انواع نظام های انتخاباتی» ثبت شده است
١٠ مطلب با موضوع
«انواع نظام های انتخاباتی» ثبت شده است
نظام های مختلط
این نظام تلاشی است برای جمع کردن مزایای دو نظام پیشین انتخاباتی. هدف اساسی این نظام انتخاباتی، جمع کردن میان اصل عدالت و رعایت حق گروه‌ها و احزاب سیاسی مختلف از یک سو و امکان تشکیل اکثریت پارلمانی برای تأسیس دولت‌های پایدار از سوی دیگر است.
الگوی اصلی نظام انتخاباتی مختلط، کشور آلمان است که از سالیان پیش این شیوه‌ی انتخابات را برگزیده است. از جمله کشورهایی که تجربه‌ی آلمان را استفاده می‌کنند، عبارت‌اند از ایتالیا (از سال 1993)، ژاپن (از سال 1994)، کشورهایی چون آلبانی، روسیه، لهستان، لیتوانی و گرجستان. فرانسه این نظام را در سال های 1919 تا 1924 و سپس دوباره از سال های 1951 تا 1956 در انتخابات مجلس به کار برد. از سال 1982 مجدداً این شیوه در انتخابات شوراهای شهری این کشور مورد استفاده قرار گرفت.
چنان که ذکر شد، الگوی اصلی این نظام انتخاباتی آلمان است لذا در این‌جا به اجمال به بررسی آن می‌پردازیم. نظام مختلط آلمان از مشهورترین نظام‌های مختلط، محسوب می‌گردد.
در این کشور هر رأی دهنده در ایام انتخابات دو رأی مختلف می دهد. یک رأی براساس نظام اکثریتی که به شیوه‌ی انگلستان محاسبه می‌گردد و رأی دیگر، که براساس نظام تناسبی مورد محاسبه قرار می‌گیرد. در این کشور هر رأی‌دهنده براساس نظام اکثریتی در حوزه‌های «تک‌کرسی»، یک حزب را به عنوان نماینده‌ی مجلس فدرال برمی‌گزیند. مجموع نمایندگان انتخاب شده از 331 حوزه، نیمی از کرسی‌های مجلس دولت فدرال را تشکیل می‌دهند.
رأی دوم افراد به فهرست‌هایی است که از سوی احزاب در سطح «لاندر»ها در حوزهی دولت‌های محلی ارائه می‌گردد. انتخاب نیمی دیگر از نمایندگان مجلس ملی از فهرست‌های پیروز در انتخابات، براساس اصل تناسبی صورت می‌گیرد. بنا به این، آلمان به خوبی بین دو نظام اکثریتی و تناسبی تلفیق واقعی را انجام شود
نظام های تناسبی تک رأی قابل انتقال
عالمان سیاسی مدتهاست که نظام تک رأی قابل انتقال را به عنوان‌یکی از نظام‌های جذاب انتخاباتی مورد حمایت قرار داده‌اند، با وجود این، کاربرد این نظام برای انتخابات مجلس قانونگذاری به چند کشور محدود بوده است. این نظام همچنین در انتخابات سنای فدرال استرالیا و در برخی از ایالت‌های استرالیا و برای انتخابات پارلمان اروپا و انتخابات محلی در ایرلند شمالی مورد استفاده قرار گرفته است. این نظام همین‌طور برای انتخابات محلی در اسکاتلند و در برخی از مناطق نیوزیلند به کار گرفته شده است. همچنین این نظام با توصیه‌ی مجمع شهروندان بریتیش کلمبیا به عنوان نظام انتخاباتی این ایالت انتخاب شد.
در نظام تک رأی قابل انتقال از رأی دهنده خواسته می شود در نخستین مرحله از انتخابات، رأی مرحله‌ی دوم خود را نیز مشخص کند. بدین ترتیب رأی‌دهنده با اولویت‌بندی، انتخاب‌های خود را مشخص می‌کند.
اگر اولویت اول او رأی کافی نیاورد به جای او چه‌کسی را ترجیح خواهد داد؟ اگر او نیز رأی کافی نیاورد چه؟ آیا شخص دیگری را بعد از این دو در اولویت می‌داند؟ همچنین درباره‌ی تمام نامزدهای انتخاباتی، این روش در کشوری قابل اجراست که در هر حوزه تنها یک کرسی به رقابت گذاشته شود. مهم ترین امتیاز این شیوه، کم کردن دخالت احزاب و گروه های سیاسی در انتخابات است.
نتیجه‌ی انتخابات در این نظام از طریق چندین بار شمارش آرا مشخص می‌شود. در اولین شمارش، تعداد کل رای‌های اولویتِ اولِ هر کاندیدا مشخص می‌شود، هر کاندیدایی که بیش‌تر‌یا برابر شاخص تعیین شده در اولویتِ اولِ رأی‌دهندگان قرار گرفته باشد، فوراً انتخاب می‌شود. در شمارش‌های دوم و بعدی، آرای مازاد کاندیداهای انتخاب شده (یعنی آرایی که بالاتر از شاخص قرار می‌گیرند) طبق اولویت های دوم روی برگه‌های رأی بین سایرین باز توزیع می‌شوند، برای رعایت انصاف تمامی‌برگه‌های رأیِ کاندیدای پیروز، باز توزیع می‌شود اما ارزش هرکدام کمتر از‌یک رأی است، بنابراین کل آرای باز توزیع شده مساوی می‌شود با آرای مازاد کاندیدای پیروز(بجز در جمهوری ایرلند که‌یک نمونه‌ی دستکاری شده است). برای مثال چنانچه‌یک کاندیدا 100 رأی داشته باشد و آرای مازادش پنج رأی باشد، هر برگه رایی که بین سایر کاندیداها باز توزیع می‌شود ارزشی معادل 5 درصد (یک بیستم)یک رأی دارد(آندرو رینولدز 1390).
پس از هر شمارش، چنانچه هیچ کاندیدایی آرای مازادی فراتر از شاخص تعیین شده نداشته باشد، کاندیدایی که کمترین میزان آراء را در مجموع آراء کسب کرده است حذف می‌شود. سپس آرای او در شمارش بعدی به نفع کاندیداهای باقی‌مانده طبق اولویت‌های دوم و پایین‌تر باز توزیع می‌شود. فرآیند شمارش‌های پشت سر هم که پس از هرکدام از آن‌ها، آرای مازاد کاندیداهای منتخب بین کاندیداهای باقی‌مانده باز توزیع می‌شود‌یا‌یک کاندیدا حذف می‌شود، ادامه می‌یابد تا زمانیکه تمامی‌کرسی های آن حوزهی انتخابیه را کاندیداهایی که به اندازه‌ی شاخصِ مشخص شده، رأی کسب کرده‌اند پرکنند‌یا تعداد کاندیداهایی که در شمارش باقی‌مانده‌اند، فقط‌یکی بیش‌تر از تعداد کرسی‌هایی باشد که باید پُرشوند که در حالت دوم تمامی‌کاندیداهای باقی‌مانده، مگر‌یکی از آن‌ها، بدون رسیدن به شاخص مورد نظر انتخاب می‌شوند
نظام‌های تناسبی لیستی
نظام تناسبی لیستی در ساده‍ترین شکل، مستلزم این است که هر حزبی لیستی از کاندیداها را در هر حوزهی انتخابیهای که قرار است از آن حوزه چند نفر برگزیده شوند، ارائه کند. در این نظام رأی‌دهندگان به‌یک حزب رأی می‌دهند و احزاب به نسبتِ سهمِ کلی که از آراء‌یک حوزهی انتخابیه بدست آورده اند، کرسی‌های آن حوزه را در اختیار می‌گیرند. کاندیداهای پیروز براساس لیست‌ها و برحسب جایگاهشان در لیست‌ها مشخص می‌شوند.
بدین ترتیب نظام تناسبی لیستی، بر ارائه‌ی فهرست از طرف احزاب مبتنی است و انتخابات تنها در یک مرحله انجام می‌شود.
با توجه به مشکلات نظام اکثریتی، بسیاری از کشورها به انتخابات به شیوه‌ی تناسبی روی آورده‌اند. در این نظام بر خلاف نظام اکثریتی، هر حزب و یا جناحی می‌تواند در عین مغلوب شدن در صحنه‌ی انتخابات، صاحب کرسی نمایندگی گردد. در این نظام باید کرسی‌ها را بین نامزدها تقسیم کرد. تقسیم کرسی‌ها میان احزاب، گاه به شیوه‌های بسیار پیچیده‌ای صورت می‌پذیرد. تقسیم کرسی‌ها در دو سطح مختلف انجام می‌شود. از یک سو باید تعداد کرسی های هر فهرست را تعیین کرد و از سوی دیگر به تقسیم کرسی‌های هر فهرست پرداخت. در این بخش اجمالاً به مهم‌ترین روش‌های تقسیم کرسی‌ها در انتخابات تناسبی اشاره می‌کنیم:
نخستین نکته‌ی مورد توجه آن است که برای آن که حزب و یا فهرستی بتواند در تقسیم‌بندی کرسی‌ها سهمی داشته باشد، لازم است درصد مشخصی از آراء را کسب نماید. این درصد در کشورهای مختلف، متفاوت است. به عنوان نمونه، در کشور دانمارک 2 درصد، فرانسه 5 درصد، یونان 3 درصد و در سریلانکا 12 درصد آراء به عنوان شرط شرکت در تقسیم‌بندی کرسی‌ها لحاظ شده‌اند. بنابراین در کشوری چون دانمارک، احزابی با کمتر از 2 درصد آراء هیچ کرسی نمایندگی در مجلس نخواهند داشت. به عبارت دیگر، احزابی که آرایی کمتر از سقف تعیین شده داشته باشند، بازنده‌ی کامل انتخابات‌اند و حضوری در مجلس نمایندگی نخواهند داشت. درنتیجه، در انتخابات تناسبی لیستی هم، درصدهای پایین حذف می‌شوند و اصل «کرسی به تناسب آرا» رعایت نمی‌شود. «ردولولف هربرگ» معتقد است که این روش مانع از آن می شود گروه هایی که به صورت مقطعی و بنا به علل گذرا و ناپایدار در جامعه تشکیل می‌شوند، بتوانند به مجلس راه یابند
کلیت نظام های تناسبی
اصل بنیادین تمامی‌نظام‌های تناسبی تبدیل آگاهانه‌ی سهم‌یک حزب از آراء به کرسی های پارلمانی متناسب با آن آراست. دوگونه‌ی اصلی از نظام‌های تناسبی وجود دارند؛ نظام تناسبی لیستی و نظام تک رأی قابل انتقال، نظام‌های تناسبی مستلزم وجود حوزه های انتخابیه ای هستند که از آن‌ها بیش از‌یک نفر انتخاب شود، این امکان وجود ندارد که پست واحدی را برای فرد منتخب واحدی به گونه ای تناسبی تقسیم کنیم. در برخی کشورها همچون هلند، کل کشور‌یک حوزهی انتخابیه را تشکیل می‌دهد که بایستی از آن چند نماینده انتخاب شوند. در سایر کشورها، برای مثال در آرژانتین و پرتغال، حوزه های انتخابیه براساس استآن‌ها تعیین می‌شوند؛ در حالیکه در اندونزی اندازه‌ی مجاز حوزه های انتخابیه متغیر است و وظیفه‌ی تعیین این اندازه برعهده‌ی سازمان EMB می‌باشد(آندرو رینولدز 1390)
نظام‌های تناسبی در بسیاری از دموکراسی های جدید به عنوان نظام انتخاباتی برگزیده شده اند. نظام تناسبی در آمریکای لاتین، آفریقا و اروپا نظام‌های انتخاباتی غالب هستند. غالب نظام‌های تناسبی، نظام‌های تناسبی لیستی هستند و نظام‌های تک رأی قابل انتقال کمتر مورد استفاده قرار می‌گیرند
نظام‌های اکثریتی دومرحله ای
برتری اینگونه انتخابات نسبت به گونه های دیگر انتخابات این است که کاندیداها با احراز درصد خاصی به مرحله‌ی بعدی راه می‌یابند و بار دیگر انتخابات به فاصله‌ی‌یک‌یا دوهفته بعد از مرحله‌ی اول برگزار می‌شود. اغلب در مرحله‌ی اول انتخابات به صورت نظام اکثریتی ساده برگزار می‌شود. اما این امکان وجود دارد که در مکآن‌هایی که قرار است از هر‌یک از آن‌ها چند نماینده انتخاب شوند در مرحله‌ی نخست، از نظام رأی دسته جمعی (مانند کریباتی)یا رأی دسته جمعی حزبی (مانند مالی) نیز استفاده شود.
بدین ترتیب انتخابات در دو مرحله صورت می پذیرد و در نوبت اول، تعدادی از نامزدها حذف می گردند و انتخابات میان دو نامزدی که بیش ترین آراء را کسب نموده اند تکرار می شود و در پایان، فردی که اکثریت قریب به اتفاق آراء را از آن خود می کند، برگزیده می شود. برخی معتقدند که انتخابات باید در چندمرحله صورت پذیر، بدین صورت که در هرمرحله، هرنامزد که حداقل مصوب شده را کسب نماید، به مرحله‌ی بعد راه می‌یابد، این روند تا زمانیکه‌یک نفر برگزیده شود ادامه می‌یابد. طبیعی است که در تحقق چنین شیوه ای در جامعه ای که عوام مردم رأی‌دهندگان آن هستند، در عمل، ناممکن است و تکرار چندین باره ی انتخابات علاوه بر هزینه های سنگین، موجب طولانی شدن بیش از حد زمان انتخابات می شود. در نتیجه بسیاری از کشورها راه میانه درپیش گرفته و احراز نصف به علاوه ی یک آراء را برای انتخاب شدن ضروری دانسته اند.
در صورتی که مخاطبان انتخابات، همه‌ی مردم باشند و نه جمعی گزیده و حرفه ای، امکان تکرار انتخابات بیش از یک بار نیست.
انتخابات در کشورهای جمهوری اسلامی‌ایران (ریاست جمهوری)، افغانستان، الجزیره و... به صورت اکثریتی دومرحله ای صورت می‌پذیرد. در انتخابات ریاست جمهوری ایران نیز حدنصاب راه‌یابی به مرحله‌ی دوم، احراز نصف به علاوه‌ی‌یک آراء می‌باشد. البته در این نظام، اگر شخصی در همان مرحله‌ی اول نصف به علاوه‌ی‌یک آراء را کسب نماید، پیروز انتخابات می‌باشد و نیازی به مرحله‌ی دوم نمی‌باشد، اما در مرحله‌ی دوم، چون انتخابات میان دو نفر برگزار می‌شود، درنتیجه کافیست‌یکی از آن دو‌یک رأی بیش از دیگری کسب نماید، که این خود حاکی از کسب نصف به علاوه‌ی‌یک آراء می‌باشد و وی پیروز انتخابات می‌شود
نظام اکثریتی ساده (تک مرحله ای)
نظام اکثریتی ساده، ساده ترین شکل نظام‌های اکثریتی است و در آن از هر حوزهی انتخابیه‌یک نفر انتخاب می‌شود و رأی دهی در آن، کاندیدا محور است. اسامی‌کاندیداهایی که ثبت نام کرده اند به رأی‌دهندگان ارائه می‌شود و آن‌ها از بین این اسامی‌یکی و تنها‌یکی از آن‌ها را انتخاب می‌کنند. کاندیدای پیروز کسی است که بیش ترین آراء را از آن خود کرده باشد.
در کشورهایی که این نظام انتخاباتی برگزار می‌گردد، احزاب کوچک چشم امیدی به حضور در عرصه ندارند، پس مجبورند با احزاب بزرگ تر ائتلاف تشکیل دهند‌یا اینکه ترکیب شوند؛ در حالت کلی می‌توان گفت که قدرت در دستان یک‌یا چند حزب خاص قدرتمند در حال گردش است و کشور را به چند جناح مختلف بزرگ تبدیل می‌کند و مشکلاتی از قبیل دوری از هدف اصلیِ حزب‌گرایی و تشکیل اختلاف طبقاتی شدید در سیاست، اقتصاد و گاهی اوقات فرهنگ را به همراه دارد؛ چون با تقسیم و گردش قدرت میان چند حزب برتر، اقتصاد و فعالیت های کلان اقتصادی، سیاسی و حتی فرهنگی نیز در میان طرفداران و اعضای حزب حاکم تقسیم می‌شود و درآمدهای کلان، وارد گردش اقتصادی آنان می‌گردد. درنتیجه عوام و دیگر گروه های کوچک هیچ نقشی در کسب این درآمدهای مالی ندارند. در پی آن، احزاب و طرفداران کلان آن‌ها روز به روز پولدارتر و عوام نیز روز به روز فقیرتر خواهند شد و در نتیجه اختلاف طبقاتی بسیار شدیدی ایجاد می‌گردد، مانند درآمد 80 درصدی متعلق به 99% مردم (خواص و احزاب سیاسی حاکم) و درآمد 20 درصدی متعلق به 1% مردم (عوام و گروه های کوچکتر) در آمریکا که اعتراضات وال استریت نتیجه‌ی آن می‌باشد.
امروزه نظام‌های اکثریتی ساده بیش از همه در انگلیس و آن دسته از کشورهایی که به طور تاریخی تحت تأثیر و نفوذ انگلیس بوده اند‌یافت می‌شوند. علاوه بر انگلیس، نمونه های دیگری که از این نظام استفاده می‌کنند و بیش از سایرین مورد تحلیل قرار گرفته اند. کانادا، هند و ایالات متحده (همانگونه که بیان شد) هستند
۰ مطلب با موضوع «انواع نظام های انتخاباتی» ثبت شده است
قسمتی از مقاله نظام انتخاباتی نوین نوشته محمدرضا علی پور - برگرفته از democracy.blog.ir
