طالبان نياز به مرحله انتقا لي دارند
آيا آماده کردن طالبان برای صلح نياز به مرحله انتقالى دارد؟
چهار ماه پیش ژنرال راحیل شریف فرمانده ارتش پاکستان در دیدار غیر مترقبه از کابل حامل خبر مهمى بود. خبرى‌كه به سرعت با خوش بينى‌ها همراه شد؛ آمادگی حلقاتى از طالبان برای مذاکرات مستقیم با دولت افغانستان در ماه مارس امسال.
اما اين اتفاق نيافتاد. يا طالبان نخواستند يا طورى كه گفته می‌شود حلقاتى در پاكستان به اميد آزمايش بخت طالبان در عمليات بهارى "عزم" سياست يكسال تاخير براى تحقق اين برنامه را پشنهاد كرده‌اند.
شورشيان طالب در شش ماه گذشته حملات شان را در افغانستان تشدید کرده اند كه سه هدف عمده استراتژيك را دنبال مى‌كنند:
اول، تسخير مناطق براى ايجاد پايگاه و تجمع نيرو براى جبران از دست دادن پايگاه هاى خودشان و جنگجويان خارجى در وزيرستان شمالى و جنوبى.
دوم، شكستاندن ماشين جنگى دولت افغانستان، به ويژه هدف قراردادن بيشتر سربازان ارتش، پليس و ماموران امنيت ملى.
سوم، ايجاد رعب و وحشت در ميان مردم براى زير سوال بردن توانايى دولت در حفظ امنيت شهروندان با اعلام حضور در شهرها از طريق حملات انتحارى و بمبگذاری و هدف قرار دادن كارمندان دولتى، ماموران قضا و دادستانى و باج‌ستانى بيشتر در روستاها و نا امن كردن شاهراه‌ها.
آزمايش سخت
نیروهای امنیتی دولت افغانستان در نبود يك قواى هوايى نيرومند با خارج شدن سربازان خارجى در وضعيت دشوارى قرار گرفته اند. پليس كه در اساس يك نيروى غيرنظامى به شمار می‌رود، بدون داشتن سلاح و تجهيزات لازم نظامى در خط مقدم جبهه آسيب پذيرتر شده است. با كاهش كمك‌هاى بين المللى و بدامنى، اقتصاد افغانستان سير نزولى در پیش گرفته و نظريه‌پردازان حامى طالبان روى اين نقاط ضعف حساب كرده‌اند تا طالبان بتوانند با كمك آن پايه‌هاى نهادهاى امنيتى و غیرنظامی را از بین ببرند.
وزارت دفاع افغانستان اعلام كرده كه عملياتى به نام "بدر" را در چهارده ولايت افغانستان بر ضد شورشيان راه انداخته است. در نبردهاى ولايات كنر، قندوز، غزنى، زابل و به تازگی در بادغيس، ارتش و پليس افغانستان خلاف پيش بينى‌هاى برخى تحليلگران برغم تلفات سنگين انسانى، توانايى بيشترى را به نمايش گذاشتند و شورشيان موفق به كنترل هيچ منطقه استراتيژيك نشدند. از نظر تحلیلگران نظامی، ارتش افغانستان بيشتر از آنچه انتظار مى‌رفت، موثر عمل مى‌كند.
تغيير سياست
دل خوشى‌هاى مقام‌ها در ارگ و سياست نزديكى به پاكستان به اميد يك دستاورد تاريخى صلح كاهش يافته است. يك روزنامه نگار پاكستانى دو هفته پيش پس از ديدارش در كابل نوشت كه رهبران افغانستان به شدت از همكارى دولت مردان پاكستان مايوس شده اند. او هشدار داد كه اسلام آباد بايد اين وضعيت را درك كند.
رستم شاه مومند، سفير سابق پاكستان در كابل و از نظريه‌پردازان سياست‌ساز براى افغانستان در آن كشور، دو هفته پيش در يك ابراز نظر گفت، فشار آوردن پاكستان بر طالبان براى مذاكره در حاليكه آنها قندوز را محاصره كرده‌اند و در "محاذهاى" (جبهات) ديگر در این کشور رو به پيشروى اند، معقول نيست. تصور اين سياستمدار پاكستانى اين بود كه فشار مضاعف بر ارتش افغانستان، آنرا از هم مى‌پاشد و افغانستان تجربه دهه نود ميلادى را شاهد خواهد بود كه با بیرون شدن شوروى‌ها، ارتش شكست خورد و طرح منحل كردن ارتش محقق شد.
با عدم پيشرفت در تلاش‌هاى صلح، لحن رهبران افغانستان نیز تغيير كرده است. استفاده از اصطلاح "مخالف سیاسی" برای طالبان از سوی مقامات دولت افغانستان کاهش یافته و رئیس جمهور غنی نیز اخیرا گفت جنگ بر افغانستان تحمیل شده و جنگ تحميلى را با جنگ جواب مى‌دهد.
ديدار اشرف غنى از هند و ابراز نظرش در مورد سياست‌هاى سختگيرانه اقتصادى پاكستان در مورد تجارت بين هند و افغانستان در دهلى تند بود. او گفت اگر پاكستان به هند اجازه ورود تجارى از خاكش به افغانستان را ندهد، پاكستان هم فكر رسيدن به آسياى ميانه را از راه افغانستان از سر بدر كند. معنى كمك نمادين هليكوپترهاى نظامى هند به افغانستان در پاكستان به خوبى تفسير شد.
ديدار برنامه ريزى شده
سه مقام ارشد پاكستانى نواز شريف، راحيل شريف و اختر رضوان كه سكان دولت و ارتش را در اختيار دارند، بسيار زود پس از ديدار رهبران افغان از هند، به كابل آمدند. آنها با رهبران افغانستان تجديد تعهد كردند تا در تامین ثبات افغانستان طرح هاى قبلى را عملى كنند. هرچند اين ديدار بنا به دعوت قبلى انجام شد ولى زمان انجام اين سفر سوال بر انگيز است.
آيا واقعن مايوسى رهبران افغانستان و شكست طالبان در "محاذ" هاى جنگ در چهار هفته گذشته دست به دست هم داده تا اسلام آباد را به تجديد تفكر وا دارد؟
خواست ها
برغم سخنان دلجويانه نوازشريف مبنى بر اينكه "دشمن افغانستان، دشمن پاكستان" است، يا طالبان "گزينه‌اى جز از مذاكرات صلح" ندارند و هم اينكه ژنرال اختر رئيس آى اس آى در دیدار با عبدالله عبدالله، رئیس اجرایی افغانستان گفت "گوش طالبان را باز كرده‌ایم"، پاكستانى‌ها از رهبران افغان دلخور اند.
آنها فکر می‌کنند هيچ خواست شان از دولت افغانستان تحقق نيافته است. پاكستان از افغانستان مى خواهد رهبران طالبان پاكستانى و جدايى‌طلبان بلوچ را كه به زعم آنها در قلمرو افغانستان فعاليت دارند، بازداشت و به جانب پاكستان تحويل بدهند و فعاليت سازمان استخبارات هند را عليه پاكستان در افغانستان محدود كند.
مواردى كه دولت افغانستان آنرا تاييد نمى كند. همين خواست را افغانها از پاكستان در مورد رهبران طالبا افغان دارند، ولى مقام هاى پاكستانى به آمريكايی‌ها اطمينان داده اند كه رهبران طالبان را دور از مرزها جايى زير نظر قرار داده اند.
طالبان و مذاكرات
در حاشیه کنفرانس "پگواش" يك سازمان غيردولتى بین المللی در قطر هفته گذشته، طالبان شیوه عمل دولتمردان افغان را برای صلح از طریق فشار آوردن بر آنها از مجاری اسلام آباد غیر مفید ارزيابى كردند. آنها در سخنرانى كنفرانس كه لحنش نسبت به اعلاميه ها و عملكردهاى فرماندهان شان در داخل تفاوت جدى داشت، بر مذاكرات صلح مشروط تاكيد داشتند و گلايه شان حالا این بود كه تلاش‌هاى شان براى صلح از سوى دولت تخريب مى شود.
نوازشريف نخست وزير پاكستان در كابل تشديد عمليات نظامى طالبان زير نام "عزم" را محكوم كرد. اما تحلیلگران نظامی افغان بدین باور اند که نقشه‌های جنگ های طالبان را رهبران آنها از پناه گاه‌هاى شان در خاك پاكستان طراحى و عملى مى‌كنند و نسبت به نيت و عمل رهبران پاكستان دچار شك اند.
برخى تحليلگران در پاكستان از تغيير اساسى و پايان حضور طالبان در پاكستان تا سال ٢٠١٦ حرف می‌زنند. به تعبير آنها تبديل طالبان از يك نيروى پراكنده جنگی به یک نيروى سياسى كه بتواند از جنگ به صلح باز گردد، به يك مرحله انتقالى نياز دارد كه همين شش تا هشت ماه آينده را احتمالا در بر بگیرد.
رئيس جمهور غنى ضعف وضعیت اقتصادی پاكستان را درك مى‌كند و براى همين گزينه‌هاى اقتصادى را برای اتصال این کشور به آسیای میانه پيشنهاد کرده است. عبدالله عبدالله نیز در دیدار با نواز شریف از ايجاد سد برق در كنر ياد كرد که برق آن مى‌تواند براى پاكستان نيز انرژى تامين كند.
افغانستان همچنین دست به دامن چين شده است. چين با سرمايه‌گذارى رسمى پنجاه میليارد دلاری و سرمايه‌گذاری غير رسمى تا يكصد و پنجاه میلیارد دلاری در پاكستان، هم نفوذ و تاثير سياسى خواهد داشت و هم نياز به شاهراه‌هاى امن از سينك‌يانگ تا قراقرم و از سالنگ تا چترال و لاهور دارد تا خودش را به بندر گوادر بلوچستان وصل كند.
براى رسيدن به اين هدف كلان اقتصادى مفهوم 'طالب خوب' و 'طالب بد' و 'تروريست خوب' و 'تروريست بد' آنگونه كه در ديدار رهبران كابل و اسلام آباد مطرح شد، نيازمند تغيير است.
