شمال آبستن یک تحول
شمال آبستن یک تحول؛ آیا داعش جای طالبان را خواهد گرفت؟
طالبان در یک‌سال گذشته، متواتر حضور داعش در افغانستان را انکار کرده‌اند. داعش در آغازین روزهای سلطه طالبان بر افغانستان، مرگ‌بارترین حمله تروریستی را در میدان هوایی کابل، در جریان روند تخلیه انجام داد که بیشتر از ۲۰۰ تن به شمول نیروهای امریکایی در آن حادثه کشته و زخمی شدند. در حمله دیگر داعش بر یک مسجد در کندز، بیش از ۵۰ نمازگزار شیعه کشته و زخمی شدند. یک هفته پس از حمله بر کندز، خونین‌ترین حمله تروریستی در قندهار صورت گرفت که در نتیجه آن حدود ۴۰ تن کشته و بالاتر از ۷۰ تن زخمی شدند. پس از آن، داعش حمله‌های خونینی دیگر در مزارشریف و غرب کابل طراحی و اجرا کرد. در روزهای هفتم و هشتم محرم نیز این گروه بیش از ۹۰ تن را در کابل به خاک و خون کشاند.
این در حالی است که حدود سه شب قبل، پاسگاهی که گفته می‌شود از نیروهای طالبان بوده در نزدیکی معدن کرکر ولایت بغلان، شب‌هنگام مورد شبیخون نیروهای داعش قرار گرفته است. در این حمله تمام جنگ‌جویان آن پاسگاه کشته شده‌اند؛ اما احتمال دیگر هم وجود دارد که این کشته‌‌شده‌گان جنگ‌جویان اویغوری، بوده باشند که توسط طالبان به سبب تعهدشان به چین کشته شده باشند، اما فردای همان شب، طالبان تقریباً نصف روز شاهراه بغلان‌ـ‌کندز را بسته بودند و هیچ سخنی از آن حادثه به رسانه‌ها بیرون داده نشده است. شب چهارشنبه هفته قبل نیز چندین زخمی طالبان به شفاخانه داکتران بدون مرز کندز انتقال داده شده است. گفته‌هایی وجود دارد که این جنگ‌جویان در جنگ با نیروهای داعش زخمی شده بودند و اگر از سوی نیروهای جبهه مقاومت صورت می‌گرفت، به‌گونه حتمی آن را رسانه‌ای می‌کردند. سه‌شنبه‌شب و چهارشنبه‌شب هفته گذشته، جنگ‌های سخت میان جنگ‌جویان داعش و طالب در ولسوالی‌های چهاردره، خان‌آباد، امام‌صاحب و ولسوالی بورکه ولایت بغلان صورت گرفته که در نتیجه این نبردها به طالبان تلفاتی نیز وارد شده است. از آن‌جایی که مردم زیر سانسور و فشار طالبان لب گشوده نمی‌توانند، هیچ خبر وگزارشی از این اتفاقات به بیرون درز نکرده است. طالبان کسانی را که معلومات به بیرون ارایه کنند یا از این جنگ‌ها در رسانه‌های اجتماعی اطلاع‌رسانی کنند، به شدت شکنجه می‌کنند و هشدار داده‌اند که هرکسی از این وضعیت گزارش بدهد، سزایش مرگ خواهد بود. در حال حاضر وضعیت کندز به خاموشی پیش از بحران می‌ماند. مقام‌های محلی طالبان شب‌هنگام از گشت‌وگذار در این ولایت خودداری می‌کنند و از طرف شب نمی‌توانند از یک ولسوالی به ولسوالی دیگر بروند. این می‌رساند که خطر داعش در کندز و شماری از ولایت‌های شمال شرقی کشور با توجه به‌حضور جنگ‌جویان خارجی و نارضایتی درون قومی طالبان رو به افزایش است. هرچند سخنگویان گروه طالبان در اظهارات رسمی‌شان موجودیت داعش در کشور را انکار می‌کنند و در مواردی که بر آنان حمله می‌شود از آن به‌عنوان «خوارج» یاد می‌کنند، اما امیرخان متقی، وزیرخارجه این گروه، در اوایل همین ماه در نشست تاشکند گفته بود که هنگام تصرف کابل توسط طالبان یک هزار و ۸۰۰ داعشی از زندان‌های بگرام و پل‌چرخی آزاد شده‌اند.
گروه‌های تروریستی در افغانستان با هدف‌های متفاوت، ولی با روش مشابه، در بیشتر موارد با طالبان پیش از این همکاری‌های داشته‌اند، اما این اتحادهای‌شان مقطعی و چالش‌برانگیز بوده است. در تازه‌ترین مورد بخش انگلیسی صدای امریکا دیدگاه تحلیلگران امریکایی را به نشر رسانده و گفته است که چین و طالبان از همدیگر «مأیوس و ناامید» شده‌اند. تحلیلگران امریکایی دلیل ناامیدی چین از طالبان را عدم سرکوب گروه‌های تندرو اویغوری دانسته‌اند که در یک سال گذشته طالبان به رغم وعده‌های مکرر، آن را عملی نکرده‌اند. برعکس طالبان خواهان همکاری اقتصادی و مشروعیت بین‌المللی است که هیچ یکی از آنان را چین، برای طالبان انجام نداده است. با کشته شدن ایمن الظواهری، رهبری القاعده، در حمله هواپیماهایی بی‌سرنشین امریکا در شهرکابل بر نگرانی‌های چین، کشوری که طالبان روی آن حساب بازکرده بودند، افزوده شده و احتمال ناامنی رو‌به‌رشد افغانستان را به واقعیت‌ها نزدیک ساخته است. گزارش‌های متعددی وجود دارد که جنبش اسلامی ترکستان که اساس‌گذاران آن تندروان اویغوری‌اند، در بخشی‌هایی از ولایت بغلان پایگاه دارند و از نزیک با طالبان همکاری می‌کنند که این امر چین را نگران ساخته است. وضعیت پیچیده و شکننده افغانستان که مردم به شدت با مشکلات اقتصادی دست‌و‌پنجه نرم می‌کند، بروز اختلافات در رهبری طالبان و برخوردهای قوم‌گرایانه آنان بستر تقویت داعش را در افغانستان بیش از پیش مساعد ساخته است. چیزی که سازمان ملل درگزارش ماه فبروری ۲۰۲۲ خود نیز تصریح کرده است. براساس گزارش سازمان ملل طالبان نتوانسته‌اند اقدامات جدی برای محدود کردن فعالیت‌های جنگ‌جویان خارجی در افغانستان انجام دهند. بر مبنای این گزارش سازمان ملل، با تسلط طالبان گروه‌های تروریستی در این کشور از آزادی عمل و رفت‌وآمدهایی برخوردار شدند که در تاریخ ایجاد این گروه‌ها بی‌پیشینه خوانده می‌شود. چین و هند نیز به شدت نگران این موضوع هستند. هردو کشور تلاش می‌کنند که از استقرار یک پایگاه جهادگران در دروازه‌های‌شان جلوگیری کنند. افزایش بی‌پشینه هواپیماهای بی‌سرنشین بر فضای افغانستان گمانه‌هایی از قدرت‌مندتر شدن داعش را به گوش‌های زمزمه می‌کند. صبح روز چهارشنه، ۱۹ اسد، هواپیماهای بی‌سرنشین بر فضای اندراب‌های بغلان گشت‌وگذار کرده‌اند و این از جمله اتفاق‌های نادر است که در طول ۲۰ سال گذشته بسیار کم به وقوع پیوسته است. هنوز روشن نیست که این هواپیماهای بی‌سرنشین از کدام کشور می‌باشد. هرچند که پیش از این امریکا با کشتن ایمن الظواهری در کابل اعلام کرده بود که دشمنان امریکا در هیچ جای مصون نخواهند ماند، اما بیشترین تمرکز امریکا برای از بین بردن گروه القاعده است که اکثریت‌شان در شرق و جنوب‌شرق کشور مستقر هستند و روابط صمیمانه با طالبان دارند. حضور هواپیماهایی بی‌سرنشین در فضای شمال و شمال شرق کشور، گمانه‌ها را بر روسیه، چین و نیروهای هوایی اوزبیکستان و تاجیکستان افزایش می‌بخشد، اما این احتمالات هرچه باشد، شمال افغانستان را آبستن یک تحول می‌سازد. ممکن این تحول بدتر از فروپاشی نظام پیشین به دست طالبان باشد یا فروپاشی با ظفر و دستاورد برای مردم افغانستان. زمان به زودی پاسخ خواهد
