توافق روسیه و نروژ بر سر نفت

مناقشه قطب شمال و توافق روسیه و نروژ بر سر نفت
کنستانتین روژنف
گزارشگر اقتصادی بی بی سی
کشمکش ۴۰ ساله بر سر بخشی از دریای برنتس که ظاهرا دارای منابع سرشار نفت و گاز است، با امضای توافقنامه مرزی بین روسیه و نروژ در اقیانوس منجمد شمالی پایان می یابد.
دو کشور تصمیم گرفته اند که منطقه ای مورد مجادله در شمال سواحلشان را نصف مساحت کشور آلمان معادل ۱۷۵۰۰۰ کیلومتر مربع وسعت دارد، بین خود تقسیم کنند.
در این منطقه، بخشی به مساحت ۶۷۰۰۰ کیلومتر مربع که با عنوان “Loop hole” شناخته می شود، منشاء اختلافاتی بین دو کشور در زمینه ماهیگیری بوده است. بعضی کارشناسان معتقدند که امضای این توافق نامه می تواند به حل این مشکل نیز کمک کند.
محور اصلی این مناقشات، دسترسی به منابع نفت و گاز فلات قاره بوده است. با امضای این قرارداد، نروژ می تواند به رغم کاهش منابع نفت و گاز دریای نروژ، میزان تولید نفت و گاز خود را ثابت نگه دارد. در همین حال روسیه نیز این فرصت را پیدا می کند تا دانش و توانایی خود را در مورد پروژه های فراساحل افزایش دهد.
ینس اشتولنبرگ، نخست وزیر نروژ در مصاحبه با ان، آر، کی گفت:"با امضای این قراداد می توانیم فعالیتهای تجاری در این منطقه را توسعه دهیم."
اما عوامل مختلف از ملاحظات سیاسی گرفته تا تغییرات آب و هوا می توانند پیشرفت این امر را دچار مشکل کنند.
تقاضای کمتر
نروژ و روسیه جزو کشورهایی هستند که اشتیاق فراوانی به بهره برداری از منابع نفت و گاز اقیانوس منجمد شمالی دارند که حالا به خاطر ذوب شدن یخ ها قابل دسترس تر شده است.
براساس ادعای وزارت منابع طبیعی روسیه، تنها در دریای برنتس معادل ۷.۶ میلیارد تن سوخت وجود دارد؛ مقدار ذخایر در سمت شرق در دریاهای "لاپتو" و "کارا" نیز بسیار بیشتر است.
این مقدار معادل ۳۹ میلیارد بشکه نفت یا ۶.۶ تریلیون متر مکعب گاز خواهد شد. برخی کارشناسان معتقدند که این مقادیر بسیار خوشبینانه است در صورتی که گروهی دیگر اعتقاد دارند مقدار ذخایر حداقل دو برابر این میزان خواهد بود.

وزارت منابع طبیعی روسیه می گوید تنها در دریای برنتس معادل ۷.۶ میلیارد تن سوخت وجود دارد.
به هر حال دستیابی به این نفت و گاز، مشکل و پرهزینه خواهد بود.
با کاهش شدید قیمت جهانی گاز در دو سال گذشته که با کشف "منابع غیر متعارف گاز" مانند مخازن شیِل در آمریکا و کشورهای دیگر، تشدید هم شده است، مشخص نیست که پیشبرد اکتشاف و استخراج این منابع چه زمانی، و با چه سرعتی به سود دهی خواهد رسید.
تا چند سال پیش اشتیاق فراوانی برای بهره برداری از یک منبع گازی با ذخیره ۳.۲ تریلیون متر مکعب گاز که در ۲ کیلومتری زیر بستر دریا در عمق ۳۵۰ متری قرار دارد، وجود داشت.اما سال گذشته روسیه، استخراج گاز از میدان گازی اشتوکمان که شرکتهای توتال فرانسه، استات اویل نروژ و شرکت انحصاری گاز پروم روسیه مشترکا در آن مشغول کارند را به تاخیر انداخت.
پروژه های طولانی مدت
جاناتان استرن، رئیس بخش تحقیقات گاز در موسسه انرژی آکسفورد می گوید محاسبه دقیق هزینه و سود در اقیانوس منجمد شمالی بسیار حیاتی است. صرف هزینه های گزاف، چنانچه خریداران نفت و گاز حاضر به بازپرداخت هزینه های صرف شده نباشند، فاجعه آمیز خواهد بود.
والری نستروف، تحلیل گر مسائل نفتی بانک سرمایه گذاری تروئیکا دایالوگ تصدیق می کند که ریسک سرمایه گذاری در دریای برنتس تا زمانی که قیمت گاز بهبود نیابد بالا خواهد بود.
او در عین حال تاکید می کند: اما ترس از دست دادن فرصت های آتی، این ریسک را قابل تحمل می کند؛ به همین دلیل شرکت های نفتی از سراسر دنیا هنوز هم به مشارکت در پروژه های اقیانوس منجمد شمالی علاقه نشان می دهند.
او این مساله را به این صورت توجیه می کند که اجرای پروژه ها تا زمانی که به بهره برداری برسند چند سال طول می کشد و احتمالا تا آن زمان قیمت انرژی بالا رفته است.
جستجو برای نفت
بیورن برونستاد از موسسه مشاوره اقتصاد اسکاندیناوی "اکون پویری"، معتقد است نروژ برای استخراج نفت وگاز از دریای برنتس عجله دارد.
او می گوید تولید نفت نروژ در حدود نه سال پیش به اوج خود رسید و از آن زمان تاکنون رو به کاهش بوده است. تولید گاز نیز پس از افزایشی چند ساله، مدتی است که ثابت مانده است.

طرفداران محیط زیست می گویند که به اندازه کافی به مسائلی زیست محیطی توجه نشده است.
حقیقت این است که منابع نفت فلات قاره نروژ رو به اتمام است و اکنون اشتیاق شدیدی برای بهره برداری از مخازن جدید وجود دارد.
آقای برونستاد می گوید:"نروژ بسیار علاقمند است بداند چه مقدار نفت در دریای برنتس وجود دارد."
او توضیح می دهد: "اما روسیه به دلیل اینکه هنوز می تواند نیازش را برای زمان قابل توجهی از منابعش در سیبری تامین کند عجله چندانی در این کار ندارد."
هنوز عملیات اکتشافی زیادی در دریای برنتس صورت نگرفته و بخشی از این کم کاری، به دلیل مناقشات مرزی بوده است.
آقای استرن معتقد است پنج سال دیگر طول خواهد کشید تا میزان ذخایر این مخازن به طور قطعی مشخص شود.
همکاری
اما همه از اینکه دریای برنتس به منطقه ای نفتی تبدیل شود، خوشحال نیستند. ماهیگیران، بوم شناسان (اکولوژیست ها) و حتی برخی از اعضای دولت ائتلافی نروژ، ینس اشتولنبرگ، نخست وزیر نروژ و حزب کارگر را متهم می کنند که بیشتر توجهشان به اکتشاف نفت بوده است و به اندازه کافی به مسائلی نظیر مخاطرات زیست محیطی عملیات اکتشاف و حمل و نقل نفت یا گرمایش زمین توجه نکرده اند.
برخی حتی نگرانند روسیه مانند برخی پروژه هایی که در خشکی و در بخش معدن و انرژی انجام داده، به اندازه لازم نسبت به حفظ محیط زیست اقیانوس منجمد شمالی از خود حساسیت نشان ندهد.
اما آقای نستروف معتقد است که روسیه این بار می تواند از تخصص بالای نروژ در این زمینه استفاده کند. خصوصا که این بار به لطف منابع واقع در خشکی که می تواند نیازش را برای ۱۵ الی ۲۰ سال آینده تامین کند، عجله ای در این کار ندارد.
او می گوید:"در مورد اقیانوس منجمد شمالی باید قبل از هر اقدامی همه جوانب را بسنجید."
به نظر می رسد روسیه به دلیل عدم برخورداری از تجریه کافی در فناوری پروژه های فراساحل، علاقمند است در اجرای طرح های توسعه دریای برنتس با شرکای خارجی همکاری کند.
آقای برونستاد می گوید مساله اصلی برای روسیه ایجاد تعادل بین انگیزه اش برای بهره برداری سریع از منابع نفت و گاز و عدم تمایلش به از دست دادن مالکیت و کنترل استراتژیکش در طولانی مدت است.
او ادامه می دهد:"علائمی مانند مشارکت توتال و استات اویل در میدان گازی اشتوکمان، یا امضای توافقنامه مرزی با نروژ را می توان به عنوان گامهایی در راه اعتماد و همکاری تصور کرد. بهترین سرمایه، اعتماد است."