آغاز جدید در روابط روسیه و افغانستان
آغاز جدید در روابط روسیه و افغانستان
/21.1.2011
وحید مژده، تحلیلگر افغان.
نظر نویسنده مقاله ممکن است مغایر با موضع سایت "افغانستان.رو" باشد. روز پنجشنبه 20 جنوری رئیس جمهور کرزی برای یک سفر رسمی و دوستانهء دو روزه که به دعوت دیمتری مدودف صورت گرفت عازم فدارسیون روسیه شد. همانگونه که گفته شده، قرار است در این سفر بیشتر روی همکاری های اقتصادی، امنیتی و مبارزه با مواد مخدر تبادل نظر صورت گیرد.
کرزی را در این سفر در کنار اراکین دولت، جمعی از تاجران افغان نیز همراهی می کنند. قرار است در این مذاکرات در کنار برنامه هائی که به منظور تشویق سکتور خصوصی روسیه برای سرمایه گذاری در افغانستان صورت گیرد، روی بازسازی پروژه هائی هم بحث صورت گیرد که در دوران اتحاد شوروی در افغانستان ساخته شده است و اکنون نیاز به بازسازی دارد. یکی از مهمترین این پروژه ها تونل سالنگ است که شمال افغانستان را به جنوب وصل می کند.
این تونل در طول ده سال گذشته چندبار بازسازی شد اما به دلیل فساد مالی و اداری و عدم توانائی کمپنی هائی که به این منظور با آنها قرارداد صورت گرفت، همچنان ویرانه باقی مانده است. در این سفر حامدکرزی در مورد خرید سلاح و مهمات از روسیه نیز با مقامات روسی مذاکره خواهد کرد. گفته می شود که خرید سلاح و مهمات به خواست ناتو صورت می گیرد و پول آنرا نیز ناتو خواهد پرداخت و فدارسیون روسیه به افسران افغان آموزش نظامی خواهد داد. مسئلهء بازسازی خانهء فرهنگ اتحادشوروی سابق هم در این مذاکرات مورد توجه خواهد بود. سوال اینست که نزدیکی روابط میان روسیه و افغانستان چه تاثیری بر روابط میان امریکا و افغانستان خواهد گذاشت؟ آیا این نزدیکی موجب نگرانی امریکا نخواهد شد؟ با توجه به پایان جنگ سرد، امریکا به فدارسیون روسیه بیشتر به چشم یک شریک در عرصهء بین المللی می نگرد تا یک رقیب؛ اما شریکی که باید دنباله رو امریکا باشد و باید به سهم کمتر در شراکت قناعت نماید. روسیه از نظر امریکا دیگر توان مبدل شدن به یک رقیب استراتژیک در عرصهء بین المللی را ندارد.
زمانیکه امریکا پا به افغانستان نهاد، توجهی به روسیه نداشت و حتی روسها را شایان همکاری وحتی مشوره در این عرصه ندانست. در این زمان امریکا از انقلاب های رنگین در کشور هائی حمایت کرد که قبلا تحت نفوذ اتحاد شوروی بودند. گسترش ناتو بسوی شرق بی اعتنا به خواست روسها صورت گرفت. در آن زمان روسیه درگیر مشکلات داخلی خودش بود اما این کشور تحت رهبری ولادیمیر پوتین توانست خود را از این ورطه نجات دهد. کشوری که غرب گمان داشت دیگر توان سربلند کردن را نخواهد داشت، ناگهان بپاخاست و به جهان فهماند که هنوز زود است تا با یک ضربه از پا بیافتد و نشان داد که هنوز توان ماندن لااقل بعنوان یک قدرت منطقوی را دارد. در عین حال گذشت زمان به امریکا نشان داد که روسیه کشور مهمی است و کشور های آسیای میانه هنوز هم از روسیه حرف شنوی دارند.
ناامنی ها در پاکستان موجب شد تا کاروان های تدارکاتی ناتو مورد حمله قرار گیرد. بنابراین امریکا بیاد روسیه افتاد و به این نتیجه رسید که باید روسها را تشویق به همکاری با امریکا و ناتو در افغانستان نماید. جنگ افغانستان مشکلات زیادی را برای امریکا در قبال داشت. امریکا جنگ علیه آنچه که تروریسم خوانده می شد از افغانستان آغاز کرد اما از پیروزی در برابر گروهی ناتوان آمد که گفته می شد از حمایت مردم در داخل و از حمایت کشورهای خارجی جز بخشی از ساختار قدرت در پاکستان برخوردار نیست. این وضع برای یک ابرقدرت که ادعای رهبری جهان را دارد تحقیر کننده بود. روسها در مورد اهداف طویل المدت امریکا در این منطقه شک دارند. ازدیاد تولید مواد مخدر در افغانستان درقدم اول روسها را هدف قرار داد و این سوال را در روسیه بمیان آورد که آیا امریکا جنگ تریاک را علیه روسیه براه نیانداخت تا این کشور را بیشتر از پیش تضعیف نماید؟ متحدین امریکا در ناتو علاقهء چندانی به جنگ در افغانستان ندارند. بسیاری از این کشورها به حضوری سمبولیک در افغانستان اکتفا کرده اند. از طرف دیگر پاکستان که راه تدارکاتی ناتو از آن می گذرد کشور بی ثباتی است ونمی توان به راه تدارکاتی نامطمئن آن متکی بود. چگونه باید پای روسیه را به جنگ افغانستان کشاند؟ یک راه این بود تا وضع در شمال افغانستان ناامن گردد.
برای این کار هلی کوپتر هائی که مشخص نبود از کجا هستند، تعدادی افراد مسلح را به شمال افغانستان انتقال دادند و به این ترتیب ناامنی ها به شمال گسترش یافت. رسیدن مجدد طالبان به مرز های آسیای میانه برای روسها می توانست نگران کننده باشد. صدور مواد مخدر از افغانستان به روسیه راه دیگری برای نگران ساختن روسیه بود و در عین حال گروه های مسلح از آسیای میانه تحت رهبری طاهر یولداش که صدور طالباننیزم به آسیای میانه در صدر برنامه های شان قرار دارد، خبرهای خوشی برای ماسکو نیست. در این گروه، افرادی از چچنیا، ازبکستان و تاجکستان دیده می شوند که در وزیرستان مستقر اند و تاکنون امریکا از این گروهها بعنوان تروریست نام نبرده است.
امریکا در رابطه با برقراری سپر موشکی در پولیند و جمهوری چک در برابر روسیه کوتاه آمد و گرجستان را در جنگ با روسها تنها گذاشت. اینها امتیازاتی بود که امریکا به روسیه داد تا از حساس شدن این کشور در برابر جریانات منطقه جلوگیری نماید. در عین حال امریکا در برابر برنامهء اتومی ایران نیازمند همکاری روسهاست. روز شنبه هشت عقرب سال روان نیروهای امریکائی و روسی طی یک عملیات مشترک در ننگرهار در شرق افغانستان، چندین لابراتوار مواد مخدر را تخریب کرده اند، حکومت افغانستان از این اقدام ناتو بشدت انتقاد کرد. گفته شده که آمادگی ها برای این عملیات مشترک از دوماه قبل گرفته شده بود. پس از خروج نیروهای اتحاد شوروی از افغانستان، این نخستین باری بود که خبر از حضور سربازان روسی در داخل افغانستان رسید که در یک عملیات نظامی شرکت کرده اند. روسها از مواد مخدر تولید شده در افغانستان متضرر شده اند و خواستار مبارزهء جدی با این پدیده اند. اما امسال به دلیل گران شدن نرخ تریاک که ناشی از کاهش تولید در سال گذشته است، این نگرانی وجود دارد که تولید تریاک در افغانستان بیشتر گردد و این مسئله برای روسها نگران کننده است.
امریکا برای اردوی ملی افغانستان از روسیه هلی کوپتر خریده است و روسها می خواهند شریک امریکا در افغانستان باشند. پس نزدیک شدن افغانستان به روسیه موجب نگرانی روسها نیست. هرچند حامدکرزی با لحن تهدید آمیز از امریکائی ها خواسته بود که اگر به افغانستان سلاح سنگین ندهند، از جای دیگری آنرا بدست خواهند آورد. این (جای دیگر) اگر روسیه باشد، دیگر زمان دادن سلاح مفت از جانب روسها به پایان رسیده است. سرک هائی که در دوران اتحاد شوروی در افغانستان ساخته شد دارای کیفیت عالی بود و افغانستان می خواهد در این بخش نیز همکاری شرکت های روسی را جلب نماید اما باید بخاطر داشت که روسیه دیگر یک کشور ثروتمند نیست و در خود این کشور نیز جاده هائی که در دوران شوروی سابق ساخته شده حتی در داخل شهر ماسکو در بعضی جاها نیاز به ترمیم دارد اما مشکلات اقتصادی روسیه تاکنون مانع این بازسازی شده است.
در این رابطه می توان با بخش خصوصی قرار داد بست و نمی توان به کمک رایگان روسها در این عرصه خوشبین بود. حامدکرزی در این سفر تلاش خواهد نمود تا در مورد خرید تیل از روسیه به توافق دست یابد. روسیه به کشور های مشترک المنافع خود به قیمت نازلتر تیل صادر می کند و افغانستان نیز امیدوار است تا از بصورت استثنائی از چنین امتیازی برخوردار گردد. بصورت کلی می توان گفت که این سفر به هیچ صورت به ضرر امریکا نیست بلکه می توان گفت سفری در راستای اهداف امریکا و ناتو در افغانستان است که می تواند به نفع روسیه و افغانستان باشد
