از سر قند تا وین
از سمرقند تا وین؛ دولت فراگیر و مبتنی بر اراده مردم در افغانستان شکل بگیرد
نشست سران سازمان همکاری‌های شانگهای و نشست چهرههای سیاسی مخالف طالبان در شهر وین با تأکید بر ایجاد دولت فراگیر در افغانستان به پایان رسیده است. سازمان همکاری‌های شانگهای بر اهمیت تشکیل دولت فراگیر متشکل از سایر گروه‌های قومی، دینی و سیاسی در افغانستان تأکید کرده و آن را عامل مهم برای حفظ امنیت و توسعه منطقه عنوان کرده است. همچنان چهرههای سیاسی مخالف طالبان که در شهر وین گرد آمده بودند، خواستار ایجاد دولتی مبتنی بر اراده مردم در افغانستان شده‌اند. این چهرههای سیاسی گفته‌اند که طالبان در یک سال گذشته با انحصار، تمامیت‌خواهی و عدم تمکین به اراده مردم، به پیش رفته‌اند.
بیست‌ودومین نشست سران سازمان همکاری‌های شانگهای روز جمعه، ۲۵ سنبله، با شعار « گفت‌وگو و همکاری در جهان به‌هم‌پیوسته» به ریاست شوکت میرضیایف، رییس‌جمهور اوزبیکستان، با حضور سران کشورهای چین، روسیه، هند، ایران، قزاقستان، بلاروس، ترکیه، آذربایجان، قرقیزستان، پاکستان، تاجیکستان، مغولستان و ترکمنستان در شهر سمرقند برگزار شد.
هرچند افغانستان عضو ناظر این سازمان می‌باشد، اما پس از سلطه طالبان بر کشور، از این گروه برای اشتراک در نشست سران سازمان همکاری‌های شانگهای دعوت به عمل نیامد. رحمت‌الله نوریمبتوف، هماهنگ‌کننده اوزبیکستان در امور اجلاس شانگهای، روز چهارشنبه، ۲۳ سنبله، به رسانه‌ها گفت که این سازمان نمی‌خواهد در حال حاضر روابط رسمی با طالبان داشته باشد.
نشست سران سازمان همکاری‌های شانگهای که روز جمعه، ۲۵ سنبله، آغاز شده بود، دیروز، شنبه، ۲۶ سنبله، با تأکید بر ایجاد دولت فراگیر، متشکل از اقوام و مذاهب مختلف در افغانستان به پایان رسیده است. در بیانیه پایانی این نشست، آمده است که کشورهای عضو خواستار ادامه تلاش برای کمک‌‌رسانی به مردم افغانستان می‌باشند. همچنان سران این نشست حل معضل افغانستان را یکی از مهم‌ترین عوامل برای حفظ امنیت و توسعه در منطقه شانگهای دانسته‌اند.
اعضای این سازمان گفته‌اند که از افغانستان مستقل، بی‌طرف، دموکراتیک و عاری از تروریسم، جنگ و مواد مخدر حمایت میکنند و تأکید دارند که کشورهای عضو، عزم خود را برای تدوین فهرست یک‌پارچه از سازمان‌های تروریستی، جدایی‌طلب و تندرو اعلام کنند.
با آن‌که طالبان برای شرکت در این نشست دعوت نشده بودند، اما مسوولان این گروه از برگزاری نشست شانگهای استقال کرده‌اند. بلال کریمی، معاون سخنگوی طالبان، گفته است: «طالبان همواره روابط خوبی با اعضای سازمان همکاری‌های شانگهای داشته و امیدواریم این نشست نتایج مثبتی داشته باشد و از طریق گفت‌وگوهای دیپلماتیک و همکاری با افغان‌‌ها در حل مسایل، پیشرفت‌ها به میان بیاید.»
در همین حال، نشست چهرههای سیاسی مخالف طالبان که روز جمعه، ۲۵ سنبله، با حضور شماری از چهرههای سیاسی به شمول احمد مسعود، رهبر جبهه مقاومت ملی در شهر وین اتریش برگزار شده بود با تأکید بر «حمایت از مقاومت، مبارزه زنان و ایجاد دولت مبتنی بر اراده مردم» پایان یافته است. چهرههای سیاسی اشتراک‌کننده در این نشست با صدور اعلامیه‌ای گفته‌اند: «از مقاومت مردم افغانستان برای تأمین خواست‌های مشروع و حق‌طالبانه مردم، حمایت می‌کنیم.»
اشتراک‌کننده‌گان نشست وین در اعلامیه خود گفته‌اند که با سپری شدن یک سال از سلطه طالبان بر افغانستان «تلاش‌های ملی و بین‌المللی برای ایجاد یک حکومت فراگیر، مسوول و پاسخ‌گو تا هنوز نتیجه نداده و اداره طالبان همچنان بر انحصار، تمامیت‌خواهی و عدم تمکین به ایجاد دولت برخاسته از آرای مردم اصرار می‌ورزد.»
در اعلامیه همچنان آمده است که طالبان از گسترش و فعالیت گروه‌های تروریستی منطقه‌ای و بین‌المللی در افغانستان حمایت کرده‌اند. از این‌رو، اشتراک‌کننده‌گان این نشست از کشورها خواسته‌‌اند تا در مبارزه با تروریسم، بدون تمایز اقدام کنند و در زمینه ایجاد یک نظام مردم‌سالار و دموکراتیک افغانستان را یاری برسانند.
چهرههای سیاسی اشتراک‌کننده در نشست وین از اجماع منطقه‌ای و جهانی برای به رسمیت نشناختن «رژیم طالبان تا ایجاد دولت مبتنی بر اراده مردم سپاس‌گزاری کرده است»، اما خواستار به رسمیت نشناختن این گروه شده و بر حل معضل افغانستان از مجاری سیاسی تأکید کرده‌اند.
در اعلامیه چهرههای سیاسی مخالف طالبان از «مبارزه تاریخی و برحق زنان افغانستان» حمایت و بر بازگشایی فوری مکتب‌های دخترانه بالاتر از صنف ششم، بدون تغییر در نصاب درسی، تأکید شده و نشست وین آغاز نیک در راستای یک گفتمان بزرگ ملی و دموکراتیک برای حل معضل افغانستان دانسته شده است.
اشتراک‌کننده‌گان نشست وین همچنان خواستار آغاز روند سیاسی معنا‌دار میان جریان‌ها، احزاب و فعالان سیاسی و مدنی شده‌اند. این اشتراک‌کننده‌گان بر آغاز گفت‌گوها با حمایت سازمان ملل و جامعه جهانی تأکید کرده و گفته‌اند: «ما طرف‌دار حل معضل کشور از راه گفت‌وگوی سیاسی هستیم و آن را گزینه مطلوب می‌دانیم و در این راه از تمام ابزار لازم در چارچوب قوانین بین‌المللی استفاده خواهیم کرد و به نقش کلیدی سازمان ملل و کشورهای منطقه و جهان تأکید می‌نماییم.»
نشست وین در روز نخست، عقب درهای بسته با حضور احمد مسعود، رهبر جبهه مقاومت ملی و شماری از مقام‌های دولت پیشین افغانستان و فعالان سیاسی از جمله رنگین دادفر سپنتا، زلمی رسول، رحمت‌الله نبیل، فوزیه کوفی، نظیف شهرانی، شاه‌گل رضایی، میرویس بلخی، طیب جواد، منصور نادری، شکریه بارکزی و برخی از فعالان مدنی مخالف طالبان برگزار شد.
طالبان تاکنون درباره این نشست واکنش رسمی نشان نداده‌اند، اما دست‌کم پنج تن از مهاجران افغان مقیم اروپا در روز نخست این نشست، در مخالفت با برگزاری نشست وین دست به اعتراض زدند و گفتند که جنگ در افغانستان پایان یافته است.
از سوی دیگر، شمار زیادی از مهاجران در هم‌سویی با این چهرههای سیاسی، روز شنبه، ۲۶ سنبله، در محل برگزاری این نشست تجمع و در حمایت از جبهه مقاومت، علیه طالبان شعار داده‌اند.
گفتنی است که این نشست با حضور رهبر جبهه مقاومت ملی در حالی در اتریش برگزار شد که طالبان در هفته گذشته بیش از ۷۰ تن از نیروهای این جبهه را با دستان بسته تیرباران کرده‌اند. از همین‌رو، برخی از کاربران شبکه‌های اجتماعی حضور رهبر جبهه مقاومت را در این نشست‌ها نمایشی خوانده، خواستار رسیده‌گی به وضعیت این جبهه در افغانستان شده‌اند.
این همه در حالی است که تشکیل حکومت فراگیر در یک سال گذشته از خواست‌های اساسی شهروندان، رهبران احزاب و چهرههای سیاسی بوده است. طالبان احزاب سیاسی را به‌عنوان نهادهای دخیل در سیاست افغانستان به رسمیت نمی‌شناسند و همچنان از چهرههای سیاسی که پس از ۲۴ اسد به بیرون از کشور فرار کرده‌اند، می‌خواهند که بدون مداخله در امور سیاسی افغانستان، به کشور برگردند.
کشورهای غربی و منطقه‌ای نیز در یک سال گذشته بارها خواستار ایجاد دولت فراگیر در افغانستان شده‌اند؛ خواستی که طالبان به آن تکمین نمی‌کنند. پس از سقوط نظام جمهوری در افغانستان، کشورها و سازمان‌های جهانی در همه نشست‌های بین‌المللی خواستار ایجاد دولت‌فراگیر و همه‌شمول هستند. طالبان اما رژیم کنونی را همه‌شمول و فراگیر توصیف میکنند و حاضر نیستند احزاب سیاسی، شخصیت‌های سیاسی و نماینده‌گان دیگر اقوام را در حکومت شریک سازند
