افغانستان به همکاری نظامی و معنوی روسیه ضرورت دارد

مصاحبه/

محمد امین فرهنگ: افغانستان به همکاری نظامی و معنوی روسیه ضرورت دارد /15.8.2016 اشاره: محمد امین فرهنگ فرزند میر محمد صدیق فرهنگ - از تاریخ‌نگاران معروف افغانستان- در کابل پایتخت افغانستان زاده شده است. او تحصیلات ابتدایی خویش را در کابل و ماستری و دکترای خویش را در آلمان به دست آورده است. آقای فرهنگ در دانشگاه کلن آلمان در رشتۀ توسعۀ اقتصادی- اجتماعی دکترا گرفته است. او در سال 2001 در جمع تیم روم به افغانستان برگشت. تیم روم از متشکل از اطرافیان محمدظاهر پادشاه پیشین افغانستان بود. آقای فرهنگ در ادارۀ موقت وزیر بازسازی و در حکومت های اول و دوم حامد کرزی وزیر اقتصاد و تجارت بود. محمد امین فرهنگ اکنون در کابل سرگرم کارهای تحقیقاتی و پژوهشی است. او در رسانه های افغانستان حضور فعال دارد. امین فرهنگ در مصاحبه با افغانستان.رو نسبت به آیندۀ افغانستان ابراز نگرانی کرد. او گسترش نا امنی و اختلافات درون‌دولتی را از چالش های عمدۀ افغانستان می داند. البته فرهنگ از همکاری های کشورهای منطقه به ویژه روسیه با افغانستان در راستای مبارزه با هراس افگنی و داعش خوشبین است. آقای فرهنگ معتقد است که روسیه فعلی می تواند اشتباهات گذشتۀ شوروی پیشین را جبران کند. سایت افغانستان.رو با آقای فرهنگ در خصوص وضعیت فعلی افغانستان به گفت‌وگو پرداخته است. متن کامل این گفتگو را در زیر می خوانید: افغانستان.رو: پس از سفرهای پی هم حنیف اتمر مشاور امنیت ملی افغانستان به کشورهای منطقه به ویژه روسیه، حملات نیروهای امنیتی افغانستان برضد داعش تشدید شده است. در همین راستا، حافظ سعید والی ایالت خراسان داعش نیز توسط هواپیماهای بدون سرنشین ناتو کشته شد. همچنان، در روزهای اخیر مقام‌های امنیتی افغان به تکرار به مناطق زیر تهدید داعش سفر کردند و بر مبارزۀ قاطع با این گروه تروریستی تأکید ورزیدند. به نظر شما چرا به یک بارگی مقام‌های دولتی بر ریشه‌کن سازی داعش تأکید ورزیدند؟ آیا کابل زیر فشار کشورهای منطقه به چنین اقداماتی متوسل شده و بر مبارزۀ شان با داعش تشدید بخشیده‌اند؟  دولت افغانستان متوجه شده که داعش را به تنهایی و با وسایل محدودی که در اختیار دارد، نمی تواند به کلی از بین ببرد. مشاور امنیت ملی و در مجموع دولت افغانستان در تلاش است که کشورهایی را که از طرف داعشِ بخشِ خراسان زیر تهدید قرار دارند در این مبارزه شریک سازد. همۀ این کشورها پریشیان هستند. روسیه هم به حیث کشور مادر در منطقه که داخل اتحادیۀ کشورهای مشترک المنافع است، طبعاً بی تفاوت بوده نمی تواند و باید مانع حرکت داعش به سوی آسیای میانه شود. روسیه می داند که افغانستان از نظر قوای نظامی و به ویژه تجهیزات ضعیف است. به همین دلیل، شاید کوشش کند که برای افغانستان از این ناحیه هم کمک هایی کند. چون اردوی افغانستان از قدیم الایام توسط اتحاد جماهیر شوروی سابق تجهیز و حمایت می شد. فعلاً هم شمار زیادی از اعضای ارتش و نیروهای امنیتی افغانستان با همان وسایل روسی آشنایی دارند. در عین زمان امریکایی ها و روس ها اعلام کردند که در مبارزه با داعش در افغانستان همکاری می کنند. چون غرب هم از گسترش داعش در افغانستان و در آسیای میانه و کشورهای خودشان تشویش دارند. من فکر می کنم که برای مبارزه علیه داعش یک نوع فضای همکاری در میان کشورهای منطقه و جهان به وجود آمده است. هرچند این همکاری ها شفاهی اعلام شده است. متنی در این باره وجود ندارد. چین هم در این مبارزه داخل خواهد شد تا داعش را از بین ببرند. چون مناطقی از این کشور هم زیر تهدید جدی قرار دارد. اما دیده شود که این کشورها با پاکستان چگونه معامله می کنند. داعش از راه پاکستان وارد افغانستان می شود. یک بازی پیچده و دشوار در جریان است. در عین زمان، ضروری است که برای معضل داعش یک راه حل به وجود آید. افغانستان.رو: آقای فرهنگ کشورهای منطقه به ویژه روسیه در مبارزه با داعش چه امتیازهایی را به دولت افغانستان در نظر گرفته اند. دولت افغانستان به یک باره گی بر از میان برداشتن داعش تأکید ورزیده است. آیا کابل میتواند بدون همکاری کشورهای منطقه در برابر داعش پیروز شود؟  من فکر می کنم فدراتیف روسیه که به حیث وارث اتحاد جماهیر شوروی امروز عرض وجود کرده و یک تجربۀ تلخ هم از گذشته در افغانستان دارد؛ کدام امتیازی برای خود نمی خواهد. برای اینکه می داند که از گرفتن امتیاز به او فایده یی نمی رسد. اما فدراتیف روسیه مناطق آسیب پذیر بسیاری دارد. این کشور برای حفاظت از این مناطق هم اگر شده در مبارزه با داعش کابل را یاری می رساند. به گونۀ نمونه چیچین، قرباغ و... مناطق که شامل ساحه نفوذ روسیه می باشند، آسیب پذیر است. من فضا را برای حمایت روسیه از نیروهای امنیتی افغانستان مساعد می بینم. اگر روسیه از نظر تجهیزات و هم از نقطه نظر معنوی افغانستان را کمک کند، هم به مفاد خودش است و هم می تواند تا اندازه یی اشتباهات گذشتۀ شوروی سابق را جبران کند. افغانستان.رو: جناب فرهنگ، همانطوری‌که شما گفتید، کشورهای منطقه آمادۀ همکاری بر مبارزه با داعش هستند. اما آیا اراده‌یی در داخل برای مبارزه با هراس‌افگنان و به ویژه داعش وجود دارد؟  به نظر من دولت افغانستان ناگزیر است که با داعش و هراس افگنان مبارزه کند. فلسفۀ وجودی دولت را همین مسأله تشکیل می دهد. دولت افغانستان مجبور و مکلف است با داعش و طالبان مبارزه کند. هرچند در دولت پیشین حلقات و نفوذی های پاکستان وجود داشت که یک نوع نیت مثبت و تعلق خاطر به طالبان و گروه های هراس افگن داشتند. حتا بارها آقای کرزی رییس جمهور پیشین افغانستان خود از این آدم‌ها نام می برد و ابراز نگرانی می کرد. اما دربارۀ آنها به دلایل نامعلوم کاری انجام داده نمی توانست و یا نمی خواست کاری انجام دهد. همه این حلقات را می شناسند که در تمامی سطوح نظام حضور دارند. در دولت فعلی هم آدم هایی وجود دارد. افغانستان.رو: آقای فرهنگ، مشخص سازید این حلقات کی ها هستند؟ افرادی را که به سود پاکستان کار می کنند نام ببرید؟  اما من کسی را مستقیماً متهم ساخته نمی توانم. اما یقین دارم که پاکستان در داخل نظام افغانستان کسانی را دارد که مستقیماً به این کشور کار می کنند. اما حکومت افغانستان تا هنوز متوجه این موضوع نشده باشد. بر دولت افغانستان است که به گونۀ جدی امنیت و استخبارات خود را مورد مطالعه قرار داده و کسانی را که با پاکستان همکاری دارند، مشخص نمایند. وظیفۀ نهادهای کشفی و استخباراتی است که مشخص سازد چه نهادهایی، افرادی و حلقاتی به نفع داعش، پاکستان و طالبان کار می کنند. افغانستان.رو: جناب فرهنگ، وضعیت به طور کم سابقه یی پیچیده شده است. از یک سو ساحۀ نفوذ طالبان گسترده و وسیع شده و از سوی دیگر اختلافات در درون حکومت میان عبدالله عبدالله رییس اجرایی و اشرف غنی رییس جمهوری بالا گرفته است. به نظر شما وضعیت با توجه به شرایط دشوار کنونی به کجا انجامد؟  یک مفهوم در اقتصاد وجود دارد به نام دایرۀ خبیثه. افغانستان وارد یک دایرۀ خبیثه شده است. یعنی به دور یک سلسله مسایلی چرخ می خورد که به منافع و امنیت و حاکمیت کشور صدمه می رساند. هیچ نیرو و قوه یی هم نیست که این کشور را از دایره خبیثه خارج سازد. مناسبات رییس اجرایی و رییس جمهوری در دو سال گذشته خراب بود. به جای این که روابط این دو فرد در این مدت به سوی بهبودی برود، بیشتر از پیش متشنج و شدیدتر شده است. با توجه به اظهارات هفتۀ گذشته داکتر عبدالله روابط آنها (رییس جمهور و رییس اجرایی) بسیار خراب است. قرار بود این دو در شنبۀ گذشته با هم ببیند، اما به دلایل نامعلومی دیدار آنها صورت نگرفت. رییس اجرایی دوباره به رفقای سابقۀ خویش به ویژه در جمعیت اسلامی مراجعه کرده و رییس جمهوری هم به متحدان خویش که متشکل از تکنوکرات ها و برخی مجاهدین سابق می باشد، رجوع کرده است. به جای این که این دو چهره وضعیت را به طرف بهبودی ببرند، دایرۀ خبیثه را دوام می دهند. این اختلافات زمینه را برای کسانی که در بیرون مترصد هستند، فراهم می سازد تا به ساده گی و آسانی حمله کنند و نفوذ خود را گسترش دهند. چنانچه اکنون می بینیم از جملۀ 34 ولایت افغانستان اگر 5 تای آن آرام باشد، در دیگر ولایت ها جنگ جریان دارد. دولت افغانستان توانایی هم ندارد که در تمامی مناطق با دشمنان و تروریستان جنگ کند. این مسأله ایجاب می کند که این ها رسالت خود را درک کرده و به گونۀ مشترک کار کنند و متوجه شوند که وضعیت پیچیده است. این دو باید از خودخواهی و منافع شخصی خودشان بگذرند و باهم همکاری کنند. مردم افغانستان این حق را دارند که از آنها بازخواست نمایند. اگر همکاری بین غنی و عبدالله به وجود نیاید، این ها را تاریخ و مردم افغانستان محاکمه کرده و جزای شان را می دهند. این ها باید مسأله را سطحی نبیند. افغانستان.رو: به نظر شما در بازی که جریان دارد و اختلافاتی که خلق شده است، کدام یک از رهبران دولت وحدت ملی مقصر است؟  هر دو طرف یک دیگر را متهم می سازند. انتقاداتی که رییس اجرایی کرد، تا اندازه‌ یی برحق است. مقرری هایی صورت می گیرد که در آنها شایسته سالاری مدنظر گرفته نشده است. حتا اشخاصی که به فسادهای بسیار کلان متهم بوده اند، در سمت های بسیار مهم مقرر شده اند. یا مسایل اقتصادی و تجاری را که مربوط به رشد و توسعۀ افغانستان می باشد، به خویشاوندان شان می سپارند. ریاست اجرایی بر این مسأله معترض است. ریاست جمهوری هم مدعی است که ریاست اجرایی از اصول حکومت داری عدول می کند و آن را مراعات نمی کند. در این سو هم برخی پست ها را به وابستگان شان سپرده اند. یعنی از هر دو طرف اتهامات وجود دارد. اما مردم افغانستان نمی فهمند که کدام گپ را قبول کنند و کدام یک درست می گویند. ایجاب می کند که هر دو باهم بنشینند و باهم کار کنند و به توافق برسند تا یک آرامش روحی در جامعه بیاید و مردم هم مددگار دولت شوند و اعتماد از دست رفته اعاده شود. عبدالله و غنی به جای این که چنین کاری کنند، بر یک دیگرشان می تازند و فاصله را بین خود و ملت بزرگتر می سازند. به هر اندازه یی که فاصله برجسته شود، دشمن استفادۀ بیشتر می کند. افغانستان.رو: جناب آقای فرهنگ، اوضاع در ولایات شمال و شمال شرق بسیار وخیم شده است. این درحالی است که مقام های ارشد امنیتی اخیراً در کندز بر مبارزۀ خانه به خانه با طالبان تأکید کردند. به نظر شما این مبارزه نتیجه‌بخش خواهد بود؟  شاید طالبان بتوانند خدای ناخواسته کندز و یا هلمند را دوباره تصرف کنند؛ چیزی که ما آرزوی آن را نداریم. اما آنها با این کار به جهان ثابت می کنند که توانایی دارند تا جاهایی را تصرف کنند. اگر چنین کاری صورت گیرد، کلان ترین ضربه بر دولت و ادارۀ افغانستان وارد خواهد شد و فاصله را میان مردم و دولت به مراتب افزایش خواهد داد. اما فراموش نکنیم که هم داعش و هم طالبان به همکاری پاکستان تلاش دارند که یکی از ولایت های افغانستان را سقوط دهند تا بتوانند شورای کویته یا شورای پشاور را در داخل افغانستان بیاورند و یک نوع دولت موازی را در داخل به وجود بیاروند. اگر آنها به چنین هدفی دست یابند، می توانند ادعای حضور کنند. چون عملاً مناطقی را به گونۀ مشخص تحت کنترل در آورده اند. آقای کرزی هم تلویحاً از این کار حمایت می کرد. این درحالی است که ماده اول قانون اساسی افغانستان می گوید که افغانستان یک دولت مستقل، واحد و غیرقابل تجزیه است. درحالی که زمام داران ما از تجزیۀ افغانستان حرف می زنند. افغانستان.رو: شما تلویحاً از برنامۀ مشترک داعش و طالبان یاد کردید. آیا داعش و طالبان برنامۀ واحدی را در افغانستان به پیش می‌برند؟ هر کدام از این دو گروه یک سیاست خاصی در افغانستان دارند که کارگردانی اش را پاکستان می‌کند. در جایی‌ که یکی قوی است، دیگری را از صحنه می راند و برعکس. این دو گروه به محض ضعیف شدن جامه بدل می کنند. بیرق سفید را به سیاه تبدیل می کنند. این پالیسی پاکستان است که این دو گروه را هدایت می کند. این گروه ها از خود کدام اختیار و اراده یی ندارند. طالبان و داعش در افغانستان همیشه تابع پالیسی است که پاکستان و آی اس آی در اختیارشان قرار می دهد