افزایش نفوذ چین و افول قدرت آمریکا
افزایش نفوذ چین و افول قدرت آمریکا/ بخش دوم
مناسبات چین با ایران و جهان در سایه نظم جهانی چند قطبی
یک نویسنده عرب در کتابی به بررسی شاخص های افول قدرت و سلطه طلبی آمریکا در نتیجه افزایش روز افزون قدرت چین در منطقه و جهان پرداخته است.
به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، دکتر منتصر عمران در تازه ترین کتاب خود با عنوان "تأثیر افزایش قدرت چین در آینده سلطه‌طلبی آمریکا" به بررسی متغیرات به وجود آمده در نقشه مناسبات سیاست بین‌المللی پرداخته و می‌نویسد که بسیاری از کشورها ازجمله چین با توسعه و شکوفایی صنعت و حضور سیاسی خود ، موفق شدند توجه بین‌المللی را به خود معطوف کرده و به بازیگر مهم در عرصه جهانی تبدیل شود.
فرضیه مورد بررسی در این کتاب این است که افزایش قدرت چین چه تأثیری می‌تواند در آینده سلطه‌طلبی آمریکا داشته باشد. چین به صورت تدریجی این سیاست را دنبال کرده تا به این جایگاه رسیده است. این در حالی است که آمریکا مجموعه ای از چالش‌ها و موانع را بعد از سلسله جنگ ها و مداخله نظامی در مناطق حساس جهان در پیش روی خود دارد.
افزایش قدرت چین در عرصه جهانی:
الف: شمال و شمال شرق آسیا
مناسبات چین و روسیه در سال 1992 شاهد بهبود ملموسی بود و دو طرف توافق ویژه‌ای برای همکاری نظامی به مدت پنج سال امضا کردند که در پی آن نشست پکن در سال 1996 برگزار شد و 14 توافق‌نامه با هدف ایجاد شراکت استراتژیک در عرصه‌های اقتصادی ، نظامی و انرژی و تشکیل جبهه متحد ضد سیاست‌های سلطه‌طلبانه آمریکا و پیمان آتلانتیک شمالی در اروپا و آسیا و دیگر کشورهای جهان بین دو طرف امضا رسید.
مناسبات چین و ژاپن با وجود اینکه همچنان در ابعاد سیاسی دچار تنش است ، اما این موضوع باعث نشده که چین نتواند سطح همکاری‌های خود را در زمینه‌های مختلف اقتصادی و تکنولوژیک و فرهنگی با ژاپن افزایش دهد تا اهداف استراتژیک خود را در این کشور محقق کرده و جایگاه جهانی خود را بالا ببرد.
مناسبات چین با کره شمالی به گونه‌ای است که چین در حال حاضر منبع اساسی و اصلی دسترسی کره شمالی به مواد غذایی و انرژی است و مهم‌ترین متحد استراتژیک این کشور به شمار می‌رود.
در خصوص مناسبات چین و کره جنوبی با وجود ضعف این مناسبات به دلایل ایدئولوژیک و سیاسی و اینکه کره جنوبی یکی از مهم‌ترین متحدان آمریکا به شمار می‌رود ، اما پکن به دنبال تقویت این مناسبات برای تحقق اهداف متعدد است. از جمله اینکه پکن می‌خواهد نقشی در مناقشه بین دو کره ایفا کرده و از خطراتی که ممکن است در نتیجه ائتلاف بین آمریکا و کره جنوبی به وجود آید ، جلوگیری کند. این کشور همچنین تلاش دارد از نفوذ بیشتر ژاپن در کره جنوبی جلوگیری کند. چین برای تحقق این منظور روشی آرام و مبتنی بر تعمیق مناسبات را با کشورهای مجاور خود در پیش گرفته تا آنها را به فواید متقابل این روش قانع کند.
مناسبات چین و تایوان: از زمان تأسیس جمهوری خلق چین ، این کشور تلاش‌های زیادی برای بازگرداندن مسالمت‌آمیز تایوان بر اساس دولتی واحد دارای دو نظام به کار گرفته است. اما آمریکا متحد اصلی تایوان تلاش دارد از هر بهانه‌ای برای مداخله در امور منطقه و مانع‌تراشی در روند ادغام بین چین و تایوان استفاده کند. با این وجود چین از نرمش بالایی در تعامل با تایوان استفاده می‌کند که این موضوع باعث شده باب تجارت و سرمایه‌گذاری بین دو طرف باز شود.
ب: جنوب و جنوب شرق آسیا
مناسبات چین و هند به علت درگیری بر سر برخی مناطق مرزی دارای دوستی بالایی نیست. با این وجود سفر راجیف گاندی نخست وزیر اسبق هند به چین در سال 1998 باعث بهبود ملموس مناسبات دوجانبه شد و آنها بر سر جداسازی موضوع مرزها از بخش‌های دیگر مناسبات خود توافق کردند. سفر رئیس‌جمهور وقت هند به پکن در سال 1992 باعث بازگشایی کنسولگری های دو جانبه در بمبئی و شانگهای شد و منافع و مناسبات تجاری و علمی و فرهنگی میان دو طرف را افزایش داد.
مناسبات چین و پاکستان آمیخته ای از منافع و اهداف مشترک است. چین به علت مسائل مربوط به حفظ امنیت و ثبات منطقه‌ای و مهار آرمان‌گرایی هند، نیازمند پاکستان است. علاوه بر این که انگیزه‌های اقتصادی در زمینه تأمین مواد ضروری برای اهداف توسعه‌طلبانه چین و استفاده از بازارهای پاکستان از دیگر موارد نیاز چین به پاکستان است.
مناسبات چین و کشورهای جنوب شرق آسیا در اوایل دهه 70 قرن گذشته میلادی آغاز شد. در آن زمان چین بعد از گسترش رویکردهای کمونیستی به عنوان منبع ایدئولوژی بین ملت‌های فقیر مطرح شد. علاوه بر این که این کشور از جنبش‌های آزادیبخش از طریق حمایت‌های مالی و تسلیحاتی و ایدئولوژیک حمایت می کرد. دو دهه گذشته شاهد توسعه ملموسی در مناسبات دوجانبه بود که می توان آن را در نتیجه نشست وزارتی دانست که در 29 جولای 1996 برگزار شد. این نشست در بانکوک پایتخت تایلند برگزار شد و در نتیجه این نشست مناسبات دوجانبه با امضای اعلامیه مشترک رؤسای دولت های منطقه افزایش پیدا کرد.
مناسبات چین و کشورهای عربی در قرن بیستم بیش از اینکه مثبت باشد، نوسانی منفی داشته است، اما با آغاز قرن 21 میلادی مناسبات دو جانبه به ویژه در ابعاد اقتصادی و نظامی و سیاسی افزایش پیدا کرده و برخی کشورهای عربی مناسبات دیپلماتیک متقابل با جمهوری چین برقرار کردند.
چین در برقراری مناسبات با کشورهای عربی تلاش داشت از جنبش‌های آزادیبخش در جهان سوم حمایت کرده و نقش استعمار غربی را کاهش دهد. به همین علت برخی کشورهای عربی چین را با نام شریک استراتژیک مهم خود بر می شمردند. از جمله این کشورها مصر است که به چین برای شکستن انحصار خرید تسلیحاتی از آمریکا بعد از امتناع این کشور در فروش تسلیحات به مصر نیاز دارد. سوریه و یمن و عراق و مراکش و الجزایر و سودان نیز همین موضع را دارند. این در حالی است که برخی دیگر از کشورهای عربی حتی تا این اواخر نیز جمهوری خلق چین را به رسمیت نشناخته بودند. آخرین این کشورها عربستان بود که در سال 1990 جمهوری خلق چین را به رسمیت شناخت.
در مورد خیزش‌های عربی نیز تصمیم‌سازان چینی شور و حماسه زیادی نسبت به این تحولات از خود نشان می‌دادند و رسانه‌های این کشور سعی داشتند حوادث به وقوع پیوسته در تونس و مصر و لیبی و یمن و سوریه را منفی نشان دهند. نویسنده این کتاب معتقد است که نگرانی‌های چین از این تحولات در نتیجه احتمال وقوع انقلاب‌های مشابه در اراضی این کشور یا باز شدن باب مداخلات خارجی در امور چین در آینده است.
ج: مناسبات چین با ایران:
مناسبات چین و ایران از ابعاد تاکتیکی فراتر رفته و به عرصه استراتژیک رسیده است. دو کشور نیازمند یکدیگر هستند و بسیاری از مشترکات سیاسی و اهداف مشترک بین آنها وجود دارد که به ویژه در زمینه نظرات متحد آنها در رابطه با نظم بین‌المللی و تلاش برای ایجاد نظام چند قطبی در جهان با همکاری روسیه قابل مشاهده است. از زمان برپایی مناسبات دیپلماتیک رسمی بین دو طرف در سال 1971 منطقه خاورمیانه تحت تأثیر این مناسبات قرار داشته است و این مناسبات منبع اصلی نگرانی برخی دولت‌های منطقه‌ای و غیرمنطقه‌ای واقع شده است. آمریکا این مناسبات را تهدیدی برای امنیت و ثبات منطقه و باعث اختلال در موازنه های سنتی موجود در خاورمیانه می‌داند.
د: مناسبات چین و اروپا:
مناسبات چین و اروپا بعد از جنگ سرد در مقایسه با مناسبات این کشور با آمریکا و ژاپن و سایر قدرت‌های آسیایی، از اهمیت بالایی برخوردار نبوده است. البته پکن توجه زیادی به تقویت مناسبات میان دو طرف داشته و این توجه هنگامی افزایش پیدا کرد که چین به دنبال تشکیل نظام جهانی چند قطبی بود. فرانسه پیش‌قراول تقویت مناسبات اتحادیه اروپا با روسیه و چین بود تا نظام چند قطبی در جهان ایجاد شده و صلح و ثبات جهانی محقق شود. این کشور به دنبال برپایی شراکت استراتژیک با چین بود.
برجسته شدن چین و افول سلطه‌طلبی آمریکا
دکتر عمران در بخش دوم کتاب مذکور به آینده سلطه‌طلبی آمریکا در جهان اشاره کرده و مجموعه ای از ادله فکری و موضوعی در رابطه با افول سلطه آمریکا را آورده است. حوادث 11 سپتامبر 2001 به همان اندازه که تحولی در سیاست خارجی آمریکا برای سلطه بیشتر بر جهان ایجاد کرد، نشان دهنده ضعف امنیتی و نفوذ اطلاعاتی در امپراتوری این کشور بود. سازمان‌ها و گروه‌های مسلح تروریستی موفق شدند عملیات خود را در داخل آمریکا انجام داده و انفجارها، برج های دوقلوی مرکز تجارت جهانی را تخریب کردند. عاملان این حوادث تروریستی همچنین موفق شدند مقر وزارت دفاع آمریکا (پنتاگون) را نیز هدف قرار دهند.
در عرصه امنیتی نیز دیدگاه‌های امنیتی و سرویس‌های اطلاعاتی آمریکا که مدعی ایجاد دیوار فولادی در این کشور بود، از هم فرو پاشید و خسارت‌های انسانی و مالی بسیار زیادی به این کشور وارد شد.
در عرصه سیاسی، حوادث 11 سپتامبر باعث تخریب وجهه جهانی آمریکا شد و دولت جورج بوش مجموعه از اقدامات سرکوبگرانه مغایر با عرف و سنت‌های دموکراتیک بین‌المللی را در دستور کار خود قرار داد و از این حوادث به عنوان بهانه‌ای برای مداخله در امور کشورهای دیگر و جنگ‌افروزی ضد آنها استفاده کرد.
مداخله نظامی آمریکا در افغانستان و عراق تجربه تلخی برای نیروهای آمریکایی بوده و شکست‌های دردناکی را در تحقق اهداف نظامی مداخله برای آنها رقم زد. علاوه بر این که بالا رفتن هزینه‌های نظامی این کشور بار زیادی را به اقتصاد آمریکا تحمیل کرد و آمریکا را به بدهکارترین کشور در جهان تبدیل کرد. این بدان معنا است که بیشتر عملیات نظامی آمریکا در نتیجه اموال استقراضی انجام می شود که این کشور از چین قرض گرفته است.
گرایش آمریکا به سمت سلطه‌طلبی و تلاش برای بسط نفوذ و اصرار برای مداخله در امور داخلی کشورهای دیگر فشارهای زیادی را بر ملت این کشور وارد کرده و باعث ناامیدی داخلی از تکرار این روند شده است.
