نفوذ گسترده سعودی‌ها در تاجیکستان
نفوذ گسترده سعودی‌ها در تاجیکستان؛ خطر تروریسم در کمین آسیای میانه
ایران دارای بیشترین پیشینه مشترک تاریخی و فرهنگی با تاجیکستان است که کاهش مناسبات دو طرف موجب نفوذ مؤثر عربستان سعودی در تاجیکستان شده که در آینده خطرهای تروریستی منطقه آسیای میانه را تهدید خواهد کرد.
به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، تاجیکستان کشوری در آسیای میانه و هم‌مرز کشور ناآرام افغانستان است. خطرهای مختلفی مانند تروریسم و قاچاق مواد مخدر این کشور را تهدید می‌کند که بیشتر آنها از ناحیه افغانستان است، از این رو مسئله امنیت در تاجیکستان هر لحظه با آسیب‌های زیادی روبه‌رو است که در صورت شکنندگی امکان دارد منطقه آسیای مرکزی را ناامن سازد.
این منطقه برای شروع فعالیت‌های تروریستی بسیار مستعد است؛ بخش قابل توجهی از نیروهای داعش و جبهه النصره از مردمان همین منطقه‌اند که به سوریه رفته‌اند، افزون بر آن، به‌دلیل تقابل گروه‌های اسلامی با حکومت‌ها و سخت‌گیری‌های سنتی به‌جا‌مانده از دوران شوروی در بیشتر کشورهای آسیای میانه، به دست آمدن فرصت برای نیروهای مخالف حکومت‌ها به‌معنای شعله‌ور شدن آتش پنهان منازعه خواهد بود که مانند دومینو تا روسیه و چین ادامه خواهد داشت.
از این رو، ضرورت مسئله امنیت در تاجیکستان کشورهایی مانند روسیه و چین را بر آن داشته تا در قالب سازمان‌هایی نظیر همکاری شانگهای یا با حضور مستقیم و تقویت نیروی نظامی این کشور، دیوار دفاعی مناسبی در برابر تهدیدها به وجود آورند.
* بهره‌برداری سعودی‌ها از مناسبات کمرنگ ایران و تاجیکستان
علاوه بر آن، تاجیکستان تقریباً بیشترین اشتراک زبانی، تاریخی و فرهنگی را با جمهوری اسلامی ایران دارد، بنابراین زمینه‌های گسترده‌ای برای توسعه حداکثری مناسبات تهران و دوشنبه وجود دارد، اما به‌دلایل مختلفی اخیراً روابط دو کشور به سردی گراییده و به‌صورت آشکار همکاری‌ها کم شده است.
تاجیکستان علاوه بر امنیت با مشکلات اقتصادی زیادی مواجه است که ایران می‌توانست بیشترین نقش را برای حل آنها داشته باشد، البته همکاری در بخش‌های مختلفی ادامه دارد اما نسبت به گذشته کاهش داشته است.
به همین دلیل با کاهش سطح روابط تهران و دوشنبه، پای نیروی دیگری به تاجیکستان باز می‌شود که بیشترین خطر را برای این کشور و منطقه دارد. عربستان سعودی کشوری است که در چند سال گذشته روند توسعه مناسبات با تاجیکستان را آغاز کرده است. نیاز مالی تاجیکستان مهمترین عاملی است که دوشنبه را به‌سمت گسترش روابط با سعودی‌ها کشانده؛ روابطی که با تناقضی عجیب همراه است.
تاجیکستان همواره نگران فعالیت‌های گروه‌های اسلامی در کشور خود است و بخشی از افراط‌گرایان هم در این کشور وجود دارند که امنیت آن را به خطر بیندازند، اما سابقه این بخش افراطی به سعودی‌ها برمی‌گردد که در سال‌های گذشته تحت عنوان نیروهای جهادی وارد افغانستان شده بودند و گروهی از آنها به نقاط مختلف آسیای مرکزی و تاجیکستان مهاجرت کردند.
آشکار است که در حال حاضر ریشه مباحث افراطی و تکفیری در عربستان سعودی و ریاض به وجود آورنده تمامی آنهاست، با این حال خطر فعال کردن اقدامات تروریستی با حضور عربستان در منطقه آسیای میانه بیش از پیش خواهد بود که در آینده نه‌چندان دور حکومت مرکزی تاجیکستان را با تهدید جدی مواجه خواهد کرد؛ این همان تناقضی است که در سیاست‌های دوشنبه وجود دارد.
با وجود این، تاجیکستان روند توسعه مناسبات با عربستان را آغاز کرده که یکی از نمونه‌های آن سفرهای مختلف مقامات دوشنبه و ریاض به کشورهای یکدیگر است.
سفر رئیس مجلس شورای عربستان همراه با هیئتی از مقامات سعودی و دیدار با رئیس‌جمهور تاجیکستان
مثال بارز آن، سفر اخیر رئیس مجلس شورای عربستان به تاجیکستان در 24 مه سال جاری است. این مقام سعودی دیدارهای مختلفی با رئیس جمهوری تاجیکستان و سایر مقامات بلندپایه این کشور داشت.
در این ملاقات‌ها بیش از هر چیز مباحث همکاری‌های اقتصادی و تجاری مورد تبادل قرار گرفت که از مهترین اهداف این سفر بود. تأسیس کمیته مشترک دوستی پارلمانی تاجیکستان و عربستان، همکاری‌های گسترده در زمینه‌های اقتصادی، تجاری، سرمایه‌گذاری، فنی، علمی و فرهنگی از جمله مباحث مطرح‌شده در این دیدارها بود.
جالب است که در این دیدارها مسائل منطقه‌ای و جهانی مانند تروریسم بین‌الملل، افراط‌گرایی و جنایت‌های سازمان‌یافته و بدنام‌کننده دین اسلام، همچنین ضرورت مقابله با آنها نیز مورد بحث و بررسی قرار گرفت!
حتی سفر امامعلی رحمان، رئیس جمهوری تاجیکستان در اوایل سال جاری میلادی به عربستان سعودی هم قابل توجه است. وی در دیدارهای خود با مقامات سعودی بر گسترش مناسبات با عربستان تأکید کرد و مانند سایر موارد مباحث اقتصادی بر تبادلات دو طرف سایه افکنده بود.
علاوه بر آن رئیس جمهوری تاجیکستان در سفرهای خود به عربستان به زیارت خانه کعبه می‌رود و اعمال حج را انجام می‌دهد که به‌دستور پادشاه سعودی به داخل خانه کعبه هم رفته است.
رئیس‌جمهور تاجیکستان به‌همراه چند تن از اعضای خانواده خود در حال خروج از خانه کعبه
بدین ترتیب رفت‌وآمد مقامات دو کشور ادامه دارد و جلسات مختلفی درباره موضوعات گردشگری، سرمایه‌گذاری سعودی‌ها در این کشور، بحث جذب شرکت‌های بزرگ عربستان برای اجرای پروژه‌های انرژی تاجیکستان، همچنین موضوعات مربوط به آموزش و پرورش و فرهنگی نیز برگزار می‌شود که عملیاتی و گسترده کردن آن مورد بحث و بررسی قرار گرفته است.
* در مجموع چند مبحث مهم در این رابطه وجود دارد:
* دوشنبه به‌دلیل اینکه ایران در کنفرانس سران کشورهای اسلامی از رهبر نهضت اسلامی تاجیکستان دعوت به عمل آورده ناخرسند است.
* دولت تاجیکستان نهضت اسلامی این کشور را اوپوزیسیون و تهدید علیه خود می‌داند و فعال شدن آنها را در راستای فعالیت علیه حکومت ارزیابی می‌کند.
* این کشور در گسل خطر بزرگ تروریستی قرار دارد و تقویت نیروهای اسلامی را به‌معنای محرک فعالیت‌های افراطی و سلفی می‌داند که منطقه آسیای مرکزی را به‌صورت گسترده تهدید می‌کند.
* بخش عمده تلاش‌های دوشنبه برای تأمین امنیت و ایجاد دیوار دفاعی گسترده علیه خطرات تروریستی و جنایت‌های سازمان‌یافته مانند قاچاق است. همکاری و برگزاری مانورهای نظامی با کشورهای روسیه و چین، همچنین فعالیت در چارچوب سازمان همکاری شانگهای از این دسته است.
* تاجیکستان علاوه بر وجود تهدید تروریستی از ناحیه مرزهای جنوبی خود یعنی کشور افغانستان، در مرزهای غربی و شمال غربی خود نیز با قوه غیرفعال اقدامات افراطی و تروریستی روبه‌رو است.
* این کشور در نقطه مرکزی تهدیدات قرار گرفته که شروع فعالیت‌های تروریستی و تقویت اقدامات افراطی در این کشور از جنوب شبه‌قاره (افغانستان و پاکستان) و پس از آن خاورمیانه (ایران)، از شرق منطقه سین‌کیانگ چین، از شمال و غرب بخش عمده آسیای مرکزی و پس از آن منطقه قفقاز و روسیه را با تهدیدات بزرگ تروریستی مواجه خواهد کرد.
* عدم شکنندگی این کشور برای کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای و همسایگان منطقه آسیای مرکزی بسیار اهمیت دارد و این کشورها می‌کوشند تا حداکثر امنیت و نیروی بازدارندگی در این کشور را برقرار کنند.
* با این حال دولت دوشنبه با محرک اصلی و منشأ فعالیت‌های تروریستی و اقدامات افراط‌گرایانه یعنی عربستان سعودی روابط گسترده برقرار کرده و در توسعه آن می‌کوشد.
* عربستان سعودی نیز در پوشش فعالیت‌های اقتصادی و با ظاهر کمک‌رسانی مالی به ترویج عقاید افراط‌گرایانه می‌پردازد و مسئله فرهنگی و آموزشی برای سعودی‌ها بیشتر اهمیت دارد تا بدین طریق هم‌گرایی کشورهای آسیای مرکزی با جمهوری اسلامی ایران را از بین ببرد و از کم‌رنگی روابط تهران و دوشنبه بیشترین استفاده را کرده باشد.
* یکی از اقدامات تاجیکستان برای اعلام اعتراض خود به تهران، عدم موافقت با عضویت کامل ایران در سازمان همکاری شانگهای است که با وجود توصیه‌های مسکو برای عضویت ایران در این سازمان، دولت تاجیکستان همچنان به مخالفت‌های خود ادامه می‌دهد.
* تمام موارد بالا در حالی رخ می‌دهد که ایران و تاجیکستان بیشترین پیشینه مشترک فرهنگی و تاریخی را با یکدیگر دارند و تقریباً هیچ کشوری به‌اندازه ایران نمی‌تواند در ایجاد هم‌گرایی و وحدت در این کشور تأثیرگذار باشد، نمونه بارز آن میانجی‌گری بسیار مؤثر ایران برای حل بحران داخلی تاجیکستان بود.
باید گفت که این مقوله از تهدید نیاز به بررسی بیشتری دارد و امید است که با از بین رفتن سوءتفاهمات، همچنین تبلیغ و ترویج گسترده رویکردها، از نفوذ تبیین نادرست کشورهای مخالف علیه سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران جلوگیری به عمل آمده و مناسبات نزدیک ایران با کشورهای مختلف به‌دست خبرپراکنی‌های خیال پردازانه آنها تغییر نکند.
* گزارش از میکائیل مدیرروستا
انتهای پیام/*
