از 20 میلیارد دلار از حجم کلی این مبلغ متعلق به چین است که میرضیایف ضمن سفر ماه می خود به پکن با این کشور توافقات مرتبط را به امضا رساند.
احداث کارخانه سوخت ترکیبی در استان «قاشقا دریا» ازبکستان به حجم 1.2 میلیارد دلار یکی از بزرگترین توافقات تاشکند و پکن می‌باشد.
همچنین بخش قابل توجه این مبلغ به قرارداد 3 ساله تاشکند و پکن در خصوص عرضه گاز طبیعی ازبکستان به چین (10 توافق نامه در مجموع به حجم 5 میلیارد دلار) مرتبط است.
علاوه بر این 3 میلیارد دلار دیگر برای توسعه عرصه انرژی آبی ازبکستان پیش بینی شده است.
انتظار می‌رود که این مبالغ برای نوسازی 300 ایستگاه پمپاژ صرف شوند.
2 میلیارد دلار دیگر برای نوسازی و توسعه شبکه‌های انرژی، زیرساخت‌ها، حمل و نقل (جاده و خطوط راه آهن) ازبکستان پیش بینی شده که مهم ترین پروژه در این زمینه احداث یک تونل جاده‌ای جدید در گردنه «کمچیک» و راه آهن کمربندی اطراف تاشکند می‌باشند.با این حال، این نکته را هم باید متذکر شد که تصمیم اخیر پکن که در واقع از آن می‌توان همچون ایجاد موانع در مسیر توسعه سیستم حمل و نقل گاز تاشکند به چین یاد کرد، تأثیر منفی بر اجرای این توافقات داشته باشد.
عامل روسیبر اساس سخنان رئیس جمهور ازبکستان، پکن تاکنون 8 میلیارد دلار در اقتصاد تاشکند سرمایه گذاری کرده است.
روسیه در این زمینه با سرمایه گذرای 4 میلیارد دلاری در لیست شرکای تجاری این کشور در موقعیت دوم قرار می‌گیرد.
برای میرضیایف توسعه روابط در عرصه کشاورزی به ویژه عرضه میوه و سبزیجات به روسیه از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
بنابر سخنان رئیس جمهور ازبکستان، روسیه تنها طی سال گذشته میلادی تعامل تاشکند و مسکو در این زمینه افزایش 260 درصدی داشته است.
میرضیایف در سفر به روسیه توافقاتی را به حجم 15.8 میلیارد دلار با طرف روسی به امضا رساند.
به گفته میرضیایف 12 میلیارد دلار از این مبلغ به طرح‌های سرمایه‌گذاری و 3.8 میلیارد دلار بقیه به قراردادهای تجاری مربوط است.
به ویژه بخش عمده این مبلغ به قرارداد 5 ساله «گازپروم» روسیه و همتایان ازبک آن برای خرید 4 میلیارد متر مکعب گاز در یک سال که قرار است از اوایل سال 2018 میلادی اجرایی شود، مرتبط است.
همانطور که انتظار می‌رفت بزرگترین و قوی ترین توافقات تاشکند به سفرهای رئیس جمهور این کشور به روسیه و چین مربوط است.
از طرف روسی ضمانت انجام معاملات را «بانک توسعه دولت روسیه» (Vnesheconombank) که توافقات مرتبط را با « بانک ملی ازبکستان» به امضا رسانده است بر عهده گرفته است.
عواقب تشدید فعالیت‌های میرضیایف و دورنمای توسعه
اقدامات طرف ازبکی در خصوص امضا توافقات سرمایه گذاری و معاملات تجاری بزرگ بایستی تأثیر مثبتی نه تنها بر عرصه اقتصادی بلکه سیاسی این کشور داشته باشند.
اما در این خصوص سؤالاتی پیرامون امکان توسعه و اجرای این توافقات و طرح‌ها مطرح می‌شود.
به گفته گرازین، تا حد زیادی این موضوعات به ریاست جدید ازبکستان مربوط است.
وی افزود: همچنین توجه خاص میرضیایف برای افزایش و بهبود جذابیت این کشور برای سرمایه‌گذاران مناطق آزاد تجاری ازبکستان بر این مهم تأثیر مثبت می‌گذارد.
گرازین در ادامه با بیان اینکه با وجود مبالغ هنگفت این توافقات، شمارش درآمدهای آن هنوز زود است، گفت: اتفاقاتی مربوط به بزرگ نشان دادن دستاوردهای رهبری جدید ازبکستان تاکنون از سوی تاشکند بارها مشاهده شده است.
این کارشناس روس ادامه داد: از سوی دیگر عمدتا بحث روی یادداشت تفاهم‌ها، یعنی موافقت‌نامه‌هایی است که اجرای واقعی آن روشن نیست و حجم نهایی مبالغ آن می‌تواند به طور قابل ملاحظه‌ای کاهش یابد.
گرازین تصریح کرد: در نهایت ضمن بررسی دقیق‌تر معلوم می‌شود که مسیر دستیابی به این توافقات هنوز از سوی «اسلام کریم اف» رئیس جمهور وقت این کشور که میرضیایف در حال حاضر دستاوردهای وی را توسعه می‌دهد، به تعویق انداخته می‌شود.
وی اضافه کرد: البته ورود چنین سرمایه‌های بزرگی به اقتصاد ازبکستان یک دستاورد جدی برای تاشکند و انگیزه مهمی برای توسعه را می‌تواند در برداشته باشد که در نتیجه آن احتمالا رقابت بر روی بازار ازبکستان که در منطقه موقعیت دوم و موقعیت اول را به خود اختصاص می‌دهد، تقویت می‌بخشید.
این کارشناس روس گفت: چرا که ازبکستان نه تنها یک بازار سنتی مواد خام (گاز، اورانیوم، فلزات گرانبها، پنبه) بلکه یک کشور دارای جمعیت 32 میلیون نفری و دارای بزرگترین ظرفیت کادری منطقه می‌باشد.
گرازین تصریح کرد: علاوه بر این تاشکند بازاری است که تا حد زیادی برای شرکت‌های خارجی ناآشنا می‌باشد.
این کارشناس اقتصادی روس ادامه داد: برای اینکه این توافقات به یک واقعیت تبدیل شوند تاشکند باید جهت اصلاح اقتصاد، بهبود جذابیت فضای سرمایه گذاری و همچنین پایه قانونی خود تلاش کند.
گرازین افزود: رئیس جمهور جدید ازبکستان این مهم را درک می‌کند و اهدافی در این زمینه پیش رو خود گذاشته است.
گرازین تصریح کرد: موقعی که میرضیایف به قدرت رسید اقتصاد این کشور در حالت «انزوا» قرار گرفته بود و تمایلی به توسعه استراتژیک با شرکای خارجی نداشت و اکنون زمانی رسیده که تاشکند اقتصاد خود را به طور شایسته نوسازی کند.
وی ادامه داد: ظهور مقدار زیاد پول می‌تواند باعث افزایش متناسب چالش‌ها در مجموع برای کشور از جمله خطر «داغ» شدن اقتصاد این کشور را در پی داشته باشد این در حالی است که ازبکستان از تجربه مدیریت شایسته و کارآمد با چنین مبالغ هنگفتی برخوردار نیست.
کارشناس روس افزود: به این مشکل محدودیت‌های مالی لغو نشده برای کار با سرمایه‌گذاران خارجی به ویژه در بخش تبدیل ارز، ضرورت فروش بخش مواد خام تولید شده در قلمرو کشور و خروج قانونی درآمد تقویت می‌شود.
گرازین ادامه داد: خروج از نظام فعلی کنترل کامل تجارت که در دوران کریم اف ایجاد شده، حتی در بهترین حالت بر این کشور تأثیر منفی می‌گذارد.
این کارشناس روس افزود: ظاهرا اگر چنین روندی در طول 25 سال اخیر تکامل یافته خروج از آن نیز با سرعت نسبتا کمی صورت خواهد گرفت.
وی در سخنانی در مورد تمایل کشورها و شرکت‌های خارجی برای گسترش روابط با ازبکستان گفت: این مهم با رعایت اصول فاصله تاشکند از تشکیل هرگونه اتحادیه با کشورهای خارجی صورت می‌گیرد.
گرازین افزود: علی‌رغم تسلط آشکار چین در فهرست شرکای تجاری ازبکستان و تلاش‌های پکن برای جذب تاشکند به مدار اقتصاد خود، این کشور بر خلاف قرقیزستان و تاجیکستان زیر تأثیر جدی و واضح پکن قرار نگرفته است.
این کارشناس روس تصریح کرد: علاوه بر این می‌توان گفت که میرضیایف از نزدیکی با هر گونه مراکز قدرت خارجی فاصله خواهد گرفت.
گرازین در پایان سخنان خود افزود: این مهم همچنین در پروژه‌های مشترک احتمالی با روسیه منعکس خواهد شد اگرچه در این سمت در آینده می‌توان ایجاد یک فرمت خاص کار با اعضای اتحاد اقتصادی اورآسیا را انتظار داشت.
