حمله مرگبار بر آموزشگاه «کاج
واکنش‌ها در برابر فروغلتیدن کاج‌ها؛ طالبان در محافظت از اقلیت‌ها «ناکام مطلق و شریک جرم» خوانده شدند
حمله مرگبار بر آموزشگاه «کاج» که ده‌ها کشته و زخمی برجا گذاشت، واکنش‌های تند شهروندان، چهره‌های سیاسی و سازمان‌های بین‌المللی را در پی داشته است. سازمان عفو بین‌الملل و دیدهبان حقوق بشر طالبان را در محافظت از اقلیت‌ها در کشور «ناکام مطلق» توصیف کرده‌اند. سخنگوی طالبان اما ضمن نکوهش، این حمله را «وحشت بزرگ» خوانده است.
سازمان عفو بین‌الملل روز جمعه، ۸ میزان، با صدور بیانیه‌ای حمله بر آموزشگاه کاج در دشت برچی، منطقه هزاره‌نشین کابل را «شکست مطلق طالبان در حفاظت از اقلیت‌ها» خوانده است. در این بیانیه به نقل از سمیرا حمیدی، از مقام‌های این سازمان در آسیای جنوبی آمده است: «حمله دهشت‌ناک امروز تازه‌ترین مورد از یک رشته حملات به مناطق عمدتاً با جمعیت هزاره و شیعه، یادآور شرم‌آور از ناکامی و شکست مطلق طالبان به عنوان مسوولان حاکم، در حفاظت از مردم افغانستان است.» مسوولان این سازمان طالبان را در عرصه حفاظت از اقلیت‌های مذهبی، به ویژه شهروندان هزاره و اهل تشیع افغانستان به کم‌توجهی متهم کرده است. در اعلامیه افزوده شده است: «باید اقدامات فوری برای تضمین امنیت همه مردم زیر حاکمیت طالبان، به ویژه اعضای جوامع اقلیت‌ها برداشته شود.»
دیدهبان حقوق بشر نیز طالبان را به ناکامی در حفاظت از اقلیت‌ها متهم می‌کند. فرشته عباسی، پژوهشگر بخش آسیا در دیدهبان حقوق بشر در صحبت با روزنامه ۸صبح، دیدگاه این نهاد را به اشتراک گذاشته است. دست‌اندرکاران این نهاد درباره حمله بر آموزشگاه کاج در کابل می‌گویند: «این انفجار بار دیگر نشان می‌دهد که چگونه طالبان در حفاظت از اقلیت‌ها در افغانستان ناکام هستند.»
از سوی دیگر، ریچارد بنت، گزارشگر ویژه حقوق بشر سازمان ملل برای افغانستان، در رشته توییتی این حمله را «جنایت بین‌المللی» توصیف می‌کند و می‌گوید: «حمله بر مراکز آموزشی مردم هزاره و شیعه باید متوقف شود. حمله به آینده افغانستان را پایان دهید، جنایت بین‌المللی را بس کنید.»
در کنار این، دفتر هیأت معاونت سازمان ملل متحد در افغانستان (یوناما) نیز به حمله انتحاری دیروز واکنش نشان داده است. یوناما در صفحه توییترش نوشته است: «در جریان وخامت اوضاع امنیتی در افغانستان، امروز انفجار دیگری در کابل رخ داد. در این حمله بی‌رحمانه به یک مرکز آموزشی در منطقه‌ای اکثریت هزاره و شیعه‌نشین به افراد ملکی تلفات زیادی وارد شده است.»
همزمان با واکنش سازمان‌های بین‌المللی، شماری از چهره‌های سیاسی کشور نیز حمله مرگبار بر مرکز آموزشی کاج را نکوهش کرده‌اند. صبغت‌الله احمدی، سخنگوی جبهه مقاومت ملی با نشر توییتی گفته است: «حاکمیت طالبان اشغال‌گر و حضور آزادانه گروه‌های تروریستی دیگر در افغانستان، امنیت فزیکی و روانی مردم افغانستان، منطقه و جهان را تهدید می‌کند.»
همچنان حزب جمعیت اسلامی افغانستان به رهبری صلاح‌الدین ربانی، در اعلامیه‌ای آورده است: «حمله تروریستی امروز یک‌بار دیگر نشان داد که گروه طالبان از تأمین امنیت مردم افغانستان عاجز بوده و دارای کاستی‌های جدی مدیریتی و پیوند ناگسستنی با سایر گروه‌های تروریستی می‌باشد.»
حامد کرزی، رییس‌جمهور پیشین کشور، در بیانیه‌ای حمله بر آموزشگاه کاج را «جنایت ضدبشری و دسسیه دشمنان وطن» خوانده است. عبدالله عبدالله، رییس پیشین شورای عالی مصالحه نیز این حمله را تقبیح کرده و گفته است: «کشتار قساوت‌بار را کار دشمنان صلح و پیشرفت کشور می‌دانم.»
با این حال، محمدامین احمدی، عضو هیأت مذاکره‌کننده صلح دولت پیشین در برگه فیس‌بوکش مطلبی را زیر عنوان «شعله‌های زنده‌گی‌سوز نفرت و تعصب» نوشته است. آقای احمدی نگاشته است: «تولید نفرت علیه هزاره‌ها و شیعیان در افغانستان، همان‌گونه که در گزارش گزارشگر ویژه حقوق بشر ملل متحد نیز آمده است، در بعضی مساجد به گونه علنی جریان دارد.» احمدی افزوده است که طالبان رسماً شهروندان شیعه‌مذهب افغانستان را از حقوق سیاسی، مذهبی و فرهنگی محروم کرده و به حاشیه رانده‌اند.
در همین حال، شماری از چهره‌های سیاسی و شهروندان کشور، طالبان را عامل ترویج حمله‌های انتحاری در کشور خوانده‌اند. شهرزاد اکبر، رییس پیشین کمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان، در صفحه توییترش نوشته است: «آغازگر وحشت بزرگ شما بودید که حملات انتحاری در میان بازارها، رستورانت‌ها و مساجد را جهاد نامیده، عام و مقدس ساختید.» خانم اکبر افزوده است: «کودکان را آموزش قتل و کشتن دادید، بی‌شرمانه به قتل افراد ملکی چون خبرنگاران و قضات افتخار کردید. نقش شما در عام‌سازی فرهنگ انتحار نه فراموش شدنی است و نه بخشیدنی.»
بهار مهر، یکی از کاربران شبکه‌های اجتماعی نگاشته است که هزاره‌ها به‌گونه آگاهانه و برنامه‌ریزی‌شده هدف قرار می‌گیرند. به گفته او: «طالبان، داعش، القاعده و سایر گروه‌های تروریستی سنی، حذف هزاره‌ها را همانند حمله به اهداف یهودی، مسیحیان و هندوها در اولویت فعالیت‌های تروریستی خود دارند.» او افزوده است که شورای امنیت سازمان ملل متحد باید گام عملی برای محافظت از هزاره‌ها روی دست گیرد و به این تراژیدی پایان دهد.
شهروندان کشور با واکنش‌های‌شان در رسانه‌ها و فضای مجازی نیز طالبان را در تأمین امنیت ناکام می‌خوانند و اظهارات مقام‌های طالبان مبنی بر «تأمین امنیت سرتاسری در افغانستان» را به انتقاد می‌گیرند.
این واکنش‌ها پس از حمله انتحاری در داخل صنف درسی آموزشگاه «کاج» در منطقه هزاره‌نشین دشت برچی از مربوطات ناحیه ۱۳ شهر کابل بالا گرفته است. این حادثه حوالی ساعت ۰۶:۳۰ بامداد جمعه، ۸ میزان، اتفاق افتاده است. هرچند طالبان گزارش داده‌اند که در این رویداد ۱۹ تن جان باخته و ۲۷ تن دیگر زخمی شده‌اند، اما منابع مردمی از جان باختن دست‌کم ۵۷ دانش‌آموز خبر می‌دهند. فهرست‌هایی که در رسانه‌های اجتماعی دست‌به‌دست می‌شود، نشان می‌دهد که بیشتر قربانیان این حمله انتحاری را نوجوانان شکل می‌دهند. یوناما با نشر توییتی گفته است که در این حادثه ۶۰ تن کشته و زخمی شده‌اند.
گفته می‌شود که فرد انتحاری پس از کشتن محافظان این مرکز آموزشی از دروازه‌ای که مربوط به رفت‌وآمد دانش‌آموزان دختر بوده، وارد صنف درسی شده و مواد همراهش را در وسط صنف منفجر کرده است. از همین‌رو، اکثر قربانیان این حمله را دختران تشکیل می‌دهند. این حمله انتحاری در حالی روز جمعه صورت گرفته که دانش‌آموزان در پایان هفته برای سپری کردن امتحان آزمایشی کانکور در این مرکز آموزشی تجمع کرده بودند. آزمون کانکور قرار است در کابل به زودی برگزار شود.
با روی کار آمدن رژیم طالبان در کشور، حمله بر مناطق هزاره‌نشین بیشتر شده است. دیدهبان حقوق بشر، روز سه‌شنبه، ۱۵ سنبله، با نشر گزارشی گفته بود که پس از تسلط طالبان بر افغانستان، ۱۳ حمله انتحاری بر مواضع شیعیان که عمدتاً هزاره‌اند، صورت گرفته و در نتیجه آن حدود ۷۰۰ تن کشته و یا زخمی شده‌اند.
در پی این واکنش‌ها، ذبیح‌الله مجاهد، سخنگوی طالبان حمله بر آموزشگاه کاج را «وحشت بزرگ» خوانده و آن را نکوهش کرده است. مجاهد در صفحه توییترش نوشته است: «در راستای ]گرفتاری[ و مجازات عاملین جنایت‌کار این رویداد اقدامات لازم صورت می‌گیرد.»
براساس روایت مدیران آموزشگاه کاج و نزدیکان قربانیان، مهاجم انتحاری نخست محافظان این مرکز آموزشی را به رگبار بسته و سپس خود را در میان اشتراک‌کننده‌گان امتحان آزمایشی کانکور، منفجر ساخته است. سید نسیم، محافظ آموزشگاه کاج، از نخستین قربانیان این حادثه است. رقیه ساعی یکی از نزدیکان او در صحبت با روزنامه ۸صبح می‌گوید: «امروز ناله‌های مادر، خانم و بچه‌های سید نسیم قلبم را تکه‌تکه کرد.» خانم ساعی می‌افزاید: «از سید نسیم، محافظ آموزشگاه کاج، پنج یتیم به‌جا مانده است. یک مرمی در فرق سرش و یک مرمی در قلب‌اش زده بودند، خانه‌شان محشر و واویلا بود.» او به نقل از خانم سید نسیم می‌گوید: «ما وقتی که خبر شدیم، به شفاخانه رفتیم، شوهرم دو مرمی خورده، یکی بر فرقش و یکی هم به قلبش، طالبان با ما بسیار رویه بد کردند و به زور بیرون کردند. با عذر و زاری تا آمدن مردم توانستیم جنازه‌اش را تسلیم شویم.»
نوید تیمور، برادر شکریه، دانش‌آموزی که در حمله بر آموزشگاه کاج زخمی شده و در حالت بی‌هوشی به سر می‌برد، در صحبت با روزنامه ۸صبح می‌گوید: «صبح وقتی طرف دانشگاه می‌رفتم، در فیس‌بوک دیدم که یک انتحاری سمت دشت برچی در کورس کاج شده. همشیره‌هایم همان‌جا رفته بودند، پس آمدم خانه. کسی را چیزی نگفتم، موترسایکل را گرفتم و رفتم. آن‌جا ]آموزشگاه کاج[ که رفتم، طالب‌ها نماندند. بسیار زیاد معطل شدم. داخل کورس نمی‌ماندند. باز شفاخانه وطن رفتم. لیست شهدا و زخمی‌ها را سیل کردم. باز هم نبودند. زخمی‌ها را پانسمان می‌کردند و به شفاخانه‌های دیگر انتقال می‌دادند.» او پس از تلاش‌های فراوان توانسته خواهرش را در شفاخانه ایمرجنسی کابل پیدا کند که در حالت بی‌هوشی به سر می‌برد.
ظاهر مدقق که خواهرزاده و دختر مامایش را در این حادثه از دست داده، در فیس‌بوکش نوشته است: «مرضیه و هاجر ما باهم بزرگ شدند، باهم مکتب رفتند و در کورس آماده‌گی هم کنار هم می‌نشستند. مرضیه دختر خواهرم و هاجر دختر مامایم بود.» آقای مدقق همچنان نگاشته است: «امروز هم رفته بودند کانکور آزمایشی بدهند، اما خبر نداشتند که امروز کانکور آزمایشی ندارند، امروز برنامه دیگری است. خبر نداشتند امروز برنامه است مرضیه‌ها و هاجرهای ما را سلاخی کنند.»
این در حالی است که بازمانده‌گان حمله انتحاری بر آموزشگاه کاج از برخورد خشن افراد طالبان شکایت دارند و می‌گویند که آنان را حتا برای اهدای خون و دیدن زخمیان‌شان به داخل شفاخانه‌ها اجازه نداده‌اند. طالبان در ساعات اولیه وقوع انفجار به هیچ کسی اجازه تصویربرداری نداده‌اند. همچنان گزارش شده است که طالبان چندین خبرنگاری که در حال پوشش خبری این حادثه بودند را برای ساعاتی بازداشت کرده‌اند.
این دومین باری است که این مرکز آموزشی مورد حمله قرار می‌گیرد. آموزشگاه کاج قبلا زیر نام آموزشگاه موعود فعالیت داشت. این آموزشگاه در سال ۱۳۹۷ نیز مورد حمله قرار گرفت که ده‌ها دانش‌آموز آن کشته و زخمی شدند. شماری از کاربران شبکه‌های اجتماعی با اشتراک روایتی از قربانیان این حادثه، تصاویر بی‌جان صابره، قربانی دیگر این حادثه را دست‌به‌دست می‌کنند که پیکر او و هم‌اتاقی‌اش، مدینه به ولسوالی جاغوری ولایت غزنی انتقال داده شده است. کاربران شبکه‌های اجتماعی می‌گویند: «صابره از جاغوری به کابل آمده بود. با مدینه یک‌جا اتاق کرایه کرده بود تا هردو برای آزمون کانکور آماده‌گی بگیرند. حالا پیکر بی‌جان صابره و مدینه را به زادگاه‌شان می‌برند.»
این کاربران با راه‌اندازی هشتک «#StopHazaraGenocide» قصه‌ها و روایت‌های جداگانه‌ای از قربانیان این حادثه را به اشتراک گذاشته‌اند و از سازمان ملل متحد و نهادهای حقوق بشری خواسته‌اند که در زمینه محافظت از اقلیت‌های قومی و مذهبی در افغانستان اقدامات اساسی را روی دست بگیرند
