ممنوعين سفر خارجي طالبان
ممنوعیت سفر خارجی طالبان؛ آیا فیصله شورای امنیت سازمان ملل نقض شده است؟
معافیت سفرهای خارجی مقام‌های ارشد طالبان بیش از چهار ماه می‌شود که پایان یافته است. شورای امنیت سازمان ملل متحد در ماه اسد سال روان خورشیدی نشستی را پیرامون معافیت سفرهای خارجی ۱۳ مقام طالبان برگزار کرده بود. این نشست اما بی‌نتیجه پایان یافت. پس از آن، شورای امنیت سازمان ملل در زمینه تعزیرات بر مقام‌های این گروه تصمیم تازه‌ای نگرفته و مهلت معافیت سفرهای آنان تمدید نشده است. در تازه‌ترین مورد، دو تن از اعضای رهبری طالبان به امارات متحده عربی سفر کرده و با مقام‌های این کشور دیداری داشته‌اند. شماری از شهروندان و سیاستمداران با انتقاد از مقام‌های دولت امارات متحده عربی، می‌پرسند که این کشور چرا به فیصله‌های شورای امنیت سازمان ملل متحد احترام نمی‌گذارد. آگاهان امور اما میزبانی امارات متحده عربی از رهبران طالبان را رقابت این کشور با قطر عنوان می‌کنند. این در حالی است که مقام‌های رهبری طالبان چندی پیش از عدم تمدید معافیت سفرهای خارجی اعضای این گروه انتقاد کرده بودند.
ملا محمدیعقوب مجاهد، سرپرست وزارت دفاع طالبان، روز شنبه، ۱۲ قوس، در حالی به امارات متحده عربی سفر کرده است که مهلت معافیت سفرهای خارجی مقام‌های این گروه از سوی شورای امنیت سازمان ملل به پایان رسیده است. ذبیح‌الله مجاهد، سخنگوی این گروه، با نشر توییتی هدف سفر ملا محمدیعقوب را «تقویت روابط بین دو کشور و رفع مشکلات افغان‌های مقیم در آن کشور» عنوان کرده است. اما شماری از آگاهان امور، سفر او را در راستای چانه‌زنی در مورد ایجاد حکومت همه‌شمول و نزدیکی طالبان با امارات متحده عربی عنوان می‌کنند. به گفته آنان، این کشور در حالی که طالبان را به رسمیت نشناخته، اما در رقابت با قطر وارد میدان شده و می‌خواهد سلطه خود را بالای این گروه افزایش دهد.
همزمان با سفر سرپرست وزارت دفاع طالبان، انس حقانی، از اعضای رهبری این گروه، نیز به امارات متحده عربی سفر کرده است. تصاویری که از جریان نشست‌های این گروه با شماری از شهروندان افغانستان مقیم امارات به نشر رسیده است، نشان می‌دهد که هر دو در یک نشست حضور دارند.
ملا محمدیعقوب مجاهد، سرپرست وزارت دفاع طالبان و انس حقانی، از اعضای رهبری این گروه، در حالی به امارات متحده عربی سفر می‌کنند که معافیت سفرهای خارجی آنان حدود چهار ماه قبل به پایان رسیده و پس از آن شورای امنیت سازمان ملل متحده در این مورد تصمیم تازه‌ای اتخاذ نکرده است. شورای امنیت سازمان ملل متحد شب جمعه، ۲۸ اسد، نشستی را پیرامون تمدید معافیت سفر ۱۳ مقام ارشد طالبان برگزار کرد که سرانجام بدون نتیجه پایان یافت و این معافیت تمدید نشد.
با این حال، منابع دیپلماتیک در مجمع عمومی سازمان ملل متحد به روزنامه ۸صبح می‌گویند که در مورد تمدید ممنوعیت سفر ۱۳ تن از اعضای ارشد طالبان تا حال کدام تغییری نیامده است. به گفته آنان، هیچ تصمیم جدیدی از جانب شورای امنیت سازمان ملل در این زمینه گرفته نشده است.
این منابع دیپلماتیک در مورد معافیت سفر ده‌روز ملا خیرالله خیرخواه، سرپرست وزارت اطلاعات و فرهنگ طالبان به روسیه، می‌گویند که این اقدام به درخواست روسیه در شورای امنیت صورت گرفته و این شورا تنها ۱۰ روز معافیت سفر برای او صادر کرده است. این منابع تاکید می‌ورزند که در مورد سفر ملا یعقوب، سرپرست وزارت دفاع طالبان، هیچ تصمیمی گرفته نشده است. آنان احتمال می‌دهند که امارات متحده عربی به‌عنوان عضو شورای امنیت سازمان ملل، توافقی با این شورا کرده باشد که تاکنون همه‌گانی نشده است.
ملا خیرالله خیرخواه، سرپرست وزارت اطلاعات و فرهنگ طالبان، معافیت سفر ده‌روزه را به خاطر اشتراک در پنجاهمین سالگرد کنوانسیون حفاظت از میراث فرهنگی جهان به دست آورده است. این در حالی است که طالبان در دهه ۷۰ خورشیدی یک میراث فرهنگی نادر را در افغانستان نابود کردند. تندیس بودای بامیان از سوی این گروه تخریب شد و نیز بخشی از مجمسه‌های آرشیف ملی کشور ویران گردید.
با این حال، منابع دیپلماتیک در مورد سفر انس حقانی، از اعضای رهبری شبکه حقانی، می‌گویند که او در فهرست تعزیرات شورای امنیت سازمان ملل متحد قرار ندارد.
دیدگاه آگاهان امور سیاسی در مورد سفرهای خارجی مقام‌های طالبان
به گفته آگاهان امور سیاسی، کشورهای عضو سازمان ملل متحد مسوولیت دارند تا از فیصله‌های شورای امنیت این سازمان پیروی کنند. به گفته آنان، تعامل با طالبان و سفرهای خارجی مقام‌های آنان، جزو امنیت بین‌المللی شمرده می‌شود و هر نوع گفت‌وگو با این گروه خارج از سازوکارهای این شورا، حمایت غیرمستقیم از طالبان و کنار گذاشتن مردم افغانستان است.
از نظر این آگاهان سیاسی، امارات متحده عربی در حالی که از حامیان کلیدی طالبان در دو دهه گذشته به شمار می‌رود، اما نسبت به قطر اشراف کمتری بالای طالبان دارد و از همین رو تلاش می‌کند با تعامل بیشتر، سلطه خود را افزایش دهد.
دکتر ذاکر‌حسین ارشاد، استاد دانشگاه بخارست رومانیا، در صحبت با روزنامه ۸صبح می‌گوید: «همان‌گونه که افغانستان جغرافیای جنگ‌های نیابتی است، طالب سازمان پیش‌برد اراده گروه‌های مختلف و رقیب و خصم‌ها است. در ساختار این گروه ظرفیت‌های چندگانه و متناقض و‌جود دارد و همه‌گان از آن طریق با طالبان تعامل می‌کنند.» آقای ارشاد درباره سفرهای خارجی مقام‌های طالبان بدون در‌نظرداشت فیصله شورای امنیت سازمان ملل می‌گوید: «برخوردها تا این‌جای کار هم با طالبان قبل از آن‌که حقوقی باشد، بیشتر سیاسی است. کشورها در کل تمام بازیگران خارجی ذی‌دخل در قضایای افغانستان برخورد و تعیین نسبت‌شان با طالب متاثر از قواعد سیاسی و منافع واقعی بازیگران در جغرافیای افغانستان است، نه مصوبات حقوقی و شکلی. هیچ کشوری هم از این قاعده مستثنا نیست، از امریکا تا کوچک‌ترین بازیگر، نسبت خود را با طالب بیشتر با قواعد ریالیستک تنظیم می‌کنند.»
این استاد دانشگاه بخارست می‌افزاید: «طالبان ابزار منطقه‌ای خوبی برای تعقیب منافع قدرت‌ها و استفاده کردن در برابر رقبای‌شان هستند. طالب وضعیت چهارسو را به خود گرفته و هر بازیگر از هر سمت با چنین توقعی با طالب وارد دل [تعامل] می‌کند و تلاش می‌کند از طالب به نفع خود استفاده کند.»
فردوس کاوش، روزنامه‌نگار، در صحبت با روزنامه ۸صبح می‌گوید: «به نظر می‌رسد امارات متحده عربی در هماهنگی با ایالات متحده و هم‌پیمانان اروپایی‌اش از ملا یعقوب دعوت کرده است؛ چون امارات متحده عربی بدون هماهنگی با هم‌پیمانانش دست به این کار نمی‌زد.»
به گفته آقای کاوش «از دید دیپلماتیک و امنیتی سطح روابط امارات و امریکا بسیار بالا است. از همین رو امکان ندارد که دعوت از ملا یعقوب و پذیرشش در خاک امارات، بدون هماهنگی با امریکا صورت گرفته باشد.»
از نظر این روزنامه‌نگار، فعلاً سیاست ایالات متحده تعامل حد‌اقلی با طالب‌ها است. قبلاً ملا محمدیعقوب به قطر هم سفر کرده بود و به نظر می‌رسد در آن‌جا این سفر با امریکا هماهنگی شده باشد.
پیشینه ممنوعیت سفرهای خارجی مقام‌های طالبان
شورای امنیت سازمان ملل متحد در سال ۲۰۱۱ میلادی در قطع‌نامه‌ای ویژه، سفرهای خارجی ۱۳۵ عضو طالبان را ممنوع اعلام کرد. افزون بر ممنوعیت سفر، تحریم‌های گسترده‌تری چون مسدودسازی دارایی‌ها را نیز بالای آن‌ها وضع کرد. ایالات متحده امریکا با شروع مذاکرات صلح با این گروه در سال ۲۰۱۸ میلادی، ممنوعیت سفر ۱۵ تن از مقام‌های رهبری این گروه را برداشت و در سال ۲۰۱۹ میلادی شورای امنیت سازمان ملل متحد محدودیت منع سفر ۱۴ عضو طالبان را به منظور شرکت در مذاکرات صلح، به‌گونه موقت رفع کرد.
شورای امنیت سازمان ملل متحد شب جمعه، ۲۸ اسد، نشستی بدون نتیجه را پیرامون تمدید معافیت سفر ۱۳ مقام ارشد طالبان برگزار کرد. اعضای غربی این شورا، به شمول ایالات متحده امریکا، گفتند که طالبان حقوق زنان را به‌‌صورت گسترده نقض کرده و به وعده‌های‌شان مبنی بر ایجاد حکومت همه‌شمول در افغانستان عمل نکرده‌اند و بنابراین معافیت سفر اعضای ارشد این گروه نباید تمدید شود. نماینده‌گان روسیه و چین اما تأکید داشتند که معافیت سفر ۱۳ مقام ارشد طالبان تمدید شود. سرانجام این نشست بی‌نتیجه پایان یافت و تاکنون هیچ تصمیم تازه‌ای در مورد معافیت سفرهای خارجی مقام‌های ارشد گروه طالبان گرفته نشده است.
اعضای رهبری طالبان که شامل محدودیت سفر‌ند
شورای امنیت سازمان ملل متحد نام ۱۳۵ عضو ارشد گروه طالبان و چندین نهاد وابسته به این گروه را در فهرست سیاه خود درج کرده است. در این فهرست نام ملا هبت‌الله آخوندزاده، رهبر این گروه، به چشم نمی‌خورد. تحریم‌های سازمان ملل متحد علیه رهبری طالبان شامل ضبط دارایی‌ها، ممنوعیت سفر و ممنوعیت معامله سلاح است که در جریان گفت‌وگوهای صلح دوحه معافیت سفر ۱۳ تن آنان به‌گونه موقت برداشته شده بود.
براساس آخرین فهرست شورای امنیت سازمان ملل متحد از معافیت سفرهای مقام‌های طالبان که به‌شکل موقت رفع شده بود، عبدالغنی برادر معاون اقتصادی رییس‌الوزرا، عبدالسلام حنفی معاون اداری رییس‌الوزرا، امیر‌خان متقی وزیر خارجه، شهاب‌الدین دلاور وزیر معادن، عبدالحق وثیق رییس استخبارات، خیرالله خیرخواه وزیر اطلاعات و فرهنگ، دین‌محمد حنیف وزیر امر به معروف و نهی از منکر طالبان، عبداللطیف منصور و شماری دیگر از چهره‌های مطرح این گروه شامل بوده‌اند.
واکنش طالبان به عدم تمدید معافیت سفرهای خارجی‌شان
طالبان عدم تمدید معافیت سفرهای خارجی اعضای رهبری این گروه را ایجاد فاصله با جهان خوانده و گفته‌اند که «سیاست انزوا» نتیجه نخواهد داد. بلال کریمی، معاون سخنگوی طالبان، در صحبت با برخی از رسانه‌های داخلی گفته است که رژیم آنان تلاش می‌کند تا فاصله موجود میان این گروه و جهان از میان برداشته شود؛ زیرا به گفته او، سیاست «انزوا‌سازی» نتیجه مثبت در قبال نداشته است.
ملا یعقوب و انس حقانی در حالی به امارات متحده عربی رفته‌اند که گفته می‌شود یک نشست مهم در این کشور برگزار خواهد شد. حامد کرزی، رییس جمهور پیشین کشور، نیز به امارات متحده عربی رفته است. او که با سقوط افغانستان به دست طالبان از سوی این گروه ممنوع‌الخروج اعلام شد و در یک سال و سه ماه گذشته در حبس خانه‌گی قرار داشت، به‌تازه‌گی اجازه سفر دریافته است. حامد کرزی که اکنون در امارات متحده عربی به سر می‌برد، قرار است سپس به آلمان برود. او اما دلیل سفرش به امارات متحده عربی و آلمان را توضیح نداده است. شماری از منابع می‌گویند که او در این سفر با ملا یعقوب و انس حقانی در امارات ملاقات خواهد کرد. طبق اظهارات منابع، این مقام‌ها برای رأی‌زنی درباره ایجاد حکومت همه‌شمول گرد خواهند آمد. تاکنون اما هیچ‌یک از طرف‌ها به‌گونه رسمی در این زمینه ابراز نظر نکرده‌اند. از این پیش نماینده‌گان کشورهای غربی و همسایه‌‌های افغانستان بارها بر ایجاد حکومت همه‌شمول در کشور تأکید کرده‌اند. طالبان اما به این خواست پاسخ مثبت ارایه نکرده‌اند.
